اتریوم با هاردفورک فوساکا (Fusaka) خود را برای یک جهش بزرگ آماده می‌کند؛ هارد فورکی که هدفش سریع‌تر، ارزان‌تر و امن‌تر کردن شبکه اتریوم است. آپگرید فوساکا، ادامه مسیر ارتقای پکترا (Pectra) است که در مه ۲۰۲۵ (اردیبهشت ۱۴۰۴) حساب‌های انتزاعی و بهبود اعتبارسنج‌ها را معرفی کرد و حالا این به‌روزرسانی تمرکز خود را روی بهینه‌سازی، مقیاس‌پذیری و افزایش مقاومت شبکه گذاشته است.
این هاردفورک ابتدا قرار بود در نوامبر ۲۰۲۵ (آبان ۱۴۰۴) اجرای شود، اما اکنون تاریخ اجرای آن به دسامبر ۲۰۲۵ (آذر ۱۴۰۴) موکول شده است. این به‌روزرسانی، زمینه را برای هارد فورک بعدی اتریوم به نام گلمستردام (Glamsterdam) در سال ۲۰۲۶ فراهم می‌کند و بازخوردهای اولیه آن در رویداد Devconnect در بوینوس آیرس دریافت خواهد شد. در این مقاله به بررسی تغییرات فوساکا، اهمیتش برای کاربران، توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران و نقش آن در مسیر هارد فورک بعدی می‌پردازیم.
آپگرید فوساکا اتریوم چیست؟
ارتقاء فوساکا گام مهم بعدی در توسعه اتریوم است که تنها شش ماه پس از آپگرید پکترا انجام می‌شود. در قالب نقشه راه سال ۲۰۲۵ این شبکه، فوساکا به‌جای تمرکز بر ویژگی‌های قابل مشاهده برای کاربران، بر به‌روزرسانی‌های مقیاس‌پذیری و بهبود سلامت نودهای اتریوم تمرکز دارد. اگر با اتریوم آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «اتریوم چیست؟» را مطالعه کنید.
هارد فورک فوساکا چندین بهبود کلیدی را برای افزایش کارایی اتریوم اجرا می‌کند:
کاهش بار اعتبارسنج‌ها از طریق پیرداس
مهم‌ترین ویژگی فوساکا، پیرداس (PeerDAS – به معنی نمونه‌برداری از داده‌ها به صورت همتا‌به‌همتا) است که به اعتبارسنج‌های شبکه اجازه می‌دهد به‌جای دانلود کل مجموعه داده‌ها، تراکنش‌ها را با بررسی نمونه‌های کوچک داده تأیید کنند. این روش باعث صرفه‌جویی قابل‌توجهی در پهنای باند و فضای ذخیره‌سازی می‌شود و درعین‌حال، امنیت شبکه را حفظ می‌کند.
می‌توان این فرآیند را مثل کنترل کیفیت در یک کارخانه تصور کرد؛ به جای بررسی تک به تک محصولات، نمونه‌های تصادفی بررسی می‌شوند تا مطمئن شوند همه چیز مطابق استانداردهاست. این نمونه‌برداری به اتریوم کمک می‌کند تا بتواند حجم بسیار بیشتری از داده‌ها را بدون فشار آوردن به شبکه مدیریت کند.
درخت ورکل
همچنین در این به‌روزرسانی ساختار داده‌ای جدیدی به نام درخت‌های ورکل (Verkle) معرفی شده است که اندازه مدارک لازم برای تأیید وضعیت شبکه را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. این موضوع اجرای کلاینت‌های سبک را آسان‌تر کرده و به بهبود استفاده موبایل از برنامه‌های اتریوم کمک می‌کند.
بهبود کارایی قراردادهای هوشمند
علاوه بر این، فوساکا شامل چندین بهبود در ماشین مجازی اتریوم (EVM) از طریق پیشنهادات بهبود اتریوم (EIPs) مانند EIP-7939، EIP-7951 و EIP-7907 است. این بهبودها کارایی قراردادهای هوشمند را افزایش داده، سازگاری با زیرساخت‌های وب سنتی را بهتر می‌کنند و به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهند برنامه‌های پیچیده‌تری روی اتریوم بسازند.
طرح‌های بهبود در آپگرید فوساکا
آپگرید فوساکا در شبکه اتریوم با هدف تنظیم و بهینه‌سازی موتور اصلی این شبکه انجام می‌شود. این هارد فورک شامل ۱۱ پیشنهاد بهبود اتریوم در سطح زیرساخت است که مقیاس‌پذیری و بهره‌وری شبکه را ارتقا می‌دهد و امنیت شبکه را تقویت می‌کند، بدون آنکه قراردادهای موجود دچار مشکل شوند.
در ادامه، جزئیات تغییراتی که قرار است ارائه شود را بررسی خواهیم کرد. این نکته را در نظر داشته باشید که پیشنهادات ارتقای زیر حاوی اصطلاحات تخصصی و فنی است، اما سعی کردیم با ارائه نتایج احتمالی هرکدام از پیشنهادات ارتقا، مفهوم ساده‌تری از آنها ارائه دهیم.
EIP-7594
EIP-7594 یا PeerDAS گامی بزرگ در بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم است. این روش به نودها اجازه می‌دهد بدون دانلود کامل داده‌ها، فقط نمونه‌ای از آنها را بررسی کنند. این کار فشار روی شبکه را کاهش داده و عملکرد رول‌آپ‌ها را بهتر می‌کند.
بیشتر بخوانید: نود (Node) چیست؟ بررسی کامل مفهوم نُود یا گره در بلاک چین
EIP-7825
EIP-7825 یا بررسی مقاومت در برابر اسپم، یکی از مهم‌ترین اصلاحیه‌های اتریوم است. این پیشنهاد جلوی ارسال تراکنش‌های مخرب و اسپم را می‌گیرد. به این ترتیب، نودها در شرایط فشار زیاد، پایدار و قابل اطمینان باقی می‌مانند.
EIP-7823
EIP-7823 محدودیتی برای اندازه ورودی‌های عملیات نمایی ماژولار (MODEXP) تعیین می‌کند. این کار باعث می‌شود اتریوم در برابر حملات انکار سرویس یا داس (DoS) مقاوم‌تر شود و امنیت شبکه را افزایش دهد.
EIP-7883
EIP-7883 هزینه گس مرتبط با عملیات رمزنگاری سنگینی مانند MODEXP را تغییر می‌دهد. این اصلاح باعث می‌شود که استفاده از منابع شبکه بهتر مدیریت شده و هزینه‌ها منصفانه‌تر تعیین شود. در نتیجه، این تغییر به بهبود کلی کارایی و بهره‌وری اتریوم کمک قابل‌توجهی می‌کند.
EIP-7892
EIP-7892 یک چارچوب جدید برای تغییرات کوچک و سبک مرتبط با داده‌های Blob در فورک‌های آینده ایجاد می‌کند. بلاب مخفف «Large Binary Object» و به داده‌های بزرگی اشاره دارد که به‌صورت موقت در لایه اجماع (Consensus Layer) اتریوم ذخیره می‌شوند. این داده‌ها بخشی از آپدیت دنکان هستند و برای کاهش هزینه‌های تراکنش‌های رول‌آپ (Rollup) طراحی شده‌اند. Blob ها به‌طور موقت ذخیره شده و پس از مدتی، از بلاک چین و کش کاربر پاک می‌شوند.
چارچوب EIP-7892 به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا به‌روزرسانی‌های مربوط به بلاب را ساده‌تر و سریع‌تر انجام دهند. این تغییرات بخشی از نقشه راه اتریوم برای سال ۲۰۲۵ است و به بهبود عملکرد شبکه کمک می‌کند.
EIP-7917
EIP-7917 قابلیتی به‌نام «پیش‌بینی قطعی پیشنهاددهنده بلاک» را معرفی می‌کند که باعث ساده‌سازی و تسریع اعتبارسنجی بلاک‌ها می‌شود. این قابلیت به ویژه برای رول‌آپ‌ها و عملیات استیکینگ بسیار مفید است. همچنین، این بهبود در بسیاری از به‌روزرسانی‌های مرتبط با استیکینگ اتریوم به‌چشم می‌خورد و به افزایش کارایی شبکه کمک می‌کند.
EIP-7918
EIP-7918 هزینه پایه مربوط به داده‌های بلاب را به هزینه‌های اجرای واقعی مرتبط می‌کند. این کار باعث می‌شود قیمت‌گذاری عادلانه‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر شود. در نتیجه، کاربران می‌توانند بهتر هزینه‌های تراکنش‌های خود را مدیریت کنند و شبکه پایدارتر عمل کند.
EIP-7934
EIP-7934 محدودیتی برای اندازه بلاک‌های رمزگذاری شده با روش RLP تعیین می‌کند. این محدودیت باعث می‌شود اندازه بلاک‌ها بیش از حد بزرگ نشود و از افزایش بی‌رویه حجم داده‌ها جلوگیری کند. این کار به بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم کمک کرده و درعین‌حال، سازگاری شبکه را حفظ می‌کند.
EIP-7935
EIP-7935 افزایش محدودیت گس بلاک اتریوم برای سال ۲۰۲۵ را مشخص می‌کند. این محدودیت از حدود ۴۵ میلیون شروع شده و به تدریج تا ۱۵۰ میلیون واحد افزایش می‌یابد. این تغییر اجازه می‌دهد تعداد تراکنش‌های بیشتری در هر بلاک پردازش شود و عملکرد شبکه بهبود یابد.
EIP-7939
EIP-7939 دستور جدیدی به نام «شمارش صفرهای پیشرو (Count Leading Zeros)» به مجموعه عملیات اتریوم اضافه می‌کند. این دستور برای بهینه‌سازی رمزنگاری، فشرده‌سازی و پردازش داده‌ها بسیار کاربردی است. اضافه شدن این عملیات باعث افزایش کارایی و سرعت اجرای کدهای پیچیده می‌شود.
EIP-7951
EIP-7951 پشتیبانی بومی از منحنی بیضوی P-256 را به اتریوم اضافه می‌کند. این تغییر، اتریوم را به استانداردهای امنیتی وب ۲ نزدیک‌تر کرده و با کیف پول‌ها و سیستم‌های موجود بهتر سازگار می‌کند. این بهبود، امنیت و قابلیت استفاده شبکه را افزایش می‌دهد.
حذف EIP-7907
با حذف پیشنهادهای سنگین‌تر مانند EIP-7907 و آبجکت فرمت ماشین مجازی اتریوم (EVM Object Format) از این هارد فورک، توسعه‌دهندگان توانستند آپگرید فوساکا را متمرکز و قابل‌آزمایش نگه دارند.
نتیجه این کار، یک هارد فورک پایدار در حوزه ارز دیجیتال خواهد بود که به‌روزرسانی‌های حیاتی در لایه زیرین شبکه را بدون ایجاد اختلال در برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) ارائه می‌دهد؛ دقیقا همان پیشرفت تدریجی و مرحله‌ای است که ویتالیک بوترین با اتریوم شناخته شده است.
آنچه کاربران و توسعه‌دهندگان باید درباره تست نت‌های فوساکا بدانند
سقف نظری تراکنش‌های اتریوم در هر ثانیه هنوز محدود است. با تنظیمات فعلی (حدود ۳۶ میلیون محدودیت گس و زمان بلاک ۱۲ ثانیه)، حداکثر توان عملیاتی حدود ۱۴۲ تراکنش در ثانیه است که بسیار کمتر از شبکه‌های پرداختی مانند ویزا است. تغییرات آپگرید فوساکا در محدودیت‌های گس و پیشنهادهای کاهش زمان بلاک می‌تواند به افزایش این ظرفیت کمک کند.
توسعه‌دهنگان
برای توسعه‌دهندگان، آپگرید فوساکا یک پیشرفت مهم و بی‌صدا است. افزایش سقف گس (با شروع از حدود ۴۵ میلیون و افزایش تدریجی) باعث می‌شود تعداد تراکنش‌ها در هر بلاک بیشتر شود، در حالی که پیرداس بار کاری نودها را کاهش داده و عملکرد رول‌آپ‌ها را بهبود می‌بخشد.
نکته مهم این است که هیچ‌کدام از این به‌روزرسانی‌های مقیاس‌پذیری اتریوم باعث اختلال در قراردادها یا رابط‌ها نمی‌شود و اپلیکیشن‌ها و کلاینت‌ها همچنان به طور کامل سازگار باقی می‌مانند؛ موضوعی که برای توسعه‌دهندگان اطمینان‌بخش است.
کاربران عادی
برای کاربران عادی، این بهبودهای کارایی اتریوم شاید چندان مشهود نباشد، اما آنها تغییرات مثبتی مانند ثبات بیشتر در هزینه‌های گس و روند روان‌تر تراکنش‌ها در زمان‌های ترافیک بالا را حس خواهند کرد. البته باید توجه داشت که افزایش سقف گس، نیاز به فضای ذخیره‌سازی و پهنای باند بیشتری دارد که ممکن است برای اعتبارسنج‌های کوچک چالش‌ساز باشد و باعث شود شبکه بیشتر به اپراتورهای بزرگ و صنعتی وابسته شود.
بااین‌حال، رویکرد محتاطانه فوساکا که بیشتر روی بهبود ساختارهای داخلی تمرکز دارد و نه بازسازی کلی شبکه، روحیه اتریوم را که توسط ویتالیک بوترین پایه‌گذاری شده است، به خوبی نشان می‌دهد: تکرار، بهبود و آماده‌سازی برای جهش بعدی، در حالی که همزمان تعادل میان عملکرد و تمرکززدایی حفظ می‌شود.
نقشه راه اتریوم برای سال ۲۰۲۵
مسیر فعال‌سازی هارد فورک فوساکا فشرده، اما حساب‌شده است و برنامه شش ماهه اتریوم برای به‌روزرسانی‌های شبکه را نشان می‌دهد:
تست‌نت Devnet-3
شبکه توسعه دِو‌نت-۳ (Devnet-3) در ۲۳ ژوئیه ۲۰۲۵ (۱ مرداد ۱۴۰۴) راه‌اندازی شد تا فضایی محدود به توسعه‌دهندگان بدهد که بتوانند روی پیشنهادهای بهبود (EIPs) کار کرده و تغییرات مرتبط با مقیاس‌پذیری را آزمایش کنند.
تست‌نت‌های عمومی دیگر
پس از آن، تمرکز به دو شبکه آزمایشی عمومی اتریوم در سپتامبر معطوف شد که دوره‌های کوتاه و فشرده‌ای برای شناسایی باگ‌ها توسط تیم‌های کلاینت، اپراتورهای نود و توسعه‌دهندگان برنامه‌های غیرمتمرکز قبل از ورود به شبکه اصلی بودند.
شبکه اصلی
در اول اوت (۱۰ مرداد)، محدودیت سفت و سختی روی تغییرات (EIP Freeze) اعمال شد تا دامنه به‌روزرسانی‌ها تثبیت شود و تقریباً شش هفته برای بررسی سازگاری، جوایز رفع باگ و نهایی‌سازی انتشار باقی بماند. فعال‌سازی این به‌روزرسانی روی شبکه اصلی قرار بود بین ۵ تا ۱۲ نوامبر ۲۰۲۵ (۱۴ الی ۲۱ آبان ۱۴۰۴)، یعنی دقیقاً قبل از رویداد Devconnect، صورت بگیرد، اما اکنون تاریه جدید به ۳ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۲ آذر ۱۴۰۴) موکول شده است.
در اینجا می‌توان دید که نقشه راه اتریوم برای سال ۲۰۲۵ چگونه انضباط را با جاه‌طلبی ترکیب کرده است. هر ارتقاء بلاک چین با دقت آزمایش، رفع اشکال و به موقع اجرا می‌شود، در حالی که توسعه‌دهندگان به آرامی برای موج بعدی آماده می‌شوند.
رویداد DevConnect و نیم‌نگاهی به آپگرید بعدی اتریوم
با نزدیک شدن انتشار فوساکا و رویداد DevConnect، توجه‌ها به توسعه اتریوم برای هارد فورک گلمستردام در سال ۲۰۲۶ معطوف شده است. این ارتقا می‌تواند تغییرات بزرگی مانند کاهش زمان تولید بلاک اتریوم طبق پیشنهاد EIP-7782 به شش ثانیه را به همراه داشته باشد که در نتیجه، ظرفیت پردازش شبکه تقریبا دو برابر شده و عملکرد آن برای کیف پول‌ها و لایه دوم سریع‌تر و روان‌تر می‌شود.
همچنین بحث‌هایی درباره افزایش بیشتر سقف گس، به‌روزرسانی‌های مربوط به استیکینگ اتریوم و پشتیبانی از بار رو‌به‌رشد دیفای در جریان است. همچنین پیاده‌سازی برخی پیشنهادهای بهبود مانند EIP-7907 و فرمت جدید ماشین مجازی اتریوم (EOF) نیز در دستور کار قرار دارد.
دوکانکت که از ۱۷ تا ۲۲ نوامبر ۲۰۲۵ در بوئنوس آیرس برگزار می‌شود، نقطه عطف مهمی برای هماهنگی جامعه و توسعه‌دهندگان خواهد بود. این موضوع اهمیت زیادی دارد چون نشان‌دهنده پیشرفت مستمر اتریوم به سمت افزایش توان پردازش و چرخه ارتقای آن است و به اکوسیستم اطمینان می‌دهد که نقشه راه بلندمدت اتریوم منظم و قابل اتکا است.
سؤالات متداول
فوساکا چیست و چه تغییراتی در اتریوم ایجاد می‌کند؟
فوساکا یک هارد فورک بزرگ اتریوم است که با هدف افزایش سرعت تراکنش‌ها، کاهش کارمزدها و بهبود امنیت شبکه طراحی شده است. پیاده‌سازی این به‌روزرسانی روی شبکه اصلی برای ۱۴ الی ۲۱ آبان ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی شده است.
آیا هارد فورک فوساکا روی قیمت اتریوم تاثیر می‌گذارد؟
ممکن است باعث افزایش اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاران شود، اما تأثیر دقیق آن به واکنش بازار بستگی دارد.
آیا هارد فورک فوساکا باعث اختلال برنامه‌ها و قراردادهای هوشمند فعلی می‌شود؟
خیر، این ارتقا با حفظ سازگاری کامل قراردادها و برنامه‌ها، کارایی و امنیت شبکه را بهبود می‌بخشد.
آیا کاربران عادی باید کاری برای استفاده از فوساکا انجام دهند؟
خیر، ارتقا به‌صورت خودکار روی شبکه اعمال می‌شود و به‌دلیل زیرساختی‌بودن تغییرات، کاربران عادی حتی ممکن است متوجه آن نشوند.
جمع‌بندی
فوساکا گامی بزرگ در پیشرفت اتریوم است که هدف آن افزایش سرعت تراکنش‌ها، کاهش کارمزدها و تقویت امنیت شبکه است. با تکنولوژی‌هایی مانند PeerDAS، EIP-7825، درخت‌های Verkle و افزایش محدودیت گس، شبکه به پشتیبانی گسترده‌تر از لایه دوم و همچنین مقاوم‌تر شدن لایه اول نزدیک‌تر می‌شود. این پیشرفت‌ها اتریوم را در مسیر بهبود کارایی و پایداری قرار می‌دهد.
همه نگاه‌ها به هارد فورک فوساکا در اتریوم دوخته شده تا ببینند این ارتقا چگونه پیش می‌رود و چه قابلیت‌های جدیدی ارائه می‌دهد. آیا کارایی شبکه و تجربه کاربران به شکل ملموسی بهبود می‌یابد؟ حتی تریدرها هم منتظرند تا این تغییرات روی قیمت اتریوم تأثیر بگذارد. ارتقای بعدی به نام گلمستردام کاملاً وابسته به فوساکاست و قرار است به کمک فوساکا، عملکرد شبکه را به طور چشمگیری ارتقا دهد.
