کاربرد و استفاده از فناوری بلاک چین در رای گیری به‌عنوان یک فناوری نوآورانه می‌تواند امنیت، شفافیت و غیرمتمرکز بودن را برای انتخابات فراهم کند. علت آن است که بسیاری از کشورها به‌خاطر استفاده از سیستم‌های سنتی رای گیری، سال‌هاست با مشکلاتی مثل خطا در شمارش آرا، دستکاری و تأخیر در اعلام نتایج مواجه هستند. این مسائل، اعتماد عمومی را کاهش می‌دهند و نیاز به یک راه‌حل امن و قابل‌اعتماد را بیشتر می‌کند. به این سیستم نوآور، بلاکچین وتینگ (Blockchain Voting) می‌گویند.
در این مقاله، به بررسی عملکرد سیستم‌های رأی‌گیری مبتنی بر بلاکچین، اصول یک انتخابات عادلانه، مزایا و معایب آن و نمونه‌های عملی در جهان می‌پردازیم. همچنین مراحل رای گیری، ثبت و شمارش آرا و تأثیر بلاکچین بر اعتماد و امنیت انتخابات را تحلیل می‌کنیم تا تصویری روشن از کاربرد این تکنولوژی در دموکراسی دیجیتال ارائه شود.
اصول اولیه یک انتخابات عادلانه
قبل از این که وارد موضوع بلاک چین شویم، بهتر است کمی در مورد انتخابات و پیش‌نیازهای آن بیشتر بدانیم. برای برگزاری یک انتخابات منصفانه، رعایت شش اصل اساسی زیر ضروری است:
- رأی مخفی: رای شما باید خصوصی باقی بماند و هیچ‌کس نباید بتواند آن را به قومیت، جنسیت، سن یا ویژگی‌های شخصی شما مرتبط کند.
- یک نفر، یک رای: هر رای‌دهنده تنها یک‌بار رای می‌دهد و سیستم باید بتواند تعداد کل آرا را با تعداد رای‌دهندگان و کسانی که رای نداده‌اند تطبیق دهد.
- صلاحیت رای‌دهندگان: تنها افراد واجد شرایط مجاز به رای دادن هستند.
- شفافیت: روند رای گیری مشخص و قوانین واضح هستند، رای‌دهندگان از آنها آگاه‌اند و فرایند قابلیت بررسی عمومی دارد.
- ثبت و شمارش دقیق آرا: شمارش آرا به‌طور مداوم انجام می‌شود، قوانین ثابت هستند و نتایج قابلیت حسابرسی دارند.
- قابلیت اعتماد: روش رای گیری باید دقیق و قابل تأیید باشد و تدابیری برای جلوگیری از تقلب، خطا و نقض امنیت وجود داشته باشد.
نحوه کار بلاک چین در رعایت عدالت
بلاک چین در ساده‌ترین تعریف، یک دفتر کل دیجیتالی است که اطلاعات در آن به صورت بلوک‌هایی زنجیره‌وار به هم متصل می‌شوند. هر بلوک شامل مجموعه‌ای از داده‌هاست که پس از ثبت، امکان تغییر یا حذف آن وجود ندارد. همین ویژگی باعث می‌شود بلاک چین از نظر امنیتی بسیار قابل اعتماد باشد، چون هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند به تنهایی داده‌ها را دستکاری کند.
تکنولوژی بلاکچین با ترکیب سه اصل حایتی یعنی شفافیت، تغییرناپذیری و غیرمتمرکز بودن، بستری ایجاد می‌کند که هم جلوی تقلب را می‌گیرد و هم اعتماد کاربران را افزایش می‌دهد. به‌همین‌خاطر، رعایت عدالت را می‌توان یکی از مهمترین ویژگی‌های این فناوری دانست.
در این ساختار، هر بلاک داده پس از ثبت به‌وسیله رمزنگاری ایمن می‌شود و دیگر امکان تغییر یا حذف آن وجود ندارد. این ویژگی باعث می‌شود همه تراکنش‌ها شفافیت و در عین حال امنیت بالایی داشته باشند. به همین دلیل، بلاک چین نه تنها در انتقال پول، بلکه در قراردادهای هوشمند، رای گیری، انتخابات و بسیاری از حوزه‌های دیگر کاربرد پیدا کرده است. ا
سیستم رای گیری مبتنی بر بلاک چین چیست؟
سیستم رای گیری بلاک چینی، روشی مدرن برای مدیریت انتخابات است که در آن، رأی‌ها به‌صورت دیجیتال ثبت می‌شوند. در این سیستم، رأی‌دهندگان با استفاده از برنامه یا مرورگر وب، رأی خود را ارسال کرده و شبکه به‌طور خودکار، صحت و اعتبار هر رأی را بررسی می‌کند. این روش، مانع از رأی‌دادن دوباره و دستکاری آرا می‌شود.
در ادامه، هر رأی به یک بلاک اضافه و با رمزنگاری محافظت می‌شود؛ بنابراین، اطلاعات غیرقابل تغییر و امن باقی می‌مانند. همچنین، نتایج رای‌ها به‌صورت شفاف در شبکه قابل مشاهده است بدون اینکه هویت رأی‌دهندگان فاش شود که باعث جلب اعتماد بیشتر مردم به انتخابات و افزایش کارآمدی آن خواهد شد.
فرایند کاربرد بلاک چین در انتخابات چگونه است؟
رای گیری با بلاک چین به عنوان راهکاری نوین مطرح شده که می‌تواند شفافیت و امنیت انتخابات را تضمین کند. در این روش، تمامی آرا به‌صورت دیجیتال در یک دفترکل توزیع شده ثبت می‌شوند و هیچ‌کس امکان تغییر یا حذف آنها را ندارد. به همین دلیل، این فناوری می‌تواند اعتماد عمومی به روند انتخابات را افزایش دهد. بیایید نحوه کار این فناوری در انتخابات را بیشتر بررسی کنیم.
راه‌اندازی سیستم رای گیری بلاک چینی و آموزش شهروندان
برای اجرای چنین سیستمی، ابتدا باید نهادهای مسئول اجازه استفاده از آن را صادر و زیرساخت لازم را فراهم کنند. همچنین، آموزش رأی‌دهندگان درباره نحوه رأی‌دادن گام مهمی است تا شهروندان بتوانند بدون مشکل از این روش بهره ببرند. بدون این آموزش، حتی بهترین سیستم‌ها هم با شکست مواجه می‌شوند.
علاوه‌براین، دولت‌ها باید از نظر فنی و حقوقی آمادگی کامل مدیریت چنین ساختاری داشته باشند. اگر بستر قانونی شفاف نباشد یا سازوکارهای فنی ناقص باشند، رای گیری با بلاک چین نمی‌تواند کارکرد واقعی خود را نشان دهد. بنابراین، ساخت و راه‌اندازی تنها بخشی از مسیر است و به آماده‌سازی گسترده‌تری نیاز دارد.
احراز هویت و جلوگیری از ثبت رأی تکراری
یکی از چالش‌های اساسی در کاربرد بلاک چین برای رای گیری دیجیتال و انتخابات، شناسایی درست شهروندان است. بلاک چین ذاتاً غیرمتمرکز است اما برای تأیید هویت رای‌دهندگان ناچار باید به یک مرجع مرکزی تکیه شود. این بخش حساس است زیرا اگر به‌درستی انجام نشود، امکان تقلب و رای تکراری وجود خواهد داشت.
احراز هویت درست مانع از این می‌شود که یک فرد چندین بار رای دهد. در واقع، سیستم باید همزمان هم غیرمتمرکز عمل کند و هم یک لایه تأیید هویت مرکزی داشته باشد. ایجاد این توازن، کلید موفقیت انتخابات مبتنی بر بلاک چین است.
روند ثبت و تأیید رای در بلاک چین
رای‌دهنده ابتدا برنامه یا مرورگر مناسب را دریافت و ثبت‌نام کرده و شهروندی خود را تأیید می‌کند تا وارد سیستم رأی‌گیری شود. این مراحل اطمینان می‌دهند که تنها افراد واجد شرایط می‌توانند رای دهند.
پس از ورود کاربر به سامانه، رأی او به صورت رمزنگاری‌شده ثبت می‌شود و در دفتر کل توزیع شده قرار می‌گیرد. شبکه بلاک چین از کلید عمومی رای‌دهنده برای ثبت و رمزنگاری اطلاعات استفاده می‌کند و یک توکن رأی در کیف پول دیجیتال او قرار می‌دهد. برای رأی‌دادن، رأی‌دهنده توکن را به آدرس یا کیف پول مرتبط با کاندیدا یا حزب مورد نظر خود منتقل می‌کند و هر توکن، معادل یک رای است. سپس تعداد توکن‌ها شمارش می‌شود.
هر فرد می‌تواند بعد از ثبت رأی، یک رسید دیجیتال دریافت کند و مطمئن شود که رأی او بدون تغییر در شبکه بلاک چین ذخیره شده است. این ویژگی به افراد اجازه می‌دهد همان‌طور که تراکنش‌های مالی خود را بررسی می‌کنند، رأی خود را نیز پیگیری کنند.
چنین فرایندی باعث می‌شود شفافیت و اعتماد بیشتری در میان رأی‌دهندگان ایجاد شود. هیچ‌کس نمی‌تواند مدعی شود رأی‌اش نادیده گرفته شده، چون همه می‌توانند حضور رأی خود در بلاک چین را مشاهده کنند.
امنیت اطلاعات
تمامی آرای ثبت‌شده در بلاک چین ناشناس باقی می‌مانند. در این ساختار، تنها داده‌های قابل‌مشاهده، زمان ثبت رأی و شناسه تراکنش است و هیچ اطلاعاتی از هویت فرد در دسترس نخواهد بود. این امر مانع از پیگیری مستقیم رأی‌دهندگان و سوءاستفاده از اطلاعات شخصی افراد می‌شود.
ناشناس‌بودن در کنار امنیت رمزنگاری‌شده، مهمترین عامل برای اعتماد عمومی است. بههمین‌دلیل، بلاکچین می‌تواند برخلاف سیستم‌های سنتی، سطح بالاتری از حفاظت اطلاعات شخصی را ارائه دهد.
شمارش آرا با استفاده از قراردادهای هوشمند
در سیستم رای‌گیری بلاکچینی می‌توان از قراردادهای هوشمند برای شمارش آرا استفاده کرد. این قراردادها به‌صورت خودکار نوشته می‌شوند و تعداد آرا را برای هر گزینه محاسبه می‌کنند. بنابراین، احتمال خطای انسانی یا تقلب به‌حداقل می‌رسد.
مزیت این روش، در خودکارسازی کل فرایند است. وقتی رأی‌ها توسط کدی ازپیش تعیین‌شده شمارش شوند، دیگر نیازی به واسطه انسانی برای جمع‌آوری و محاسبه آراء وجود نخواهد داشت و این خود، سرعت و دقت نتایج را افزایش می‌دهد.
مزایای کاربرد و استفاده از بلاک چین در رای گیری و انتخابات
سیستم رای‌گیری مبتنی بر بلاک چین مزایای متعددی برای رای‌دهندگان فراهم می‌کند و باعث افزایش امنیت، راحتی و اعتماد به فرایند انتخابات می‌شود. این فناوری، کنترل و شفافیت بیشتری برای رای‌دهندگان ایجاد می‌کند و احتمال خطا را کاهش می‌دهد. در ادامه هر کدام از این مزایا را بررسی خواهیم کرد.
کاهش خطا
در سیستم‌های رای‌گیری سنتی، شمارش آرا توسط نیروی انسانی یا تجهیزات مکانیکی انجام می‌شود و احتمال خطا هم وجود دارد. این خطاها ممکن است باعث شود آرا کمتر یا بیشتر از مقدار واقعی گزارش شوند. خطاهای انسانی یا مکانیکی می‌توانند اعتماد مردم به نتیجه انتخابات را کاهش دهند.
در رای گیری مبتنی بر بلاک چین، شهروندان می‌توانند رای خود را بررسی کنند بدون اینکه اطلاعات شخصی فاش شود. رکورد رای‌ها به‌صورت دائمی و امن در شبکه ذخیره می‌شود و امکان تغییر آن وجود ندارد. این ویژگی باعث افزایش دقت و شفافیت در فرایند انتخابات می‌شود.
راحتی و دسترسی
با رای گیری بلاک چین، افراد می‌توانند از کامپیوتر یا گوشی خود رای دهند و نیازی به حضور در محل رای گیری نیست. این روش ساده‌تر باعث افزایش مشارکت و کاهش بی‌تفاوتی رای‌دهندگان می‌شود. علاوه بر راحتی، روند رای گیری سریع‌تر و بدون ازدحام انجام می‌گیرد.
همچنین این سیستم به افرادی که به هر دلیلی امکان خروج از خانه را ندارند، امکان استفاده از حق رای خودشان را می‌دهد. کاربران می‌توانند به راحتی و در امنیت رای‌شان را ثبت کنند.
کارایی و سرعت
سیستم‌های سنتی به شمارش دستی و مکانیکی متکی هستند و این فرایند زمان و منابع زیادی مصرف می‌کند. نیاز به زیرساخت‌های طولانی یا نیروی کار زیاد باعث کندی اعلام نتایج می‌شود و سرعت برگزاری انتخابات را کاهش می‌دهد.
با بلاک چین، اعلام نتایج سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر انجام می‌شود. برگزارکنندگان می‌توانند با بررسی موجودی آدرس‌ها، تعداد کل رای‌ها برای هر کاندیدا یا حزب را مشاهده کنند.
جلوگیری از تقلب در انتخابات
شبکه غیرمتمرکز بلاک چین باعث می‌شود ایجاد آرا تقلبی بسیار دشوار و پرهزینه شود. این ویژگی به کاهش چشمگیر احتمال تقلب در انتخابات کمک می‌کند. علاوه‌براین، ثبت شفاف رأی‌ها، امکان بررسی و تأیید آنها توسط خود رای‌دهندگان را فراهم می‌کند. این شفافیت کاربرد بلاک چین، احتمال دستکاری در نتایج انتخابات را به حداقل می‌رساند.
معایب استفاده از بلاکچین در سیستم رای گیری و انتخابات
سیستم رای‌گیری بلاک چین مزایای زیادی دارد، اما با معایب و ریسک‌هایی نیز همراه است. این مشکلات می‌توانند امنیت و حریم خصوصی رای‌دهندگان را تهدید کنند. همچنین عملکرد و کارایی سیستم در برخی شرایط تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
افشای رأی به اشخاص ثالث
از آنجا که دفترکل بلاک چین عمومی است، هر رأی‌دهنده می‌تواند داوطلبانه رای خود را به شخص ثالث نشان دهد. او قادر است ثابت کند که توکن یا رأی خود را به کدام گزینه منتقل کرده است و این موضوع می‌تواند به ابزاری برای دریافت پول یا منفعت مالی تبدیل شود.
در چنین شرایطی، رأی‌دهنده ممکن است عمداً اطلاعات انتخاب خود را آشکار کند تا در ازای آن، معامله‌ای انجام دهد. این اتفاق می‌تواند زمینه خرید و فروش رأی را فراهم کند و استقلال و آزادی رأی‌دهندگان را زیر سوال ببرد؛ در نتیجه، سلامت و اعتبار کل فرایند انتخابات کاهش می‌یابد.
حملات محروم‌سازی سرویس (DoS)
حملات انکار یا محروم‌سازی سرویس می‌توانند در دوره انتخابات باعث اختلال در شبکه شده و مانع از ثبت و تأیید به‌موقع رای‌ها شوند. این اختلال‌ها می‌توانند در پردازش تراکنش‌ها تاخیر ایجاد کرده و نارضایتی رأی‌دهندگان را در پی داشته باشد.
مهاجمان با داشتن منابع مالی کافی می‌توانند شبکه را با تراکنش‌های جعلی پر کنند. این کار، زمان تکمیل تراکنش‌ها را طولانی کرده و امنیت و کارایی سیستم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مدیریت کلید خصوصی
مدیریت کلید خصوصی نقش حیاتی در امنیت سیستم‌های بلاک چین دارد و تضمین می‌کند که تنها مالک واقعی بتواند به حساب و توکن‌های خود دسترسی داشته باشد. اگر کلیدهای خصوصی یا رمزهای عبور رای‌دهندگان گم شوند یا در دست افراد نادرست قرار گیرند، امنیت کل شبکه به خطر می‌افتد.
در چنین شرایطی، رای‌دهنده قادر به ثبت رای خود نخواهد بود و مهاجم می‌تواند به جای او رای دهد. مدیریت ناکافی کلیدهای خصوصی یکی از مهمترین ریسک‌ها در سیستم‌های رای‌گیری بلاک چینی است و نیاز به آموزش و ابزارهای محافظتی مناسب دارد.
چند نمونه کاربرد بلاک چین در انتخابات کشورهای مختلف
در سال‌های اخیر، کشورهای مختلف تلاش‌هایی برای استفاده از فناوری بلاک چین در انتخابات انجام داده‌اند. این آزمایش‌ها نشان‌دهنده پتانسیل بلاک چین در افزایش امنیت، شفافیت و دسترسی در انتخابات هستند.
در مقاله‌ای که در مارس ۲۰۲۵ (اسفند ۱۴۰۳) در وبسایت معتبر Researchgate نیز منتشر شده است، کشورها و مناطق سوئیس، استونی، ویرجینیای غربی و روسیه در صدر کشورهای استفاده‌کننده از فناوری بلاکچین در فرایند انتخابات خود بوده‌اند.
شهر زوگ در سوئیس
در سال ۲۰۱۸، شهر زوگ، معروف به «دره کریپتو (Crypto Valley)»، اولین آزمایش رای گیری مبتنی بر بلاک چین خود را انجام داد. در این آزمایش، ۷۲ رای‌دهنده از سیستم هویت دیجیتال شهر استفاده کردند تا رای خود را به صورت آنلاین ثبت کنند. این آزمایش موفقیت‌آمیز بود و به عنوان الگویی برای استفاده از بلاک چین در رای گیری های آینده مطرح شد.
سیرالئون
در مارس ۲۰۱۸، سیرالئون اولین کشوری بود که انتخابات عمومی را با استفاده از بلاک چین برگزار کرد. در این انتخابات، ۷۰٪ آرا به‌صورت دیجیتال و با استفاده از فناوری بلاک چین ثبت شدند. این اقدام به منظور افزایش شفافیت و کاهش تقلب در انتخابات انجام شد.
تسوکوبا در ژاپن
در اواخر اوت ۲۰۱۸، شهر تسوکوبا در ژاپن آزمایشی را برای استفاده از بلاک چین در رای گیری خود انجام داد. در این آزمایش، ساکنان با استفاده از کارت هویت ملی خود به صورت آنلاین رای دادند. هدف از این آزمایش، افزایش شفافیت و مشارکت شهروندان در فرایندهای دموکراتیک بود.
جالب است بدانید که ۹۲ درصد شرکت‌کنندگان آن را امن و کاربرپسند دانستند. این پروژه نشان داد که پذیرش عمومی برای استفاده از فناوری بلاک چین در انتخابات بالاست.
مسکو در روسیه
در سال ۲۰۲۰، مسکو به ۶۵,۰۰۰ شهروند این امکان را داد تا در انتخابات محلی از طریق بلاک چین رای دهند. این سیستم با استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده، شفافیت و امنیت را در فرایند رای گیری افزایش داد. با این حال، تحقیقات در آن انتخابات نشان داد که هویت رای‌دهندگان هنوز قابل شناسایی بود، که نیاز به بهبوهایی در فرایند و فناوری دارد.
ایالت یوتا، ایالات متحده آمریکا
در سال ۲۰۲۰، ایالت یوتا برای اولین بار انتخابات عمومی از طریق اپلیکیشن موبایل مبتنی بر بلاک چین را ثبت کرد. این اپلیکیشن با استفاده از فناوری بلاک چین و بیومتریک، هویت رای‌دهنده را تأیید کرده و رای او را به صورت دیجیتال ثبت کرد. این اقدام به منظور ارائه گزینه‌ای امن‌تر برای رای‌دهندگان در مقایسه با روش‌های سنتی مانند ایمیل انجام شد.
این سیستم برای ساکنان دورافتاده پیاده‌سازی شده بود. طرح انتخابات بلاک چینی به ۸۵ درصد رضایت رای‌دهندگان در سهولت استفاده و قابلیت اطمینان دست یافت.
ایالت ویکتوریا در استرالیا
ایالت ویکتوریا در استرالیا در سال ۲۰۲۳ یک طرح آزمایشی رأی‌گیری مبتنی بر بلاک چین اجرا کرد. نتایج نشان داد هزینه‌ها ۲۰ درصد کمتر از روش‌های دیجیتال پیشین شد و بهره‌وری افزایش یافت.
اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۳ طی برنامه هورایزن (Horizon) ۲۰۲۰ یک پروژه آزمایشی رای گیری مبتنی بر بلاک چین با بودجه ۵ میلیون دلاری اجرا کرد. این طرح بر مقیاس‌پذیری و دسترسی کاربران در چندین منطقه متمرکز بود تا کارایی این روش در انتخابات گسترده سنجیده شود.
ریودوژانیرو در برزیل
انتخابات سال ۲۰۲۴ برزیل شامل یک آزمایش بلاک چین در ریودوژانیرو بود. هدف اصلی این پروژه افزایش شفافیت در منطقه‌ای بود که سابقه نگرانی‌های امنیت انتخاباتی داشت.
ایالت ویرجینیای غربی در آمریکا
ایالت ویرجینیای غربی در سال ۲۰۲۴ آزمایش‌های رأی‌گیری بلاک چین خود را ادامه داد. این ایالت قصد دارد دسترسی به این سیستم را در انتخابات عمومی برای نیروهای نظامی و رأی‌دهندگان خارج از کشور گسترش دهد.
مکزیکوسیتی در مکزیک
مکزیکوسیتی استفاده از بلاک چین را در همه‌پرسی‌ها مورد آزمایش قرار داد. این اقدام باعث افزایش ۳۵ درصدی مشارکت رای‌دهندگان جوان شد و نشان داد بلاک چین می‌تواند انگیزه مشارکت نسل جدید را تقویت کند.
این نمونه‌ها نشان‌دهنده پتانسیل بالای فناوری بلاک چین در بهبود فرایندهای رای گیری و انتخابات هستند. با این حال، چالش‌هایی مانند حفظ حریم خصوصی و مدیریت هویت دیجیتال همچنان نیاز به توجه و بهبود دارند.
سؤالات متداول
بلاک چین در رای گیری و انتخابات چه کاربردی دارد؟
بلاک چین باعث امنیت، شفافیت و جلوگیری از تقلب در انتخابات شده و رای‌ها به‌صورت ناشناس و غیرقابل تغییر ثبت می‌شوند.
آیا رای‌دهنده می‌تواند رای خود را تأیید کند؟
بله، هر رای‌دهنده می‌تواند با بررسی شبکه مطمئن شود که رایش ثبت و شمارش شده است، بدون اینکه هویتش فاش شود.
آیا بلاک چین می‌تواند رای‌های جعلی را ثبت کند؟
خیر، شبکه غیرمتمرکز و مکانیزم اجماع بلاک چین باعث می‌شود ایجاد رای جعلی تقریباً غیرممکن باشد.
آیا همه می‌توانند رای‌دهی بلاک چینی را استفاده کنند؟
اگر دولت یا نهادهای مربوطه شرایط رای‌گیری بلاک چینی را فراهم کنند، بله. افراد واجد شرایط با استفاده از برنامه یا مرورگر مناسب می‌توانند از خانه یا هرجای دیگر رای دهند.
جمع‌بندی
در مجموع، بلاک چین توانسته است بسیاری از مشکلات سیستم‌های سنتی رای‌گیری را برطرف کند. شفافیت، امنیت، سرعت و کاهش هزینه‌ها از مهمترین دستاوردهای کاربرد این فناوری در انتخابات هستند. با این حال، چالش‌هایی مانند تهدید حریم خصوصی رأی‌دهندگان، احتمال خرید رای، حملات سایبری و وابستگی به زیرساخت‌های دیجیتال همچنان وجود دارند که مانع از اجرای کامل و بی‌نقص آن در مقیاس ملی می‌شوند.
با نگاهی به آینده، پیش‌بینی می‌شود که با توسعه فناوری‌های امنیتی و بهبود بسترهای دیجیتال، رای‌گیری بلاک چین بتواند به بخش جدایی‌ناپذیر انتخابات جهانی تبدیل شود. این روش می‌تواند مشارکت سیاسی را افزایش داده و اعتماد عمومی به نتایج انتخابات را تقویت کند. به نظر شما آیا در آینده نزدیک، بلاک چین جایگزین سیستم‌های سنتی رای‌گیری در انتخابات کشور ما هم خواهد شد؟
