در دنیای پویا و نوسانی رمزارزها، استیبل‌کوین‌ها به‌عنوان ابزارهایی با ثبات قیمتی، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. این رمزارزها در دو نوع اصلی الگوریتمی و با پشتوانه فیات عرضه می‌شوند که هر کدام رویکرد خاصی به حفظ ارزش ثابت دارند. شناخت تفاوت‌ها، مزایا و ریسک‌های این دو نوع استیبل‌کوین برای کاربران، سرمایه‌گذاران و توسعه‌دهندگان بسیار مهم است. در این مقاله تخصصی که با همراهی تیم تحلیل سرمایکس تهیه شده، تلاش می‌کنیم دیدی جامع از این دو مدل ارائه دهیم تا تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری در مواجهه با آن‌ها صورت گیرد.
استیبل‌کوین چیست و چه نقشی در بازار رمزارز دارد؟
استیبل‌کوین‌ها نوعی از رمزارزها هستند که با هدف حفظ ثبات قیمتی طراحی شده‌اند. برخلاف بیت‌کوین یا اتریوم که قیمت آن‌ها دائماً نوسان دارد، استیبل‌کوین‌ها معمولا به ارزش ارزهای فیات (مانند دلار آمریکا) یا سایر دارایی‌ها وابسته‌اند. این ویژگی آن‌ها را به ابزاری قابل‌اطمینان برای معاملات، انتقال ارزش و محافظت در برابر نوسانات بازار تبدیل می‌کند.
نقش اصلی استیبل‌کوین‌ها در بازار رمزارز، تسهیل تراکنش‌ها و ارائه جایگزینی برای سیستم‌های مالی سنتی است. آن‌ها پلی بین بازار رمزارز و اقتصاد واقعی ایجاد می‌کنند و اجازه می‌دهند کاربران بدون نیاز به خروج از اکوسیستم بلاک‌چین، ارزش دارایی خود را حفظ کنند. این قابلیت، مخصوصاً برای تریدرها، بسیار کاربردی است.
دلیل اصلی ایجاد استیبل‌کوین‌ها در اکوسیستم بلاک‌چین
ایجاد استیبل‌کوین‌ها پاسخی به نوسانات شدید رمزارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم بود. کاربران برای استفاده روزمره یا ذخیره ارزش به دارایی‌ای نیاز داشتند که از نوسانات مصون باشد. بنابراین، استیبل‌کوین‌ها به‌عنوان ابزارهایی برای تثبیت ارزش و حفظ دارایی در شرایط ناپایدار بازار طراحی شدند. این ارزها باعث افزایش پذیرش عمومی بلاک‌چین شدند.
علاوه بر کاربردهای معاملاتی، استیبل‌کوین‌ها در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) نیز نقش کلیدی دارند. آن‌ها در وام‌دهی، معاملات اهرمی، استخرهای نقدینگی و قراردادهای هوشمند استفاده می‌شوند. بدون وجود استیبل‌کوین‌ها، بسیاری از پروتکل‌های DeFi نمی‌توانستند با این سطح از پیچیدگی و قابلیت اطمینان فعالیت کنند.
تعریف و ساختار استیبل‌کوین با پشتوانه فیات
استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات به رمزارزهایی گفته می‌شود که برای حفظ ارزش خود، معادل ارز فیات واقعی در یک حساب بانکی یا دارایی ذخیره نگهداری می‌کنند. هر توکن این نوع استیبل‌کوین معادل یک واحد پولی واقعی (مثلا یک دلار) است که به‌صورت ذخیره‌شده تضمین شده. این ذخیره می‌تواند توسط نهادهای متمرکز مانند شرکت‌ها یا بانک‌ها مدیریت شود.
این ساختار باعث ایجاد ثبات بالا در ارزش این رمزارزها می‌شود. از آنجا که پشتوانه واقعی وجود دارد، کاربران اطمینان دارند که هر توکن قابل بازخرید به ارز سنتی است. شفافیت حسابرسی و ذخیره‌سازی مطمئن، از الزامات کلیدی این نوع استیبل‌کوین‌ها محسوب می‌شود. نمونه‌هایی مانند USDT و USDC در این دسته قرار می‌گیرند.
تعریف و سازوکار استیبل‌کوین الگوریتمی
استیبل‌کوین‌های الگوریتمی بدون پشتوانه مستقیم از دارایی‌های سنتی عمل می‌کنند. آن‌ها به‌جای ذخیره ارزش، از الگوریتم‌های هوشمند و قراردادهای خودکار استفاده می‌کنند تا عرضه و تقاضا را کنترل کرده و ارزش توکن را ثابت نگه دارند. در مواقعی که قیمت بالا می‌رود، عرضه افزایش می‌یابد و بالعکس، با افت قیمت، عرضه کاهش می‌یابد.
این رویکرد باعث می‌شود استیبل‌کوین‌های الگوریتمی کاملا غیرمتمرکز و بدون نیاز به اعتماد به نهادهای مرکزی باشند. با این حال، این مدل نیازمند طراحی دقیق و واکنش سریع به تغییرات بازار است. در صورت بروز نقص در الگوریتم یا رفتار غیرقابل پیش‌بینی بازار، این نوع استیبل‌کوین‌ها می‌توانند دچار بی‌ثباتی شدید شوند، همان‌طور که در پروژه‌هایی مانند UST مشاهده شد.
مزایای استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات
یکی از مهم‌ترین مزایای استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات، ثبات بالای آن‌هاست. به‌دلیل وجود ذخایر واقعی و قابل‌راستی‌آزمایی، قیمت این توکن‌ها معمولا به‌خوبی در سطح هدف (مثلا ۱ دلار) باقی می‌ماند. این موضوع آن‌ها را به ابزاری امن برای حفظ سرمایه در شرایط نوسانی بازار تبدیل می‌کند. بسیاری از کاربران ترجیح می‌دهند در زمان‌های بحرانی رمزارزهای خود را به USDT یا USDC تبدیل کنند.
علاوه بر ثبات، این نوع استیبل‌کوین‌ها به‌دلیل حمایت شرکت‌های معتبر و نظارت‌های مالی، در بین کاربران اعتماد بیشتری ایجاد کرده‌اند. شفاف‌سازی دوره‌ای حساب‌ها، همکاری با نهادهای مالی و انطباق با مقررات باعث شده است آن‌ها مورد پذیرش صرافی‌ها، پروژه‌های DeFi و کاربران نهادی قرار بگیرند. از این رو، نقدینگی بالای آن‌ها مزیتی مهم در کارکرد روزمره است.
مزایای استیبل‌کوین‌های الگوریتمی
استیبل‌کوین‌های الگوریتمی برخلاف نوع با پشتوانه فیات، کاملا غیرمتمرکز هستند. این ویژگی باعث می‌شود نیازی به اعتماد به یک نهاد مرکزی وجود نداشته باشد. در دنیایی که تمرکززدایی یک ارزش کلیدی است، این مدل مورد توجه بسیاری از توسعه‌دهندگان و جامعه‌های رمزارزی قرار گرفته است. الگوریتم‌های این سیستم‌ها، عرضه توکن را به‌صورت خودکار و مبتنی بر بازار تنظیم می‌کنند.
علاوه بر این، هزینه نگهداری ذخایر در استیبل‌کوین‌های الگوریتمی بسیار کمتر است. چون نیازی به سپرده‌گذاری دلار در حساب بانکی وجود ندارد، توسعه‌دهندگان می‌توانند منابع خود را صرف توسعه پروتکل، جذب کاربران و نوآوری کنند. همچنین، شفافیت کامل قراردادهای هوشمند و امکان بازرسی عمومی از دیگر مزایای این مدل است که در مقابل نگرانی‌های نظارتی و متمرکز بودن نوع فیات قرار می‌گیرد.
ریسک‌های مرتبط با استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات
رایج‌ترین ریسک در این مدل، تمرکزگرایی است. چون کنترل ذخایر مالی در اختیار یک نهاد خاص قرار دارد، در صورت تخلف، ورشکستگی یا تحریم آن نهاد، دسترسی به ذخایر ممکن است با مشکل مواجه شود. به‌علاوه، کاربران برای اطمینان از وجود واقعی پشتوانه، باید به حسابرسی‌های مالی و شفاف‌سازی‌های شرکت اعتماد کنند که این امر نیازمند اعتماد به شخص ثالث است.
همچنین، این نوع استیبل‌کوین‌ها مستعد تاثیرپذیری از قوانین و مقررات مالی هستند. در صورت تغییر مقررات یا اعمال محدودیت از سوی دولت‌ها، ممکن است عملکرد آن‌ها مختل شود. برای مثال، مسدود شدن دارایی‌های کاربران یا توقیف ذخایر توسط نهادهای قضایی، یکی از نگرانی‌های مهم است که تضاد آن با ماهیت غیر متمرکز رمزارزها مورد بحث قرار گرفته است.
ریسک‌های خاص استیبل‌کوین‌های الگوریتمی
بزرگ‌ترین ریسک در استیبل‌کوین‌های الگوریتمی، ناپایداری قیمت در صورت فشار فروش شدید است. اگر الگوریتم‌ها نتوانند به‌سرعت و موثر عرضه را کاهش دهند، قیمت از سطح هدف (مثلا ۱ دلار) فاصله می‌گیرد و اعتماد کاربران از بین می‌رود. در موارد افراطی، این بی‌اعتمادی منجر به «مارپیچ مرگ» می‌شود، یعنی فروپاشی کامل ارزش توکن.
نمونه‌هایی مانند TerraUSD ،UST نشان داده‌اند که حتی الگوریتم‌های پیچیده و زیرساخت‌های بزرگ نیز در برابر بحران‌های روانی بازار مقاوم نیستند. در غیاب پشتوانه واقعی، تنها عامل بقای این مدل‌ها، اعتماد کاربران و عملکرد صحیح الگوریتم‌هاست. به‌همین دلیل، طراحی دقیق، تست‌های شدید و شفافیت الگوریتمی از الزامات اساسی برای موفقیت آن‌ها محسوب می‌شود.
انواع استیبل‌کوین‌ها و دسته‌بندی کاربردی آن‌ها
استیبل‌کوین‌ها از نظر ساختار به چند دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. این دسته‌بندی شامل:
استیبل‌کوین با پشتوانه فیات
این مدل ساده‌ترین و رایج‌ترین نوع استیبل‌کوین است. توکن‌ها به‌صورت یک‌به‌یک با ارزهایی مانند دلار، یورو یا ین پشتیبانی می‌شوند. کاربران با ارسال ارز فیات به حسابی متمرکز، توکن دریافت می‌کنند. این توکن‌ها سپس قابل استفاده در صرافی‌ها یا پروژه‌های DeFi هستند. این مدل برای کاربردهایی که به ثبات بالا نیاز دارند مناسب است اما از تمرکزگرایی و نظارت دولتی رنج می‌برد.
استیبل‌کوین با پشتوانه کریپتو
در این مدل، توکن‌های پایدار با رمزارزهایی مانند اتریوم یا بیت‌کوین پشتیبانی می‌شوند که معمولا به‌صورت بیش‌ازحد وثیقه‌گذاری شده‌اند. پروژه‌هایی مانند DAI نمونه‌ای از این مدل هستند. کاربر برای دریافت یک DAI باید بیش از یک دلار رمزارز وثیقه‌گذاری کند. این مدل غیرمتمرکز تر است اما در برابر نوسانات شدید بازار آسیب‌پذیر است و در شرایط نزولی به فشار نقدینگی نیاز دارد.
استیبل‌کوین الگوریتمی
همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد، این مدل بر اساس الگوریتم‌های خودکار و بدون پشتوانه خارجی فعالیت می‌کند. نوسانات قیمت از طریق تغییر عرضه کنترل می‌شود. موفقیت این مدل کاملا وابسته به عملکرد الگوریتم‌ها و اعتماد بازار است. اگرچه ایده‌آل از نظر غیرمتمرکز بودن است، اما مواردی مانند فروپاشی UST، نیاز به دقت بالا در طراحی را گوشزد می‌کنند.
استیبل‌کوین ترکیبی (Hybrid)
مدل‌های ترکیبی تلاش می‌کنند مزایای مدل‌های قبلی را ترکیب کرده و معایب آن‌ها را کاهش دهند. برای مثال، ممکن است بخشی از توکن دارای پشتوانه فیات باشد و بخشی دیگر با الگوریتم کنترل شود. این مدل‌ها هنوز در حال آزمایش هستند اما پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به استاندارد آینده دارند. انعطاف‌پذیری بالا و کنترل ریسک از ویژگی‌های بارز آن‌هاست.
مقایسه استیبل‌کوین الگوریتمی و با پشتوانه فیات
برای درک بهتر تفاوت‌های این دو نوع استیبل‌کوین، مقایسه ساختار، مزایا و ریسک‌ها در قالب جدول زیر ارائه می‌شود:
| ویژگی | استیبل‌کوین با پشتوانه فیات | استیبل‌کوین الگوریتمی |
| پشتوانه | ارز فیات (مثلا دلار) | بدون پشتوانه واقعی، کنترل الگوریتمی |
| ساختار | متمرکز، نیاز به اعتماد به نهاد | غیرمتمرکز، بدون نیاز به اعتماد |
| ثبات قیمت | بالا و مطمئن | وابسته به عملکرد الگوریتم |
| ریسک | تمرکزگرایی، خطر نظارت دولتی | ریسک فروپاشی قیمت، بی‌اعتمادی بازار |
| کاربرد در DeFi | گسترده و رایج | محدودتر، وابسته به مقبولیت |
| نقدینگی | بسیار بالا | معمولا کمتر |
| شفافیت | وابسته به حسابرسی طرف سوم | شفاف از طریق قرارداد هوشمند |
این جدول نشان می‌دهد که استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات از نظر ثبات و کاربرد در حال حاضر برتری دارند، اما مشکلاتی مانند تمرکزگرایی و وابستگی به سیستم‌های مالی سنتی دارند. در مقابل، استیبل‌کوین‌های الگوریتمی در تئوری غیر متمرکزتر و مدرن‌ترند، اما هنوز به بلوغ کامل نرسیده‌اند و در برابر بحران‌های بازار بسیار آسیب‌پذیر هستند. انتخاب بین این دو نوع، بستگی به اولویت‌های کاربران و سطح تحمل ریسک آن‌ها دارد.
چرا برخی پروژه‌ها استیبل‌کوین الگوریتمی را انتخاب می‌کنند؟
پروژه‌هایی که تمرکز اصلی‌شان بر غیرمتمرکز بودن، حذف واسطه‌ها و استقلال کامل از نهادهای سنتی است، معمولا به سمت استیبل‌کوین‌های الگوریتمی متمایل می‌شوند. برای این پروژه‌ها، اعتماد زدایی از سیستم مالی سنتی یک هدف ایدئولوژیک و فنی است. آن‌ها به‌دنبال ساختن سیستمی هستند که حتی در برابر سانسور و تحریم‌ها مقاوم باشد.
همچنین توسعه‌دهندگان می‌توانند منابع مالی را صرف رشد پروژه کنند بدون نیاز به نگهداری ذخایر بزرگ مالی. این ویژگی باعث می‌شود پروژه‌های کوچک‌تر و استارتاپی، انعطاف بیشتری در راه‌اندازی داشته باشند. البته این انتخاب ریسک بالایی نیز دارد و معمولا پروژه‌ها تلاش می‌کنند با سازوکارهای ترکیبی یا نوآوری در الگوریتم‌ها، این ریسک را کاهش دهند.
چه شرایطی می‌تواند به سقوط استیبل‌کوین الگوریتمی منجر شود؟
سقوط استیبل‌کوین‌های الگوریتمی معمولا به‌دلیل ترکیب چند عامل هم‌زمان رخ می‌دهد. مهم‌ترین عامل، از دست رفتن اعتماد کاربران به عملکرد صحیح الگوریتم در حفظ قیمت است. این بی‌اعتمادی باعث می‌شود کاربران به‌صورت انبوه اقدام به فروش توکن کرده و فشار فروش شدیدی ایجاد کنند. در چنین حالتی، الگوریتم نمی‌تواند به‌سرعت پاسخ دهد و کنترل قیمت را از دست می‌دهد.
اگر قیمت توکن از سطح هدف فاصله بگیرد و مکانیزم بازیابی نیز به‌درستی عمل نکند، این شرایط وارد فاز «مارپیچ مرگ» می‌شود. در این وضعیت، قیمت به‌طور مداوم سقوط کرده، عرضه افزایش می‌یابد و هیچ بازیابی‌ای صورت نمی‌گیرد. نمونه واضح آن، سقوط پروژه UST بود که علی‌رغم پشتیبانی فنی گسترده، به دلیل فشار روانی بازار و ضعف الگوریتمی، به‌کلی نابود شد.
نقش تنظیم‌گری و قانون‌گذاری در ثبات استیبل‌کوین‌ها
قانون‌گذاری یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که بر ثبات و پذیرش استیبل‌کوین‌ها تاثیر می‌گذارد. برای استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات، چارچوب‌های حقوقی مشخص می‌توانند اطمینان کاربران را افزایش دهند و پروژه‌ها را ملزم به شفاف‌سازی، حسابرسی و رعایت مقررات کنند. این امر به ثبات بلندمدت این نوع رمزارزها کمک می‌کند و آن‌ها را برای استفاده عمومی و سازمانی جذاب‌تر می‌سازد.
در مورد استیبل‌کوین‌های الگوریتمی، تنظیم‌گری پیچیده‌تر است. از یک سو، ماهیت غیرمتمرکز آن‌ها چالش‌هایی در نظارت و اجرای مقررات ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، عدم وجود چارچوب حقوقی می‌تواند موجب سوءاستفاده، طراحی‌های ضعیف و در نهایت از دست رفتن اعتماد عمومی شود. ایجاد استانداردهای فنی و نظارتی حتی در فضای غیرمتمرکز، می‌تواند به حفظ ثبات و پیشگیری از بحران‌ها کمک کند.
آینده استیبل‌کوین‌ها از منظر بازار و فناوری
استیبل‌کوین‌ها به‌طور روزافزون جایگاه خود را در اقتصاد دیجیتال تثبیت می‌کنند. چه در تراکنش‌های روزمره، چه در پروتکل‌های DeFi و چه به‌عنوان ابزار انتقال ارزش، آن‌ها به بخش جدایی‌ناپذیر اکوسیستم رمزارز تبدیل شده‌اند. پیش‌بینی می‌شود در آینده، همکاری با بانک‌های مرکزی و ادغام با CBDCها (رمزارزهای ملی) شکل جدیدی از استیبل‌کوین‌ها را به وجود آورد.
از منظر فناوری، توسعه مدل‌های ترکیبی و الگوریتم‌های پیشرفته‌تر برای کنترل نوسانات، مسیر آینده استیبل‌کوین‌های الگوریتمی را ترسیم خواهد کرد. همچنین، افزایش استانداردهای امنیتی، شفافیت بیشتر و همکاری با نهادهای نظارتی می‌تواند به پذیرش عمومی و قانونی‌تر شدن این دارایی‌ها کمک کند. در مجموع، آینده استیبل‌کوین‌ها ترکیبی از ثبات، شفافیت و نوآوری خواهد بود.
چگونه کاربران می‌توانند ریسک استیبل‌کوین‌ها را کاهش دهند؟
برای کاهش ریسک در استفاده از استیبل‌کوین‌ها، کاربران باید رویکردی ترکیبی و آگاهانه داشته باشند. اولین گام، شناخت دقیق نوع استیبل‌کوین و سازوکار آن است، آیا توکن موردنظر پشتوانه فیات دارد یا الگوریتمی است؟ سپس باید بررسی کرد که چه نهادی (در صورت وجود) مسئول پشتیبانی و صدور آن است و سطح شفافیت و حسابرسی آن چقدر است.
تنوع‌بخشی به سبد دارایی نیز روش موثری برای مدیریت ریسک است. نگهداری چند نوع استیبل‌کوین از مدل‌های مختلف می‌تواند آسیب‌پذیری در برابر یک پروژه خاص را کاهش دهد. همچنین، پیگیری اخبار مربوط به تنظیم‌گری، گزارش‌های مالی پروژه و ارزیابی عملکرد الگوریتم‌ها، به‌کاربران کمک می‌کند تا در زمان مناسب تصمیمات مناسبی برای نگهداری یا تغییر دارایی خود بگیرند.
نتیجه‌گیری
در این مقاله از تیم سرمایکس، به بررسی جامع تفاوت‌های استیبل‌کوین‌های الگوریتمی و با پشتوانه فیات پرداختیم. هرکدام از این مدل‌ها مزایا و ریسک‌های خاص خود را دارند که بسته به اهداف کاربر و شرایط بازار، انتخاب مناسبی را طلب می‌کند. استیبل‌کوین‌های با پشتوانه فیات با ثبات و نقدینگی بالا شناخته می‌شوند، اما تمرکزگرایی دارند. در مقابل، استیبل‌کوین‌های الگوریتمی نوآورانه و غیرمتمرکز هستند اما در برابر بی‌اعتمادی بازار بسیار آسیب‌پذیرند. در نهایت، انتخاب صحیح نیازمند درک دقیق سازوکار، بررسی فنی و ریسک‌پذیری کاربر است.
