بیت کوین و ارزهای دیجیتال یک شبکه مستقل اما قانون‌گرا هستند. با اینکه این شبکه‌ها تحت نظارت هیچ نهاد مالی خاصی نیستند اما برای آنها کدها و پروتکل‌های مشخصی تعریف شده است که نقش قانون را ایفا می‌کنند. برای استفاده از یک شبکه ارز دیجیتال ناگزیر به پذیرش قوانینی که توسعه دهندگان برای آن تعیین کرده اند، هستید و البته اگر از قوانین ناراضی هستید، بازهم حق انتخاب دارید. شبکه‌های ارزهای دیجیتال متن باز هستند. این یعنی هر توسعه دهنده ای می‌تواند به کدهای یک پروتکل دسترسی داشته باشد و با اعمال تغییرات در آن، شبکه جدید خودش را ایجاد کند.
این بدان معناست که ارزهای دیجیتال و بلاک چین به یک کاربرد خاص محدود نمی‌شوند. آنها قابلیت سفارشی سازی دارند. اکنون بیش از ۱۲۰۰ ارز دیجیتال در بازارهای مختلف بیت کوین
علاقه چشمگیر مردم ایران به ارزهای دیجیتال
از سال ۲۰۱۷ با اوج گرفتن قیمت بیت کوین، علاقه نسبتا زیادی هم به این فضا در بین ایرانیان شکل گرفت. تنها با بررسی آمار الکسای سایت های مربوط به ارزهای دیجیتال، میزان این علاقه قابل اثبات است.
الکسای سایت‌هایی مانند سایت رسمی بیت کوین (bitcoin.org)، سایت‌های رسمی کیف پول
طبق بررسی‌های به عمل آمده از نظر جمعیت نسبی، ایرانیان، پس از کاربران آمریکایی، چینی، هندی، ژاپنی و کره ای در رده ششم علاقه‌مندان به ارزهای دیجیتال قرار دارند که نسبت به توسعه کشورهای نام برده، این یک آمار چشمگیر برای کشور ایران است. شدت علاقه ایرانیان به حدی زیاد است که اکنون بیش از ۷۰ سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال
علت این علاقه چیست؟
اصلی‌ترین دلیل علاقه و گرایش مردم ایران به بلاک چین و ارزهای دیجیتال را می‌توان نا امیدی از سیستم بانکی فعلی دانست. سیستم مالی تقریبا سنتیِ که ما اکنون در کشور خود داریم، نمی‌تواند انتظارات مردم را برآورده سازد. عدم وجود یک مکانیزم مدرن در چرخه اقتصاد، باعث بروز پیچیدگی‌های مالی می‌گردد که در نتیجه دل زدگی مردم را به همراه دارد که اتفاقاتی مانند جریان موسسات مالی غیرمجاز و بلاتکلیفی طولانی مدت مال‌باختگان بر آن افزود.
همچنین در دنیای پرسرعت امروز، سیستم بانکی کشور، از کندی و محدودیت‌های زیادی برخوردار است که به عدم اطمینان مردم به آینده این سیستم دامن زده است. به عنوان مثال علاوه بر محدود بودن سقف حواله بین بانکی، مبالغ فقط روزانه یک بار تسویه می‌گردند که مانع بزرگی بر سر راه تجارت‌های داخلی است یا اینکه سقف کارت به کارت روزانه در سیستم فعلی تنها به ۳ میلیون تومان محدود می‌شود. در واقع بانک های ما برای جلوگیری از پولشویی و کلاهبرداری، به جای ایجاد سازوکارهای قدرتمند احراز هویت، بررسی منشا مال، مقصد پرداخت و تمرکز بر امنیت نقل و انتقالات، به محدود سازی و کاهش حجم پول قابل مبادله روی آورده‌اند.
البته این فقط به کشور ایران محدود نمی‌شود. به طور کلی سیستمهای بانکی سراسر دنیا از محدودیت‌ها رنج می‌برند و به همین دلیل است که هر روز شاهد اخبار پیوستن بانک‌ها به بلاک چین هستیم.
هر شخصی که با بلاک چین آشنا شود و مزایای آن‌را درک کند، جای خالی آن در کشور ما را حس می‌کند. مزایایی مانند عدم امکان دستکاری اطلاعات، هوشمندسازی و غیرمتمرکزسازی فرایند‌ها، عدم محدودیت به همراه شفافیت بالا از جمله مسائلی است که مردم را به آینده این فناوری خوش‌بین می‌کند. همین اعتقاد به آینده این فناوری، موجب گرایش عمومی به آنها می‌گردد.
دلیل دیگری که می‌تواند مردم را به سمت ارزهای دیجیتال سوق دهد، امکان دور زدن تحریم‌ها و انجام تجارت با این ارزها است. سیستمهای جامع بین‌المللی مانند مستر و ویزا در کشورهای زیادی فعال هستند و تجارت الکترونیک را با سراسر جهان امکان پذیر می‌سازدند اما در چند کشور از جمله ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی افراد ساکن در ایران امکان استفاده مستقیم از این سیستم‌ها را ندارند و مجبور به استفاده از واسطه‌هایی هستند که هزینه‌ی تمام شده را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. همه این عوامل باعث محدود شدن چرخه تجارت و در نتیجه رکورد اقتصادی می‌گردد. اما از آنجایی که ارزهای دیجیتال به شرکت یا سازمان خاصی وابسته نیستند، اغلب شرایط لازم را برای تجارت مستقیم و بدون واسطه با سراسر جهان را دارند.
دید عمیق ایرانی‌ها به ارزهای دیجیتال
از دسامبر سال گذشته میلادی که قیمت ارزهای دیجیتال پس از یک رشد قیمت بسیار شدید، با یک سقوط بزرگ مواجه شد، از میزان علاقه و گرایش مردم سراسر دنیا به این حوزه تا حد زیادی کاسته شده است. اما در بین کاربران ایرانی میزان این کاهش گرایش به ارزهای دیجیتال بسیار ناچیز است. با مقایسه الکسای دو سایت بین‌المللی کوین دسک و کوین تلگرام با سایت «ارزدیجیتال» این ادعا قابل اثبات است.
میزان رشد بازدید سه سایت ارزدیجیتال – کوین تلگراف – کوین دسک
همانطور که در عکس فوق مشاهده می‌کنید، نمودار بازدید دو سایت کوین تلگراف و کوین دسک تقریبا با یکدیگر مشابه هستند و پس از دسامبر ۲۰۱۷ که بازار به شدت نزولی شد، بازدید این سایت‌ها هم کاهش قابل توجهی داشته است. در طرف دیگر، علیرغم کاهش قیمت شدید ارزهای دیجیتال، بازدید سایت «ارزدیجیتال» با کاهش شدیدی مواجه نبوده است و فقط به صورت ناچیزی افت کرده است.
یکی از علت‌های اصلی این اتفاق را می‌توان نگاه عمیق‌تر کاربران ایرانی به ارزهای دیجیتال دانست. کاربران سایر کشورها که از سیستمهای جامعی مانند مستر و ویزا بهره‌مند هستند، ممکن است نیاز به ارزهای دیجیتال و بلاک چین را کمتر از ایرانیانی که در محدودیت های بین‌المللی و پرداختی قراردارند، حس کنند.
این نمودارها نشان دهنده این است که کاربران سایر کشورها در مقابل ایرانیان، توجه بیشتری به امر سرمایه گذاری و قیمت‌ها داشته اما کاربران ایرانی با وجود کاهش قیمت، همچنان به آینده بلاک چین و ارزهای دیجیتال امیدوار مانده‌اند.
ایران، منفعل در ارزهای دیجیتال و بلاک چین
روسیه، ونزوئلا، کره شمالی و ایران همه در یک مورد مشترک هستند: این کشورها، توسط جوامع بین‌المللی با تحریم مواجه هستند و از محدودیت‌های اقتصادی رنج می‌برند. در بین تمام این کشورها، فشارهای تحریم برای ایران بیشتر از بقیه بوده و علیرغم این موضوع، متاسفانه ایران منفعل‌ترین این کشورها در زمینه ارزهای دیجیتال و بلاک چین بوده است.
روسیه بارها و بارها نشان داده که به دنبال تطبیق خود با دنیای بلاک چین و ارزهای دیجیتال است. این کشور دارای چندین فارم بزرگ استخراج است و اخیرا دولت روسیه به سمت قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال حرکت کرده است. ولادمیر پوتین چند ماه پیش با اشاره به اهمیت حرکت به سمت بلاک چین و ارزهای دیجیتال گفت:
سیاستمداران و شهروندان ممکن است این سؤال در ذهنشان نقش بسته باشد که چرا ما به این‌ها نیاز داریم؟ ما نفت، گاز، زغال سنگ و فلزات مختلفی داریم … همه چیز! اما باید پیشرفت بیشتری داشته باشیم. این چیزی است که دقیقا به آن نیاز داریم.
عصر سنگ به دلیل کبود سنگ به پایان نرسید; بلکه آن دوران فقط به دلیل ظهور فناوری‌های جدید تمام شد و اکنون فناوری‌های جدیدتری در جهان ظاهر می‌شوند. ما نباید از رقابت در این حوزه (بلاک چین) جا بمانیم.
ونزوئلا ارز دیجیتال پترو را توسعه داد و تنها از پیش فروش اولیه آن حدود ۵ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد. همچنین اخباری مختلفی مبنی بر دور زدن تحریم‌ها و تجارت با این ارز دیجیتال به گوش می‌رسد که یکی از نمونه‌های آن قرارداد ونزوئلا با یک شرکت روسی برای وارد کردن قطعات یدکی خودرو بود. حتی اگر ارز دیجیتال پترو موفق هم نباشد، بازهم در زمینه ارزهای دیجیتال و بلاک چین، ونزوئلا پیشرو تر از ایران عمل کرده است.
آیا ارزهای دیجیتال و بلاک چین به دور زدن تحریم‌ها کمکی می‌کنند؟
در مقیاس کوچک و تجارت آزاد کاربران، دور زدن تحریم‌ها تاکنون عملیاتی بوده است. به عنوان مثال در بحث خرید دامنه‌های اینترنتی در اکثر سایت‌های خارجی نیاز به حساب‌های بین المللی مانند پی‌پل یا کارت‌های اعتباری بین‌المللی مانند مستر و ویزا است اما به تازگی در سایت بزرگ NameCheap می‌توانید بدون هیچ محدودیتی با بیت کوین دامنه بخرید. همین امر دست واسطه‌ها را تا حد زیادی کوتاه می‌کند و در سطوح بزرگتر باعث رونق تجارت‌های بین المللی می‌گردد. بدیهی است که با کاربردی‌تر شدن ارزهای دیجیتال به تعداد مراکز پذیرنده افزوده خواهد شد. بنابراین ایجاد محدودیت کامل برای ارزهای دیجیتال می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور به اقتصاد زخم خورده ما آسیب بزرگتری بزند.
در سطوح و مقیاس بزرگ تجارت و قراردادهای دولتی هم، فضای نامحدود رمزنگاری و بلاک چین می‌تواند چاره تحریم‌ها باشد. در بلاک چین ، کدخدایی یک نهاد یا کشور مانند آمریکا معنایی ندارد و اگر یک بلاک چین یا ارز دیجیتال سفارشی سازی شده باشد، مانند شبکه‌های بانکی متمرکز نمی‌توان محدودیت خاصی بر آن اعمال نمود و به عنوان مثال مشروعیت یک تراکنش را به چالش کشید. کاربردهای رمزنگاری کاملا نامحدود است.
البته به دلیل پیچیدگی‌های کار و مسائل مختلف در روابط اصلی بین المللی نمی‌توان با قطعیت از امکان دور زدن همه تحریم‌ها با بلاک چین توسط دولت اظهار نظر کرد. هر چه هست این نوآوری در انواع فرایندهای مالی کشور به عنوان یک قاضی عادل و بدون اشتباه عمل کند که نتیجه آن چیزی جز رونق اقتصادی نیست. بنابراین می‌توان اینگونه استدلال کرد که ارزهای دیجیتال و بلاک چین حتی اگر به طور مستقیم بر تحریم‌ها اثری نداشته باشند، قطعا می‌توانند به طور غیرمستقیم از فشارهای تحریم بکاهند.
راه‌حل: ایجاد مسیر در کنار قانون‌مندی
همانگونه که بارها و بارها وزیر ارتباطات، آقای جهرمی اذعان داشتند، انفعال در حوزه ارزهای دیجیتال و بلاک چین باعث عقب ماندگی کشورمان از دنیای دیجیتالی آینده که با سرعت درحال حرکت به سمت آن هستیم، خواهد شد. از سوی دیگر با توجه به محبوبیت ارزهای دیجیتال در ایران، سیاست‌های سخت گیرانه تنها باعث زیرزمینی شدن این جریان و ورود افراد سودجو می‌شود.
باید این موضوع در کشور ما نهادینه شود که ارزهای دیجیتال و بلاک چین به بیت کوین محدود نمی‌شوند بلکه به روی ما درهای زیادی را برای پیشرفت باز می‌کند.
در روی دیگر سکه تاکنون درکشور ما هیچ قانون مناسب و مجوزی برای مسائل مربوط به ارزهای دیجیتال به تصویب و اجرا در نیامده است. مشکلات اساسی ارزهای دیجیتال که اصلی‌ترین آن خطر پولشویی است، با اعمال قوانین حل خواهند شد. همیشه ایستادگی در مقابل فناوری‌های نوین به دلیل ایرادات حاشیه‌ای با شکست مواجه شده است.
تروریست ها می‌توانند داخل برنامه Word شرکت مایکروسافت نقشه خود را بنویسند و توسط ماشین حساب کامپیوتر محاسبات آن را انجام دهند. به وسیله سرویس جیمیل و از طریق مرورگری مانند فایرفاکس ارتباط خود را برقرار کنند و تمام این کارها را داخل ویندوز انجام دهند; حال آیا می‌توان منکر توانایی‌ها و کمک‌های بزرگ این نرم افزارها و سرویس‌ها شد؟
فرض کنیم گوشی موبایل آیفون ، یک ابزار ۱۰۰% جاسوسی ایالات متحده باشد، بهترین کار چیست؟ اگر کاملا اثبات شد، به اطلاع مردم رسانده شود. اما آیا این باعث می‌توان تمام تکنولوژی تلفن‌های همراه و مخابرات و سیستمهای ارتباطی زیر سوال برود و ما گوشی های موبایل دیگر و یا ساخت خود را هم استفاده نکنیم؟
یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه، کشور ژاپن است. در ژاپن که حجم معاملات میلیارد دلاری بیت کوین و ارزهای دیجیتال در آن صورت می‌گیرد، دولت توانسته با ثبت صرافی‌ها و ارسال بخشنامه‌های مالی به آنها از بروز پولشویی و کلاهبرداری جلوگیری کند.
طبق تحقیقات موسسه بزرگ آسیا نیکی (Nikkei Asian)، پرونده‌های مشکوک به پولشویی مربوط به ارزهای دیجیتال در ژاپن، نسبت به پولشویی با صرافی‌های ارزهای دیجیتال
سوئیس که بانک‌های بزرگ و مشهورش و همچنین اقتصاد پایدار خود معروف است، فضایی کاملا باز اما قانونمند را برای استارتاپ‌های مربوط به بلاک چین و ارزهای دیجیتال پدید آورده است. در شهر زوگاین کشور که به بهشت ارزهای دیجیتال معروف است، فعالیت‌های اقتصادی بزرگی شکل گرفته و در ماه‌های آینده انتخابات شهرداری این شهر با استفاده از بلاک چین برگزار خواهد شد.
البته اکنون که در حال نگارش این مقاله هستم، اخباری مبنی بر اعلام ضوابط ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی تا شهریور ۹۷ و همچنین حرکت به سمت توسعه ارز دیجیتال و سیستم مالی مبتنی بر بلاک چین منتشر شده است که امیدواریم گام بلندی در جهت پیشرفت برای کشور عزیزمان باشد.
نتیجه
بیت کوین، بماند یا برود، ارزهای دیجیتال و بلاک چین باقی خواهند ماند چون نیاز برای مالکیت کامل و جلوگیری از فساد و تقلب، واقعا در جوامع امروزی حس می شود و کشور ما هم برای پیشرفت نیازمند تعامل و تطابق با فناوری‌های بنیادی است. ارزهای دیجیتال و بلاک چین در ایران محبوبیت بسیار زیادی دارند. این فناوری‌های نورآورانه با خصوصیات غیرمتمرکز خود می‌توانند چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم با بهبود فرایندهای مالی و تسهیل روابط بین‌المللی از فشار تحریم‌ها تا حد زیادی کم کنند.
با این وجود برای رسیدن به این اهداف، نیازمند این هستیم که مسئولین، انفعال در این حوزه را کنار گذاشته و بستر‌های لازم اما قانون‌مندی را فراهم نمایند تا با حذف معایب بتوانیم از کاربردهای مفید بلاک چین و ارزهای دیجیتال به عالی‌ترین شکل در نظام اقتصادی بهره ببریم.
