پول شویی درآمد حاصل از جرم است که طی فرایندی تبدیل به پول‌هایی می‌شود که ظاهراً از راه قانونی به دست‌آمده است و از این طریق پول‌های به دست‌آمده از راه نامشروع به چرخه اقتصاد کشور تزریق می‌شود یکی دیگر از علت‌های پول شویی می‌تواند فرار از پرداخت مالیات باشد. پول شویی زمینه ای است برای رد گم کردن دارایی‌هایی که به صورت نامشروع به دست‌آمده است. مجرمان زمان و تلاش فراوانی را صرف عملیات پول شویی می‌کنند تا مورد سوء ظن نهادهای امنیتی قرار نگیرند همین امر سبب شده است تا نهادهای امنیتی قادر به شناسایی و ردیابی بسیاری ازعملیات صورت گرفته پول شویی نباشند. سازمان‌های امنیتی سیستم‌های پیچیده‌ای را به منظور شناسایی فعالیت‌های مشکوک مالی راه‌اندازی کرده‌اند، بسیاری از این راهکارها با همکاری نهادهای بین‌المللی تحقق پیداکرده است. در بسیاری از سیستم‌های قانونی و غیرقانونی، واژه «پول‌شویی» به انواع مختلف جرائم اقتصادی و تجاری تبدیل شده است و به طورکلی با استفاده از سیستم‌های مالی مانند برگه‌های بهادار، ارز رمزها و پول‌های سنتی عملیات پول‌شویی را انجام می‌دهند. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد، بررسی کاملی بر موضوع پول شویی با ارزهای سنتی و ارزهای دیجیتال ارائه دهیم.
پول سنتی
پول سنتی پولی است که توسط اداره مالی یک کشورصادر می‌شود و ارزش واحد پولی آن توسط بانک مرکزی هر کشور مشخص می‌شود. هم چنین با استفاده از ارزهای سنتی است که می‌توان نیازهای ذخیره بانک‌های تجاری را برآورده کرد.
پول دیجیتال
پول دیجیتال (پول الکترونیکی یا ارز رمزها) نوعی دیگر از ارزهای موجود است که تنها به صورت دیجیتال در دسترس است، نه به صورت فیزیکی (مانند اسکناس و سکه)؛ اما درواقع ویژگی‌های مشابه به ارزهای سنتی را دارا است، هم چنین اجازه معاملات فوری و انتقال بدون مالکیت را می‌دهد.
همان‌طور که شاهد پیشرفت روزافزون علم هستیم این احتمال وجود دارد که در آینده‌ای نزدیک ارزهای دیجیتال جایگزین ارزهای سنتی شوند. اکنون باهم نگاهی گذرا به آن چه واحد پول رمزنگاری است می‌اندازیم و این که چه طور کار می‌کند.
واحد پول رمزنگاری
واحد پول رمزنگاری که به نام واحد پول دیجیتال نیز نامیده می‌شود، به کابران امکان می‌دهد تا با استفاده از این ارزرمزها بتوانند رسانه‌های آنلاین را به راحتی ارسال یا دریافت کنند. ارزش ارزهای دیجیتال برخلاف ارزهای سنتی توسط اداره مالی هر کشوری تعیین نمی‌شود، بلکه توسط مردم به عنوان ابزاری برای پرداخت کالاها یا خدمات پذیرفته می‌شود. در حال حاضر بیش از ۹۰۰ واحد پول رمزنگاری در اینترنت وجود دارد و واحد جدید رمزنگاری می‌تواند در هرلحظه ایجاد شود.
پول‌شویی به وسیله ارزهای سنتی
به رغم این که شکل جنایت به سرعت در حال تغییر است و هرروز شاهد افزایش جرائم سایبری هستیم اما عملیات پول‌شویی که توسط سازمان‌های امنیتی شناسایی شده‌اند، عمدتاً با استفاده از ارزهای سنتی بوده است.
درحالی که پول نقد به آرامی جای خود را به ارزهای دیجیتال می‌دهد اما هنوز یکی از روش‌های مورداستفاده برای پول شویی درآمد حاصل از جرم، ارزهای سنتی هستند. رابرت وین مدیر «یورو پول» می‌گوید استفاده از پول نقد توسط جنایتکاران یکی از مهم ترین موانع برای تحقیقات موفق و پیگردهای قانونی است.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که چرا مجرمان هنوز از پول نقد برای کارهای مجرمانه خود استفاده می‌کنند؟ در پاسخ سؤال مطرح شده می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد.
- منبع اصلی درآمد نامشروع را مخفی نگه دارند.
- از این طریق منبع درآمد غیرقانونی را حفظ می‌کنند.
- حجم زیادی از پول نقد به دست‌آمده از فعالیت‌های غیرقانونی را کاهش می‌دهند.
پول نقد تمام نیازهای ذکرشده بالا را برآورده می‌سازد؛ زیرا پول نقد متعلق به کسی است که از آن نگه داری می‌کند. رابطه بین پول نقد و پول‌شویی، بسیار پیچیده است. پول نقد به‌خودی خود یک راهکار برای پول شویی از درآمد حاصل از جرم است و هم چنین یک کالای غیرقانونی محسوب نمی‌شود؛ بلکه یک تسهیلگر کاملاً قانونی است که مجرمان را قادر می‌سازد درآمدهای غیرقانونی خود را به چرخه اقتصادی تزریق کنند و خطر گیر افتادن در این شیوه کمتر از سیستم‌های دیگر است.
مجرمان برای از بین بردن آثار جنایات خود از ارزهای سنتی استفاده می‌کنند، زیرا این پول نقد است که پیوند بین جرم و درآمد را قطع می‌کند. در صورت نگه داشتن پول نقد روند پول شویی متوقف می‌شود و پول هنوز نیاز به ادغام در چرخه اقتصادی دارد. مجرمان از راه‌های مختلفی اقدام به پول‌شویی و قانونی کردن دارایی‌های نامشروع خود می‌کنند به‌عنوان‌مثال از طریق (واریز به حساب‌های بانکی خارج از کشور، سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی مانند املاک و سایر محصولات باارزش بالا). ازاین‌رو پول نقد می‌تواند تا حدودی معضل جنایی در نظر گرفته شود. بسیاری از تجارت‌های جنایی برای کسب درآمد با پول نقد درارتباط است به‌عنوان مثال قاچاق مواد روان‌گردان یا قاچاق انسان همگی با استفاده از پول نقد انجام می‌شود. اطلاعات جمع‌آوری شده از کشورهای مختلف در مورد جرائم پیش‌بینی نشده نشان می‌دهد که غالباً با استفاده از پول نقد بوده است زیرا پول نقد گزینه بسیار مناسبی برای پول شویی در نظر گرفته می‌شود.
پول‌شویی با ارزهای دیجیتال
در ۲۰ ژانویه پلیس هلند به عنوان بخشی از تحقیقات بین‌المللی در مورد پول شویی از طریق ارزهای مجازی، حدود ده نفر را در همین رابطه دستگیر کرد. جنایتکاران که در سایه وب تاریک کار می‌کنند، بیشتر پرداختی‌ها را با استفاده از ارزهای مجازی انجام می‌دهند زیرا این یک راهکار جذاب برای قانونی کردن دارایی‌های آن‌هاست. درحالی‌که امروزه ارزهای مجازی مانند بیت کوین [۱] ممکن است جهان را متحول کنند اما هنوز سیستم کاملی برای جلوگیری ازسوءاستفاده مجرمان از این دسته از رمز ارزها وجود ندارد. این نوآوری‌ها ما را به قلمرو جدید در جهان هیجان‌انگیز (و به باور بعضی‌ها وحشت‌انگیز) ارزهای مجازی وارد می‌کند. هنوز این سؤال ذهن خیلی‌ها را درگیر خودکرده است که چگونه می‌توان از سوءاستفاده مجرمان از این فناوری جدید جلوگیری کرد؟
یکی از چالش‌های جدی برای سازمان‌های امنیتی پیگیری پرونده‌های جنایی است که کل پروسه آن در اینترنت شکل‌گرفته است. پول‌شویی‌ها از مرزهای جغرافیای فراتر رفته است و همین امر باعث شده تا در بسیاری از موارد تلاش سازمان‌های امنیتی و کارشناسان ضد پول شویی که سعی دارند از دور زدن قانون توسط مجرمان جلوگیری کنند، بی‌ثمر باقی بماند. با بررسی انواع مختلف ارزهای مجازی و برنامه‌های کاربردی که در اطراف آن‌ها توسعه یافته‌اند، درمی‌یابیم که چه چیزی مجرمان را تشویق می کند تا از طریق ارزهای مجازی اقدام به پول شویی کنند. بعضی از ارزهای مجازی اطلاعات کابران و تراکنش‌های صورت گرفته را به طور کامل ناشناس باقی می‌گذارند. دیگر ارزهای مجازی، مانند بیت کوین همه معاملات صورت گرفته را در یک پایگاه داده عمومی به نام «The Block chain» ذخیره می‌کند. در سیستم بلاک چین [۲] علاوه بر ثبت معاملات انجام شده هویت کاربران نیز ثبت می‌شود؛ اما بااین‌حال در بخش «کیف پول سیاه» بیت کوین که در ۲۹ آوریل ۲۰۱۴ توسط اندی گرین برگ راه‌اندازی شد معاملات صورت گرفته را کاملاً غیرقابل شناسایی کرده است. قدرت انجام معاملات سریع و ناشناس ماندن در این سیستم باعث شده تا مجرمان از آن به‌عنوان ابزاری جذاب برای پول شویی درامد حاصل از جرم بهره ببرند.
حال این سؤال مطرح می‌شود که چگونه می‌توانیم از سوءاستفاده جنایتکاران و تروریست‌ها از این فناوری‌های جدید جلوگیری کنیم؟ یک پیشنهاد بالابردن سطح نظارت سازمان‌های مبارزه با پول شویی است. درواقع ما نیاز به پاسخ‌های بهتر و روشن‌تر از این پاسخ ساده داریم. ما باید سیستم ارز رمزها را کاملاً درک کنیم زیرا به احتمال خیلی زیاد راه حل نهایی برای جلوگیری از پول‌شویی در همین نوآوری‌های جدید باشد. جنایتکاران می‌توانند از فناوری بلاک چین در کشورهای فقیر یا توسعه نیافته که آسیب‌پذیرتر هستند جهت مقاصد نامشروع خود استفاده کنند. خیلی مهم است که ما با روش کار فناوری‌های جدید آشنا شویم تا درنهایت بتوانیم از آن ها به شیوه صحیح و قانونی استفاده کنیم.
مقایسه آماری پرونده‌های پول‌شویی با ارزهای دیجیتال و ارزهای سنتی
به گفته پلیس ژاپن در سال ۲۰۱۷ صرافی‌های مجازی این کشور ۶۶۹ مورد مظنون به پول‌شویی با ارزهای مجازی را گزارش کرده‌اند درحالی که پرونده‌های مربوط به پول‌شویی با ارزهای سنتی ۳۴۷ هزار پرونده بوده است. آمارهای ارائه شده نشان می‌دهد موارد استفاده پول شویی از ارزهای مجازی در مقایسه با ارزهای سنتی بسیار ناچیز است. هم چنین بر اساس گزارش‌های منتشرشده در سال ۲۰۱۸ پرونده‌های مربوط به پول شویی با استفاده از ارزهای مجازی در کشور ژاپن به بیش از ۷۰۰۰ مورد رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که ۱.۶ درصد از کل پرونده‌های مربوط به پول شویی کشور ژاپن با استفاده از ارزهای دیجیتال بوده است. البته باید اذعان کرد که دولت ژاپن طی سال گذشته برای رویارویی با پول شویی و به صورت کلی بهره برداری نادرست از ارزهای دیجیتال قوانین و مقررات سخت‌گیرانه ای را وضع کرده است، به سبب قوانین وضع شده اعلام گزارش‌های مربوط به پول‌شویی بسیار آسان شده است. به باورتحلیل گران پول شویی با ارزهای دیجیتال نسبت به سال‌های گذشته رشد بی‌سابقه ای داشته است. البته قبلاً هم تحلیلگران و کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که پیشرفت ارزهای دیجیتال و محبوبیت آن‌ها میان کاربران خطرات جدی را ایجاد می‌کند ازجمله پول‌شویی، فرار از مالیات و هم چنین جرم‌های اقتصادی درکشورهای مختلف. توسعه دهندگان ارزهای مجازی باید به طورجدی این مسئله را در نظر بگیرند که آینده پول شویی با ارزهای دیجیتال ممکن است باعث شود تا مرز افراد خوب و بد از بین برود، با همه این تفاسیر امیدواریم راه حل نهایی جلوگیری از موارد پول‌شویی در همین نوآوری‌های جدید وجود داشته باشد.
[۱] ببت کوین یک واحد پول دیجیتالی است که به صورت رایانه ای تهیه و توزیع می‌شود.
[۲] بلاک چین از دو واژه Block (بلوک) و Chain (زنجیره) تشکیل شده است، به‌عبارتی دیگر زنجیره‌ای از بلوک‌ها است.