مالیات ارزهای دیجیتال در ایران

ارزهای دیجیتال، نوعی از دارایی هستند که در چند سال اخیر توانستند جایگاه خوبی را میان عموم مردم و نه تنها سرمایه‌گذاران پیدا کنند. اگرچه بر خلاف طلا و سکه، فیزیکی نبوده و به جز استیبل‌کوین‌ها ( که پشتوانه ارزهای فیات دارند) بدون پشتوانه هستند، ولی در بسیاری از معاملات روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرند و مبادلات مالی میان افراد و کشورها را نیز تسهیل می‌کنند.

شاید سال‌ها پیش کمتر کسی گمان می‌کرد که تعداد رمزارزها و قیمت هر کدام بازه‌های متفاوت و متعددی را در برگیرد و به بیش از 60 و 70 هزار دلار برسد. اما امروزه بیش از 700 رمزارز در جهان قابل معامله است که تقریبا هر روز نیز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود نشان‌دهنده سطح بالای نفوذ این بازار بر مناسبات مالی همچنین زندگی فردی و اجتماعی است که در آینده‌ای نه چندان تعمیق می‌شود.

استقبال عمومی از بازار ارزهای دیجیتال مربوط محدود به معامله در آن نمی‌شود. بلکه انجام بازی‌های تلگرامی رمزارزی مانند نات‌کوین (که پس از مدتی در رمزارز آن صرافی‌ها لیست شد) همچنین همستر کامبت نشان داد اقبال عمومی به این بازی‌ها بیشتر بوده و حتی باعث شده بسیاری از افراد به‌واسطه آن‌ها پا به دنیای ارزهای دیجیتال بگذارند که هر روز نیز بر تعداد کاربران آن افزوده می‌شود.
رویکرد عموم افراد به بازاری که در حال حاضر حدود 2.4 تریلیون دلار ارزش دارد، باعث شده که قوانین مالیاتی به سمت آن سراریز شود. نوسانات قیمتی و افزایش‌های تا چند صد درصد قیمت رمزارزها باعث شده که برخی کشورها درصدد باشند که بر حاشیه سود ایجاد شده در آن مالیات وضع کنند. اگرچه تحرکاتی نیز در این زمینه رخ داده اما به صورت کامل موفق نبوده است. چرا که خاصیت بازار ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بودن (Decentralized) بودن آن است؛ بدین معنا که هیچ حکومت و دولتی نمی‌تواند در آن دخل و تصرف یا اعمال قدرت کند. به همین دلیل اعمال مالیات بر آن تا حدی سخت و دشوار خواهد بود.

ذات بازار ارزهای دیجیتال از یک سو و تحت پوشش قرار نگرفتن تمام جوانب فعالیت در آن از سوی دیگر باعث ایجاد خلاهای مالیاتی شده البته به دلیل پتانسیل بالای آن به خصوص برای افراد جوان، در آینده‌ای نه چندان دور می‌توانم انتظار داشت که مالیات بر آن نیز وضع شود.

مالیات در بازار ارزهای دیجیتال

ایالات متحده آمریکا، پیشروترین کشور در وضع مالیات بر بازار ارزهای دیجیتال است؛ در این کشور اگر قیمت زمان خرید و فروش این دارایی رمزنگاری شده، تفاوت داشته باشد و بیشتر شود، می‌بایست بر سود کسب شده از تفاوت قیمت خرید و فروش مالیات وضع شود. چرا که به عنوان درآمد فرد شناخته می‌شود و به مانند سایر درآمدهای فرد مشمول مالیات خواهد شد.

بنابراین مالیات وضع شده در آن به مانند سایر بازارهای مالی است.

البته که قوانین مالیات بر رمزارزها در سایر کشورها نیز به مانند آمریکا بوده اما به نظر میرسد عمده تفاوت شمولیت قوانین در نحوه استفاده از ارزهای دیجیتال باشد. به صورت کلی اگر مبادله ارزهای دیجیتال برای دریافت دارایی، کالا یا خدمتی خاص، روش پرداخت برای فروش کالا یا خدمت، دریافت رمزارزهای جدید در نتیجه استیکینگ، ایردراپ و  یا استخراج باشد، مشمول مالیات می‌شوند. از سوی دیگر اگر افراد از ارزهای رمزنگاری شده خود برای کمک به خیریه، یا هدیه دادن یا انتقال میان کیف‌پول‌های خود استفاده کنند، مشمول مالیات نمی‌شوند.

مالیات گرفتن از ارزهای دیجیتال به چه صورت است؟

مهمترین راه برای اخذ مالیات از فعالان رمزارز، شناسایی هویت آن‌هاست. بدین منظور تمام صرافی‌های متمرکز رمزارز موظفند کاربران خود را احراز هویت کنند. در نتیجه محاسبه سود حاصل از فعالیت در این بازار به سادگی امکان‌پذیر است. البته بسیاری از معامله‌گران حرفه‌ای و تریدرها در صرافی‌ها و پلتفرم‌های غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند تا از این طریق نتوانند میزان سود خود را افشا کنند تا مالیات نپردازند.

این اتفاق باعث شده که بسیاری از کشورها برای اخذ مالیات از تریدرهای حرفه‌ای دچار مشکل شده و تعداد پرونده‌های فرار مالیاتی نیز افزایش یافته است.

اگرچه فشار قانون‌گذاران باعث شده برخی از صرافی‌های مهم دنیا فعالیت‌های خود را در کشورهای با قوانین سختگیرانه مالیاتی محدود کنند، اما می‌توان ادعا کرد تاکنون هیچ کشوری نتوانسته بر تمام اجزای این بازار مالیات وضع کند.

ارزهای دیجیتال در ایران، به مانند دارایی‌های فیزیکی

مالیات ارزهای دیجیتال در بیشتر کشورها اجرا شده است و معمولاً بیشتر صاحبان کسب‌وکارها و کسایی که مشغول درآمدزایی از معاملات رمزارزی هستند را در برمی‌گیرد. در ایران نیز صحبت‌های اولیه در خصوص مالیات ارزهای دیجیتال برقرار است و این موضوع از طریق فعالیت کاربران در صرافی‌های داخلی پیگیری می‌شود.  همان طور که در مقاله بهترین صرافی ارز دیجیتال ایرانی هم گفته شد، صرافی‌های ارز دیجیتال داخلی زیر نظر سازمان امور مالیاتی کشور فعالیت می‌کنند و ازاین‌رو، این سازمان تا حد زیادی بر روی درآمدهای آن‌ها اشراف دارد. اگرچه مالیات‌گیری در این حوزه بیشتر بر پلتفرم‌ها و صرافی‌های رمزارز اختصاص دارد.

به صورت کلی، معامله‌ی ارزهای دیجیتال به عنوان یک شغل درآمدزا برای دولت شناخته شده و به نظر می‌رسد همراستا با سایر کشورها، در ایران نیز مالیات بر آن وضع شود.

آیا صرافی‌های ارز دیجیتال داخلی زمان معامله مالیات را کسر می‌کنند؟

بسیاری تصور می‌کنند که صرافی‌های رمزارز در کارمزدی که از کاربران دریافت می‌کنند، مالیات را نیز کسر می‌کنند که این اشتباه است. مالیات مقطوع صرفاً برای معاملات بورس اعمال شده است و در بازار خرید و فروش ارز دیجیتال این‌چنین نیست. به طور کلی، مبلغ کارمزدی که برای هر معامله‌ی شما در صرافی‌ها دریافت می‌شود صرفاً برای آن صرافی بوده و ارتباطی به مالیات کاربر ندارد.

تا چه میزان معامله ارز دیجیتال، مشمول مالیات ارز دیجیتال خواهد بود؟

با وجود اینکه صنعت استخراج‌ رمزارز مشمول مالیات شده، اما معاملات دارایی‌های بلاک‌چینی و رمزنگاری شده که شامل فعالیت افراد در این بازار است، همچنان قاعده و چارچوب خاصی ندارد. در چنین شرایطی مالیاتی تحت عنوان «مالیات بر عایدی در بازار ارزهای دیجیتال» وجود ندارد. البته باید به این نکته اشاره کرد که فعالیت در این بازار به صورت کامل معاف از مالیات نیست و صرافی‌های رمزارز و شرکت‌هایی که به نوعی در این صنعت مشغول به فعالیت هستند، هر ساله مالیات خود را می‌پردازند.

انواع انتقال ارز دیجیتال که می‌تواند مشمول مالیات شود

سه‌ راه برای انتقال ارز دیجیتال وجود دارد که این سه‌راه به ترتیب شامل انتقال از کیف پول صرافی به کیف پول شخص دیگری در همان صرافی، انتقال از طریق حساب بانکی و انتقال ارز دیجیتال از کیف پول خارجی به کیف پول خارجی دیگری می‌شود.

در حالت آخر به دلیل اینکه نمی‌توان به اطلاعات حساب پلتفرم‌های خارجی دسترسی داشت، عملا وضع مالیات برای این نوع از انتقال رمزارزها، سخت و تا حدی غیرممکن خواهد بود.

در صورتی که ساز و کار مشخصی برای وضع مالیات بر ارزهای دیجیتال ایجاد شود، در دو روش اول و دوم، امکان مالیات‌گیری از کاربران وجود دارد.

مالیات بر استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال

از سال 98 سازمان امور مالیاتی مراکز استخراج رمزارزها را به عنوان واحد تولید صنعتی شناخته می‌شود و مشمول مقررات مالیاتی شده‌اند. با این حال همچنان فعالان و کاربران این صنعت به دلیل نبود قوانین مشخص مالیاتی، مشمول مالیات‌های مشخصی نمی‌شوند.
البته «نبود قوانین مشخص» سردرگمی‌هایی را نیز برای سرمایه‌گذاران این صنعت ایجاد کرده و باعث می‌شود به سمت پلتفرم‌های غیرمتمرکز هدایت شوند تا در آن بتوانند بدون نگرانی از اعمال ناگهانی قوانین مالیاتی، به فعالیت‌های رمزارزی خود ادامه دهند.

جمع‌بندی

دولت در سال‌های اخیر رویکرد سخت‌گیرانه‌ای را در خصوص مالیات و اعمال آن بر کسب‌وکارها در پیش گرفته است و ارزهای دیجیتال مانند سایر حوزه‌ها، به عنوان یک رویداد مالیاتی برای دولت شناخته شده است.با این حال همچنان جای خالی یک قانون شفاف و دقیق برای کاربران و فعالان این صنعت دیده می‌شود. در بسیاری از لوایح قانونی که در مجلس عنوان شده، مالیات بر ارز دیجیتال در ذیل مالیات بر عایدی سرمایه در نظر گرفته می‌شد اما به دلیل اینکه به نقش نرخ دلار و تورم در آن توجهی نمی‎‌شد، هچنان به عنوان قانون ابلاغ نشده است.
لازم به ذکر است صرافی‌های رمزارز، از عایدی کاربران خود مالیاتی کسر نمی‌کنند و هر مالیاتی که پلتفرم‌ها می‌پردازند، به عنوان مالیات بر درآمد و سود آن‌هاست.