نام بیت کوین این روزها برای اکثر افراد آشناست، ارزی دیجیتالی و یا رمزی که ارزش مادی بالایی پیدا کرده و البته کماکان ابهامات بسیاری را هم با خود به همراه دارد. موضع گیری کشورها در قبال این ارز و سایر ارزهای دیجیتالی، متفاوت بوده و هر منطقه‌ای برخورد خاص خودش را با این پدیده داشته است. کشورهایی مثل انگلستان روی باز به خرید و فروش بیت کوین نشان دادند و کشورهایی مثل چین و یا روسیه در قبال آن نسبتا موضع منفی را لحاظ کردند. اما در این بین موضع دولتمردان ایرانی نسبت به بیت کوین چه بوده است؟
دولت تسلط کافی روی حیطه ارزهای دیجیتالی ندارد
وزیر ارتباطات کشورمان در مصاحبه مطبوعاتی خود در نمایشگاه مطبوعات به خبرنگاران از عدم تسلط کافی مسئولان درباره بیت کوین و دانش ناقص پیرامون این موضوع گفته بود. او در این مراسم گفته بود که به رسمیت شناختن و وارد کردن بیت کوین به معاملات و تجارت کشور زمان نسبتا طولانی را می‌طلبد. با این وجود استقبال شدید مردم از ارزهای دیجیتالی روند وارد شدن ارز دیجیتالی به زندگی مردم را کمی جلو انداخته و امروزه بخشی از مردم که البته هنوز درصد کمی حساب می‌شوند، به خرید و فروش بیت کوین روی آورده‌اند.
«ولی‌الله سیف»، رییس بانک مرکزی امروز نیز بر موضع گیری پیشین خود دوباره تاکید داشته و سیاستی را برعهده گرفته که نه بیت کوین را تایید و نه آن را رد می‌کند:
«بانک مرکزی نسبت به خرید و فروش این ارزها هشدارهای لازم را به مردم می دهد و در کنار آن نیز در تلاش است تا امنیت های نسبی در این رابطه ایجاد شود.»
صرافی ها با وجود مخالفت رسمی دولت، به خرید و فروش بیت کوین می‌پردازند
گفته سیف بار حقوقی و وظیفه دولتی را نسبت به مساله بیت کوین از بین برده ولی تماما هم آن را رها نمی‌کند. فعالیت برخی صرافی‌ها در کشور در زمینه خرید و فروش بیت‌کوین با اینکه با موضع گیری منفی رییس سازمان بورس و اوراق بهادار روبرو شده ولی همچنان به طرق مختلف ادامه دارد. پیش‌تر «شاپور محمدی»، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار نظر خود را در این باره اینطور بیان کرده بود:
«سازمان بورس و اوراق بهادار در حال بررسی وضعیت بیت‌کوین برای ورود به اقتصاد کشور بوده و هنوز در این مورد به نتیجه نرسیده است؛ بنابراین اگر کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش محصولات کنند، تخلف کرده‌اند.»
بیت کوین یک سیستم مبتنی بر منبع آزاد است و دخالت دولت ها در آن تا حدی بی معنی است
به نظر می‌رسد بانک مرکزی می‌خواهد تکرار فاجعه موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز برای مردم پیش نیاید و قصد آگاه کردن مردم را نسبت به خطرات و ریسک‌های این حوزه دارد، البته این آگاهی رسانی از نظر برخی از کارشناسان روند ناقصی دارد چرا که به نوعی این موضوع مهم جهانی را به حال خود و مردم رها کرده است. به گفته دولت حساسیت درباره ارزهای دیجیتال در قوه قضائیه، شورای عالی فضای مجازی و دیگر دستگاه‌ها بالاست اما بحث بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال اول از همه بحث پولی است و باید در بانک مرکزی ابتدا تعیین تکلیف شود.
حذف واسطه سوم در مبادلات بیت کوین اصلی ترین و مهم ترین هدف این ارزهاست
«جلال حسین خانی»، مدیر عامل شرکت تندیس پردازش هزاره سوم که در زمینه استخراج ارزهای دیجیتالی فعالیت دارد از ناتوانی دولت‌ها برای دخالت در ارز دیجیتالی می‌گوید. او معتقد است که ارزهای دیجیتالی به نوعی یک سیستم Open Source هستند و در دست خود مردم به عنوان یک واحد پولی قرار دارد. او به دیجیاتو می‌گوید:
«وقتی اسکناس به بانک برده می‌شود کارت عابر بانک به مشتری داده می‌شود، یک فرایند فیزیکی سه جانبه مشتری-دولت-بانک رخ می‌دهد که در زمینه خرید و فروش بیت‌کوین این فرایند با حذف واسطه فقط مردم را به یکدیگر می‌رساند. تمام افرادی که در این سیستم هستند فرایند ارزی بین دو شخص را به نوعی تایید می‌کنند و از همین رو دخل و تصرف به هر روش در این معاملات امکان پذیر نیست. اگر قرار باشد شخصی در یک معامله کلاهبرداری کند سیستم به او این اجازه را نمی‌دهد و فردی هم اگر بخواهد در مقدار ارز دخالت کند، باید انرژی و وقت بسیار زیادی برای عوض کردن تمام مسیر بیت کوین‌های هنگام معامله بگذارد که عملا نشدنی است.»
حسین خانی ضمن اشاره به رخ دادن پولشویی و خلاف‌هایی مثل آن پیش از ظهور بیت کوین، برچسب‌های دولتی نظیر کلاهبرداری راحت با بیت کوین و… را رد می‌کند:
«دولت هنگام دریافت مالیات باید دارایی‌های فرد را بداند تا بتواند آن را کنترل کند اما در زمینه بیت کوین این اتفاق نمی افتد و از همین رو صرفا می‌تواند آن را ممنوع اعلام کند که در این صورت هم باز اتفاق خاصی برای آن نمی‌افتد بلکه صرفا به عنوان مثال نمی‌توان شکایاتی را علیه همدیگر در زمینه خرید و فروش به صورت قانونی تنظیم کرد.»
بیت کوین اشتغالزایی در کشور ایجاد می کند و مانع خروج ثروت ملی از مرزهای ایران می شود
او آینده را در تکاپوی کار کردن همگی با ارزهای دیجیتال متصور می‌شود و جامعه تحصیلکرده ایرانی را دارای پتانسیل مناسب برای ورود به این عرصه می‌داند. از نظر حسین خانی میزان اشتغالی که ارزهای دیجیتالی برای کشور می‌سازند در همه حوزه‌ها نه تنها بخش فنی، بسیار بالاست و همچنین ثروت آفرینی این ارزها در کشور را نمی‌توان نادیده گرفت:
«متاسفانه دولتی‌ها به ریشه‌های این موضوع ناآگاهی دارند و ترجیح دادند که وارد آن نشوند، در حالی که دولت می‌توانست با راه‌اندازی سایت‌های Exchange ایرانی و ایجاد کیف پول مجازی (Wallet) برای کاربران این ارزها یک ساماندهی قوی به آن ببخشید و از خروج دلار و ارز مردم از کشور جلوگیری کند اما مشکل اینجاست که دولت به سمت جایی می‌رود که سود برای خودش باشد و این بخش سود را برای بخش خصوص فراهم می‌سازد، در نتیجه این بخش خصوصی است که برنده میدان ارزهای دیجیتالی است و نه دولت و یا حتی بانک‌ها.»
چینی ها بزرگترین استخراج کننده بیت کوین در جهان هستند
مدیر عامل شرکت تندیس پردازش هزاره سوم همان کاری که قوه قضاییه بر دوش دفاتر اسناد رسمی نهاد را یک راه حل برای دولت در این مساله می‌بیند: «بانک مرکزی و یا دولت هم می‌توانست با احداث و یا اعطای مجوزهایی دفاتری مخصوص این کار درست کند تا این مساله در کشور به طور علنی‌تر صورت پذیرد. اگر کشورهایی مثل روسیه این ارز را نهی کردند تنها دلیلش توسعه ارز دیجیتالی خودش بوده که به خوبی هم از پس این مساله برآمده و اتریوم را در دنیا به موفقیت نسبی رسانده است. حتی کشوری مثل چین که این ارز را به رسمیت نمی‌شناسد، بزرگترین استخراج کننده‌های ارز دیجیتالی در دنیا و دستگاه‌های ماینینگ این ارزها را در اختیار دارد و به طور حتم در آینده ای نه چندان دور یکی از سلاطین دنیای ارز دیجیتالی خواهد بود.»
ساخت ارز دیجیتالی بومی توجیه منطقی ندارد
حسین خانی ساخت ارز دیجیتالی بومی را امری نه چندان موفق می‌داند چرا که به باور وی استقبال از آن مثل ریال ما در بازار جهانی خواهد بود:
«ونزوئلا اگر چنین اقدامی را انجام داد، تمام پشتوانه نفتی‌اش را پشت ارز دیجیتالی بومی‌اش گذاشت تا خود را از تورم دویست سیصد درصدی کشورش رها سازد، اما از آنجایی که در کشور ما این اتفاق، یعنی دخالت نفت در این حوزه، رخ نخواهد داد در نتیجه ساخت چنین ارزی در ابعاد جهانی بیهوده است و صرفا شاید در بازار داخلی جواب دهد. البته اگر تمام کشورهای مسلمان جهان به اتحادی دست پیدا کنند و ارز دیجیتالی دنیای اسلام را درست کنند شاید بتوان به موفقیت آن امید داشت ولی امکان این اتحاد هم بسیار دور از ذهن است.»
با بیت کوین می‌توان بدون خروج ارز از کشور واردات کالا انجام داد
دولت در قبال بیت کوین سیاست یک بام و دو هوا را پیش گرفته و عملا خود را از آینده آن مبرا کرده است. به نظر می‌رسد این محتاطی دولت در قبال قابلیت‌های این ارز برای کارشناسان کمی عجیب به نظر می‌رسد چرا که به نظر آنها می‌توان با استخراج بیت کوین، هم تحریم‌ها را دور زد و هم اجناس گوناگون را بدون خرج یک دلار واقعی وارد کشور کرد. دنیای بیت کوین و ارزهای دیجیتال مسئله کاملا جدیدی است و شاید نظر قطعی دادن درباره آن کمی عجولانه به نظر بیاید، با این حال احتمال همگانی شدن آن با توجه به انواع گوناگون آن (همچون اتریم، ریپل و…) دور از ذهن نیست.
