طرح هرمی (Pyramid) و پانزی (Ponzi) در ارز دیجیتال و دنیای مالی سنتی، دو نوع کلاهبرداری هستند که با وعده سود بالا، سرمایه‌گذاران را جذب می‌کنند. در طرح پانزی، سود افراد قدیمی از پول افراد جدید پرداخت می‌شود، بدون آنکه سرمایه‌گذاری واقعی در کار باشد. در مقابل، طرح هرمی از افراد می‌خواهد دیگران را به سیستم دعوت کنند و سودشان وابسته به ورود افراد جدید است.
این مدل‌ها اغلب در پوشش پروژه‌های ارز دیجیتال یا سرمایه‌گذاری‌های نوین ظاهر می‌شوند و قربانیان زیادی می‌گیرند. با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال، مجرمان سایبری نیز با سوءاستفاده از ناآگاهی کاربران، این فضا را به بستری برای اجرای کلاهبرداری تبدیل کرده‌اند. شناخت سازوکار این طرح‌ها، نخستین قدم برای در امان ماندن از آنهاست. در ادامه با این دو نوع کلاهبرداری بیشتر آشنا خواهیم شد.
طرح کلاهبرداری هرمی چیست؟
طرح کلاهبرداری هرمی (Pyramid Scam) یک مدل از بازاریابی چندسطحی است که در آن، اعضا برای ورود به کسب‌وکار، مبلغی را پرداخت کرده و در ازای جذب افراد جدید، وعده دریافت پول به آن‌ها داده می‌شود. ساختار این طرح شبیه یک هرم است؛ تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران در پایین قرار دارند که پولشان به افراد کمتری در سطوح بالاتر می‌رسد.
گاهی شرکت‌های هرمی، محصولاتی هم ارائه می‌دهند، اما فروش محصولات به‌تنهایی سود چندانی برای اعضا ندارد؛ برای کسب درآمد، افراد باید تعداد مشخصی زیرمجموعه جذب کنند. هر فرد جدید نیز باید افراد دیگری را به طرح دعوت کند و برای عضویت، ورودی و هزینه ماهانه بپردازد.
بنیانگذاران این طرح از تمام این پرداخت‌ها سود مستقیم دریافت کرده و با نمایش درآمدهای خیالی، دیگران را به مشارکت تشویق می‌کنند. برای مثال، اگر هر نفر، شش نفر دیگر را وارد کند و این زنجیره ادامه یابد، تصویر وسوسه‌انگیزی از هزاران نفر زیرمجموعه نمایش داده می‌شود که ماهانه مبلغی پرداخت می‌کنند.
طرح کلاهبرداری پانزی چیست؟
طرح‌های پانزی (Ponzi) به نام بنیان‌گذار این نوع کلاهبرداری، یعنی چارلز پانزی (Charles Ponzi)، نام‌گذاری شده‌اند. او تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران را فریب و به آن‌ها وعده داد که با سرمایه‌گذاری در کوپن‌های پستی، سودی معادل ۵۰ درصد یا حتی بیشتر دریافت خواهند کرد. اما در واقع، پانزی هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری واقعی انجام نداد و فقط پول سرمایه‌گذاران را برای خودش برداشت.
او با جذب سرمایه‌گذاران جدید و استفاده از بخشی از پول آن‌ها برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی، موفق شد این کلاهبرداری را برای مدتی ادامه دهد.
در مقابل، سرمایه‌گذاران اولیه که سودهایی دریافت کرده بودند، با تعریف و تمجید از بازدهی فوق‌العاده سرمایه‌گذاری‌شان نزد پانزی، به جذب سرمایه‌گذاران جدید کمک می‌کردند. اما در نهایت، پانزی به نقطه‌ای رسید که دیگر نتوانست به‌اندازه کافی سرمایه‌گذار جدید جذب کند تا سود سرمایه‌گذاران قبلی را بپردازد. در این مرحله، ماهیت کلاهبرداری آشکار شد و طرح او فروپاشید.
تفاوت طرح پانزی و هرمی
طرح هرمی و پانزی هر دو از روش‌های رایج کلاهبرداری مالی هستند که با وعده سودهای بالا، قربانیان را جذب می‌کنند. با وجود شباهت‌های ظاهری، این دو مدل از نظر ساختار، نحوه سوددهی و نقش شرکت‌کنندگان تفاوت‌های مهمی دارند. در ادامه، تفاوت این دو مدل را بررسی خواهیم کرد.
| موضوع | طرح پانزی | طرح هرمی |
| ساختار کلی | مدیریت متمرکز توسط یک فرد یا گروه؛ سرمایه‌گذاران نیازی به جذب افراد جدید ندارند. | ساختار چندسطحی با مشارکت فعال افراد برای جذب زیرمجموعه. |
| منبع پرداخت سود | سود از سرمایه سرمایه‌گذاران جدید به قدیمی‌ترها داده می‌شود، نه فعالیت اقتصادی واقعی. | سود از هزینه ورودی و پرداخت‌های اعضای جدید تأمین می‌شود. |
| نقش شرکت‌کنندگان | فقط سرمایه‌گذاری می‌کنند و انتظار سود دارند. | باید افراد جدید را وارد سیستم کنند تا درآمد داشته باشند. |
| پایداری | زمانی فرو می‌پاشد که جذب سرمایه‌گذار جدید متوقف شود یا تقاضای برداشت زیاد شود. | زمانی فرو می‌پاشد که جذب عضو جدید غیرممکن شود. |
| ارائه محصول یا خدمت | معمولاً هیچ محصول یا خدمت واقعی ارائه نمی‌شود. | ممکن است محصولاتی برای پوشش فعالیت ارائه شود، اما تمرکز اصلی بر جذب افراد است. |
| وضعیت قانونی | غیرقانونی در اغلب کشورها. | غیرقانونی در بیشتر کشورها؛ اثبات آن پیچیده‌تر است. |
| قابلیت تشخیص | ساده‌تر شناسایی می‌شود، چون با وعده سودهای ثابت همراه است. | دشوارتر شناسایی می‌شود، چون ظاهری شبیه بازاریابی دارد. |
طرح پانزی و هرمی در ارز دیجیتال چگونه اجرا می‌شود؟
این طرح‌ها با استفاده از جذابیت ارزهای دیجیتال، وعده بازدهی‌های بالا و غیرعادی می‌دهند تا اعتماد افراد را جلب کنند. این کلاهبرداری‌ها معمولاً با یک وب‌سایت حرفه‌ای، بازاریابی فعال در شبکه‌های اجتماعی و ادعاهای واهی در مورد یک تکنولوژی یا استراتژی سرمایه‌گذاری خاص همراه هستند.
نحوه کار طرح پانزی در ارز دیجیتال
در کلاهبرداری پانزی ارز دیجیتال، سرمایه‌گذاران را با وعده بازدهی‌های تضمینی و بالا جذب کرده و ادعا می‌کنند که این سود از طریق استراتژی‌های پیشرفته تجاری، ماینینگ، یا ربات‌های تریدر به‌دست می‌آید. اما در واقعیت، هیچ فعالیت درآمدزای قانونی وجود ندارد و پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قدیمی‌تر استفاده می‌شود. این چرخه تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که ورود سرمایه جدید کاهش یابد و طرح فرو بپاشد.
برای مثال، یک طرح پانزی ارز دیجیتال ممکن است با عنوان یک «برنامه سرمایه‌گذاری با بازدهی بالا» شروع به‌کار کند که در آن، به سرمایه‌گذاران وعده بازدهی روزانه یا هفتگی می‌دهند. این طرح‌ها اغلب از اصطلاحات پیچیده و فنی مانند «ربات‌های آربیتراژ هوش مصنوعی» استفاده می‌کنند تا سرمایه‌گذاری را قانونی جلوه دهند.
سرمایه‌گذاران اولیه، پس از مشاهده سودهای ساختگی در حساب‌های کاربری خود، تشویق می‌شوند تا سرمایه بیشتری وارد کنند و دیگران را نیز به این طرح دعوت کنند، که این امر به رشد و ادامه حیات کلاهبرداری کمک می‌کند.
نحوه کار طرح هرمی در ارز دیجیتال
در طرح هرمی ارز دیجیتال بر روی جذب مداوم اعضای جدید تمرکز دارند و به جای فروش یک محصول یا خدمت واقعی، از حق عضویت یا سرمایه اولیه افراد جدید به عنوان درآمد استفاده می‌کنند. در این مدل، اعضای جدید برای پیوستن به طرح باید یک توکن بی‌ارزش یا یک «بسته آموزشی» را خریداری کنند.
سپس، برای کسب درآمد، باید افراد دیگری را جذب کنند و درصدی از سرمایه آن‌ها را به دست آورند، در حالی که بخش عمده آن به لایه‌های بالاتر هرم پرداخت می‌شود. این طرح‌ها اغلب از طریق شبکه‌های اجتماعی، گروه‌های تلگرام، یا ویدیوهای یوتیوب تبلیغ می‌شوند و وعده کسب درآمد غیرفعال یا ثروت سریع می‌دهند.
به‌عنوان مثال، در طرحی مانند وان کوین (OneCoin)، سرمایه‌گذاران برای خرید بسته‌های آموزشی و توکن‌های این شرکت پول پرداخت می‌کردند. با این حال، ارزش واقعی این توکن‌ها صفر بود و درآمد شرکت از طریق جذب اعضای جدید به دست می‌آمد. این نوع کلاهبرداری‌ها، بر خلاف طرح‌های پانزی، بیشتر بر روی ساختار شبکه‌ای و بازاریابی چند سطحی (MLM) تمرکز دارند.
معرفی طرح های هرمی و پانزی معروف ارز دیجیتال
طرح‌های کلاهبرداری پانزی و هرمی ارز دیجیتال که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، به‌دلیل اینکه ترکیبی از مفهوم پانزی (گرفتن پول از سرمایه‌گذاران جدید و دادن به سرمایه‌گذاران قدیمی) و هرمی (جذب کاربران جدید برای کسب درآمد) هستند، نمی‌توان مرز کاملاً مشخصی برای پانزی یا هرمی بودن آن‌ها قائل شد. اما می‌توان گفت که به کدام طرح نزدیک‌تر هستند.
به‌عنوان مثال، برخی منابع وان کوین را یک پروژه هرمی و برخی، یک پروژه پانزی می‌دانند. در ادامه، با چند مورد از مهم‌ترین و معروف‌ترین طرح‌های پانزی و هرمی کلاهبرداری در فضای ارز دیجیتال آشنا می‌شویم.
وان کوین (OneCoin)
روجا ایگناتوا (Ruja Ignatova) در سال ۲۰۱۴ پروژه وان کوین را راه‌اندازی کرد و مدعی شد این ارز دیجیتال، مانند سایر ارزهای دیجیتال رایج عمل می‌کند. او ادعا کرد که وان کوین (با سقف عرضه ۱۲۰ میلیارد کوین) قابل استخراج است و می‌توان از آن برای پرداخت استفاده کرد. حتی ادعا شد این پروژه کیف پول دیجیتال اختصاصی هم دارد. بااین‌حال، هیچ بلاک چین واقعی یا سیستم پرداختی برای وان کوین وجود نداشت.
شرکت وان کوین اقدام به فروش بسته‌های آموزشی می‌کرد که محتوای آن، شامل دوره‌هایی در زمینه ارزهای دیجیتال بود. این بخش، به‌عنوان فعالیت اصلی شرکت معرفی می‌شد. محتوای آموزشی شامل موضوعات دیگری مانند ترید و سرمایه‌گذاری هم بود. این دوره‌ها بخشی از یک سیستم بازاریابی چندسطحی بودند که در آن به خریداران وعده داده می‌شد اگر افراد جدیدی را به سیستم معرفی کنند، پاداش دریافت خواهند کرد.
افرادی که این بسته‌های آموزشی را می‌خریدند، توکن‌هایی دریافت می‌کردند که ادعا می‌شد می‌توان با آن‌ها وان کوین استخراج کرد. بخش زیادی از این محتوای آموزشی نیز به گفته منابع، کپی‌شده و بدون اعتبار علمی بوده است.
سباستین گرینوود (Sebastian Karl Greenwood)، هم‌بنیان‌گذار وان کوین، در سال ۲۰۱۸ در تایلند دستگیر و در سال ۲۰۲۳ به ۲۰ سال زندان محکوم شد. روجا ایگناتوا از سال ۲۰۱۷ متواری است و در سال ۲۰۲۲ به فهرست افراد تحت تعقیب اروپا و FBI اضافه شد. برای ارائه اطلاعات درباره او، یوروپل ۵ میلیون یورو و اف‌بی‌آی ۱۰۰ هزار دلار جایزه تعیین کرده‌اند.
بیت کانکت (Bitconnect)
بیت کانکت در سال ۲۰۱۶ راه‌اندازی شد و تا اوایل ۲۰۱۸ فعال بود. بنیان‌گذار هندی‌تبار آن، ساتیش کومبانی (Satish Kumbhani) و گلن آرکارو (Glenn Arcaro)، از چهره‌های اصلی تبلیغاتی آن در آمریکا بود. این پروژه با وعده بازدهی روزانه ۱٪ و استفاده از یک ربات معاملاتی، سرمایه‌گذاران را جذب می‌کرد.
تا اوایل ۲۰۱۸، بیت کانکت بدون مشکل خاصی فعالیت داشت و جزو ۲۰ ارز دیجیتال برتر جهان بود. اما هشدار رسمی دولت‌های آمریکا و بریتانیا و صدور دستور توقف فعالیت توسط ایالت‌های تگزاس و کارولینای شمالی، باعث بروز بی‌اعتمادی‌ها شد. پس از تعطیلی پلتفرم در ژانویه ۲۰۱۸، ارزش توکن BCC ظرف چند ساعت بیش از ۹۰٪ سقوط کرد.
گلن آرکارو در سال ۲۰۲۱ به کلاهبرداری اعتراف کرد و به ۳۸ ماه زندان و پرداخت ۱۷ میلیون دلار غرامت محکوم شد. ساتیش کومبانی نیز در سال ۲۰۲۲ تحت تعقیب قضایی قرار گرفت، اما همچنان متواری است.
کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) اعلام کرد که بیت‌کانکت در مجموع حدود ۲.۴ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران آمریکایی کلاهبرداری کرده است. دادگاه‌های آمریکا، بیت کانکت را یک پروژه پانزی کلاسیک و بزرگ‌ترین کلاهبرداری تاریخ ارز دیجیتال می‌دانند.
سایت و توکن PM7
سایت PM7 که چندی پیش در گروه‌های تلگرامی مطرح شده بود، یک پروژه عرضه اولیه سکه (ICO) با توکن‌های بومی بود که ادعا می‌کرد با دعوت از دوستان و تشکیل شبکه‌ای تا ۷ سطح، می‌توان ثروتمند شد. در این طرح به ازای هر دعوت، ۲۰ دلار به شما و دوستتان داده می‌شد که اگر شما 7 نفر و 7 نفر از دوستانتان هم 7 نفر را دعوت می‌کردند، در مجموع ۷۴۰ هزار دلار گیرتان می‌آمد! اما بررسی‌ها نشان داد این طرح بیشتر شبیه یک کلاهبرداری پانزی پیشرفته است که کاربران را تشویق به خرید توکن‌های بی‌ارزش می‌کند.
صفحه اصلی سایت بیشتر به ماشین حساب درآمد اختصاص یافته و اطلاعات واقعی درباره کاربرد توکن‌ها و تیم توسعه‌دهنده ارائه نشده بود. قیمت توکن‌ها توسط خود سایت تعیین می‌شد و هیچ بازار آزاد یا ارزش واقعی برای آن‌ها وجود نداشت؛ همچنین سابقه تیم توسعه‌دهنده نامشخص و فاقد اعتبار بود.
در نهایت، این طرح با فروش توکن‌های بی‌ارزش و استفاده از سیستم شبکه‌ای، کاربران را به خریدهای بی‌فایده تشویق می‌کرد تا سودهای جزئی به‌دست آورند، ولی در واقع فقط وسیله‌ای برای جمع‌آوری سرمایه و سوء استفاده از افراد بود. این پروژ نمونه کامل از کلاهبرداری‌های ارز دیجیتال به شمار می‌رفت.
پروژه BTCST
پلتفرم BTCST (مخفف Bitcoin Savings and Trust) در فوریه ۲۰۱۱ توسط (Trendon Shavers) راه‌اندازی شد. شیورز این پلتفرم را به‌عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری پرسود معرفی می‌کرد و وعده بازدهی تضمینی تا ۷٪ در هفته را می‌داد؛ ادعاهایی که در دنیای سرمایه‌گذاری همواره نشانه هشدار هستند. این پروژه تا اوت ۲۰۱۲ به‌طور عادی فعالیت می‌کرد و کاربران زیادی را جذب کرده بود.
BTCST در واقع یک طرح پانزی کلاسیک در فضای رمز ارزها بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران قبلی را پرداخت می‌کرد. در مدت ۱۹ ماه، شیورز بیش از ۷۰۰٬۰۰۰ بیت کوین، معادل حدود ۷٪ از کل بیت کوین‌های در گردش در آن زمان، را جمع‌آوری کرد.
این طرح در آگوست ۲۰۱۲ سقوط کرد و در سال ۲۰۱۳، دادگاه فدرال آمریکا استدلال شیورز مبنی بر اینکه بیت کوین پول نیست را نپذیرفت و او را تحت قوانین اوراق بهادار ایالات متحده تحت پیگرد قرار داد.
صرافی کوادریگا سی ایکس (QuadrigaCX)
در ژوئن سال ۲۰۲۰، گزارشی از کمیسیون اوراق بهادار انتاریو (Ontario Securities Commission) نشان داد که صرافی کوادریگا سی ایکس، به‌عنوان بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال کانادا، در واقع یک طرح پانزی بوده است. این افشاگری پس از ناپدید شدن میلیون‌ها دلار و مرگ مشکوک مؤسس این صرافی، جرالد کاتن (Gerald Cotten)، مطرح شد. در جریان این اتفاق، ۲۶,۳۵۰ بیت کوین گمشده است.
بر اساس این گزارش، مشخص شد که کاتن چندین حساب با نام‌های مستعار در پلتفرم ایجاد کرده بود و موجودی این حساب‌ها را به‌صورت جعلی با ارز و دارایی دیجیتال غیرواقعی پر کرده بود. او برای پوشش کسری موجودی‌ها، از سپرده‌های سایر کاربران استفاده می‌کرد، به‌ویژه پس از آنکه با سقوط قیمت ارزهای دیجیتال دچار مشکل مالی شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این اتفاق، مقاله بیت کوین‌های گمشده را مطالعه کنید.
پلاس توکن
پلاس توکن (PlusToken) در سال ۲۰۱۸ با وعده بازدهی ماهانه تا ۱۸٪ راه‌اندازی شد. هدف ظاهری این پروژه، ایجاد کیف پول ارز دیجیتال با قابلیت ترید خودکار بود. این پروژه در چین و کره جنوبی محبوب شد و با تبلیغات وی چت و کنفرانس‌های حضوری، میلیون‌ها کاربر را جذب کرد. بنیانگذاران آن، از جمله فردی به نام چن بو (Chen Bo)، هویت روشنی نداشتند و شش نفر از عوامل آن، در ژوئن ۲۰۱۹ در وانواتو دستگیر و به چین تحویل داده شدند.
در میانه ۲۰۱۹، شکایت‌هایی درباره تأخیر در برداشت‌ها مطرح و کمی بعد مشخص شد پلاس توکن یک طرح پانزی بوده است. تیم پروژه با سرمایه کاربران جدید، سود کاربران قدیمی را می‌داد. در مجموع، بیش از ۳ میلیارد دلار از طریق بیت کوین، اتریوم و ایاس سرقت و حدود ۳ میلیون نفر قربانی این کلاهبرداری شدند. تاکنون با وجود بازداشت چند نفر از تیم مAسس، بیشتر دارایی‌ها هنوز بازیابی نشده است.
پروژه هش فلر (Hashflare)
هش فلر یک طرح پانزی بزرگ در حوزه استخراج ارز دیجیتال بود که بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹، بیش از ۵۷۷ میلیون دلار جذب سرمایه داشت. آن‌ها با ایجاد داشبوردهای جعلی، به گزارش‌دهی نادرست میزان استخراج واقعی و بازدهی سرمایه‌گذاران می‌پرداختند و برای پرداخت سود قدیمی‌های این طرح، از پول مشتریان جدید استفاده می‌کردند. این مدل همان الگوی شناخته‌شده پانزی بود که در نهایت به بازداشت آن‌ها منجر شد.
در این طرح، حدود ۴۴۰ هزار نفر قربانی شدند که بخش بزرگی از آن‌ها، سرمایه‌گذاران خرد از کشورهای مختلف بودند. از میان این افراد، ۳۹۰ هزار نفر در مجموع ۴۸۷ میلیون دلار برای خرید قراردادهای استخراج هش فلر پرداخت کرده بودند. هرچند این ۳۹۰ هزار نفر توانسته بودند حدود ۲.۳ میلیارد دلار برداشت کنند، اما بسیاری دیگر با زیان و سردرگمی مالی مواجه شدند.
درحال‌حاضر، سرگئی پوتاپنکو (Sergei Potapenko) و ایوان توروگین (Ivan Turõgin) از بنیانگذاران طرح پانزی هش فلر، پس از ۱۶ ماه بازداشت، آزاد شده‌اند. آن‌ها علاوه بر جریمه نقدی ۲۵ هزار دلاری و ۳۶۰ ساعت خدمات اجتماعی، بخش زیادی از دارایی‌های خود به ارزش بیش از ۴۰۰ میلیون دلار را در قالب توافق اعتراف به جرم واگذار کرده‌اند. بااین‌حال، دادستان‌ها همچنان در حال بررسی تجدیدنظر برای حکم سبک صادرشده برای آن‌ها هستند.
چطور از طرح های پانزی و هرمی در امان بمانیم؟
با گسترش بازار ارزهای دیجیتال، کلاهبرداران نیز از فرصت‌های جدید برای فریب سرمایه‌گذاران استفاده می‌کنند. شناخت نشانه‌های خطر و رعایت اصول امنیتی می‌تواند از زیان‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.
به وعده‌های سریع و سود بالا شک کنید
اگر طرحی با سرمایه اندک و در مدت‌زمان کم، سود زیادی وعده می‌دهد، به احتمال زیاد فریبکارانه است. به‌ویژه وقتی موضوع برایتان ناآشنا یا مبهم است، بیشتر احتیاط کنید. اگر چیزی بیش از حد خوب به نظر برسد، احتمالاً واقعی نیست.
مراقب دعوت‌های غیرمنتظره باشید
دعوت‌های غیرمنتظره برای سرمایه‌گذاری بلندمدت، اغلب نشانه‌ای از یک طرح کلاهبرداری است. این نوع پیشنهادها معمولاً از طریق پیام، تماس یا شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شوند. بدون بررسی کامل هرگز پاسخ مثبت ندهید.
تحقیق و بررسی را فراموش نکنید
قبل از سرمایه‌گذاری، باید درباره شرکت یا فرد ارائه‌دهنده اطلاعات دقیق کسب کنید. نهادهای معتبر مالی باید تحت نظارت نهادهای قانونی ثبت شده باشند. نبود شفافیت در سوابق و مجوزات قانونی، باید خط قرمز شما باشد.
روی چیزی که نمی‌فهمید سرمایه گذاری نکنید
هرگز روی طرحی که ساختار یا عملکردش را به‌خوبی نمی‌دانید، سرمایه گذاری نکنید. ابتدا آموزش ببینید و منابع معتبر را مطالعه کنید. طرح‌هایی که با ابهام و پیچیدگی معرفی می‌شوند، معمولاً امن نیستند.
کلاهبرداری را گزارش دهید
اگر با طرح پانزی یا هر نوع کلاهبرداری مالی برخورد کردید، موضوع را به نهادهای قانونی اطلاع دهید. این کار از تکرار قربانی شدن دیگران جلوگیری می‌کند. گزارش‌دهی نقش مهمی در مقابله با مجرمان دارد.
سؤالات متداول
طرح هرمی و پانزی چیست؟
در مدل پانزی، کلاهبردار با وعده سود ثابت از سرمایه‌گذاری، پول افراد را می‌گیرد و سود افراد قدیمی را از پول افراد جدید پرداخت می‌کند، بدون فعالیت اقتصادی واقعی. در یک پروژه هرمی، افراد برای دریافت سود یا پورسانت باید اعضای جدیدی را جذب کنند و ساختار درآمدی آن به‌صورت لایه‌لایه و وابسته به گسترش شبکه انسانی است.
طرح هرمی و پانزی چه تفاوتی با هم دارند؟
در طرح هرمی، افراد برای دریافت سود باید افراد جدیدی را جذب کنند؛ اما در پانزی، فقط با وعده سود ثابت از سرمایه‌گذاری، پول جذب می‌شود بدون اینکه جذب نفر جدید الزام‌آور باشد.
چطور از طرح های هرمی و پانزی دور بمانیم؟
هرگز به وعده سودهای بالا و تضمینی اعتماد نکنید، مجوز قانونی پروژه را بررسی کرده و از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مبهم خودداری کنید.
آیا امکان شناسایی طرح‌های پانزی در ابتدا وجود دارد؟
بله، وجود وعده سود ثابت، نبود فعالیت تجاری واقعی و شفاف نبودن منابع درآمد، از نشانه‌های اولیه این طرح‌ها هستند.
جمع‌بندی
طرح های هرمی و پانزی با وعده‌های فریبنده سود بالا، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان قربانی خود کرده‌اند. پروژه‌هایی مانند بیت کانکت و پلاس توکن نشان دادند که ناآگاهی، طمع و تبلیغات دروغین می‌توانند زمینه‌ساز بزرگ‌ترین کلاهبرداری‌ها در دنیای ارز دیجیتال شوند.
با شناخت سازوکار این طرح‌ها و رعایت اصولی مانند تحقیق، بررسی مجوزها و پرهیز از پیشنهادهای غیرمنتظره، می‌توان تا حد زیادی از خطر چنین پروژه‌هایی دور ماند. آگاهی و هوشیاری مهم‌ترین ابزار برای حفظ امنیت مالی افراد در دنیای سرمایه‌گذاری است.
