پاسخ دادن به سوال بلاک چین چیست؟ از مهمترین و در عین حال دشوارترین تلاش‌ها در صنعت بلاکچین و رمزارز است. با اینکه افراد زیادی در این صنایع مشغول به فعالیت هستند، اما شاید تعداد محدودی بتوانند آن را به زبان ساده توضیح دهند.
بلاکچین یک فناوری غیر متمرکز برای ثبت و ذخیره‌سازی داده‌هاست. در واقع با این فناوری، می‌توان بی‌نهایت داده‌ها را بدون نگرانی از سوءاستفاده، دسترسی افراد غیرمجاز و یا از بین رفتن ذخیره کرد.
برخی عمر این فناوری را با معرفی بیتکوین به جهان یکی می‌دانند در صورتی که این گونه نیست و عمر این فناوری، همزمان با انتشار وایت پیپر White Paper بیت کوین در سال 2009 نیست؛ در دهه 90، دو دانشمند به نام‌های استوارت هابر و دبلیو اسکات استورنتا تحقیقاتی را بر پایه ارائه یک زنجیره‌ای از بلوک‌های اطلاعاتی ارائه کرده بودند که در آن، داده‌ها بدون نگرانی در یک شبکه ذخیره شده و هیچکس نمی‌تواند آنها را تغییر دهد یا ویرایش کند.
بلاکچین بعد از این دو دانشمند تغییرات زیادی داشت و برای مقاصد گوناگونی نیز مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون نیز قرار می‌گیرد که مهمترینش راهاندازی و توسعه ارزهای دیجیتال بود.
بر اساس گزارش نهادهای رسمی، فناوری بلاکچین دارای سه فاز است؛ تراکنش‌ها، قراردادها و برنامه‌های غیر متمرکز با منبع باز. هر کدام از این برنامه‌ها توانستند شرایط برای مراودات مالی، برنامه‌های کاربردی همچنین فعالیت در بازارهای مالی و ارزهای دیجیتال را تسهیل کنند که در ادامه به تفصیل در خصوص هر کدام پرداخته می‌شود.
ساختار بلاکچین
بلاکچین همانطور که از اسمش مشخص است، به زنجیره‌ای از بلوک‌ها گفته می‌شود که داده‌ها و اطلاعات در آن ذخیره می‌شود. ذخیره‌سازی این امکان را ایجاد میکند تا اطلاعات در دسترس تمام افراد قرار بگیرد.
شاید بتوان کلمات بایگانی داده‌ها و ذخیره اطلاعات را مرتبط‌ترین کلمات با مفهوم بلاکچین دانست؛ اطلاعات زیادی در آن وجود دارد که توسط افراد مختلف به آن وارد می‌شود. تمام افراد حاضر در بایگانی به آن اطلاعات دسترسی داشته ولی اجازه تغییر و یا ویرایش آنها را نیز ندارند. از سوی دیگر اطلاعات موجود در آن نیز به‌روزرسانی می‌شود.
البته باید به این نکته نیز توجه کرد که بایگانی یک شرکت یا سازمان، یک مثال جزیی برای درک بهتر ساختار بلاکچین است. اما این فناوری پیشرفته ویژگی‌های منحصربفردی دارد که باعث می‌شود در بسیاری از موارد مانند امور مالی، راهاندازی و توسعه اپلیکیشن‌ها و حتی بازی‌ها و … مورد استفاده قرار بگیرد.
سیر تاریخی شکل‌گیری و توسعه بلاکچین
معماری غیرمتمرکز همچنین همتا به همتا P2P آن به هر کسی اجازه می‌داد که در ساختار وارد شده و نقشی در آن ایفا کند، بنابراین بسیاری آن را برای اهداف تجاری خطرناک می‌دانستند. اما این موضوع در سال 2016 و زمانی که انجمن‌های فعال بلاکچینی شروع به توسعه این شبکه بر پلتفرم‌های سازمانی کردند، کمتر شد و تغییر کرد. از آن زمان این فناوری توانست جان دوباره‌ای گرفته و بر خلاف سال‌های ابتدایی فعالیتش که گاها ترسناک قلمداد می‌شد، به فناوری برای بهبود زندگی مالی و غیر مالی افراد بدل شود.
توجه دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی، انجام تحقیقات گسترده بر نحوه به‌کارگیری فناوری بلاکچین برای رفع نیازهایی که حتی کوچکترین ارتباط نیز با بازار ارزهای دیجیتال ندارند، از مهمترین تغییراتی است که از سال 2016 بر مفاهیم مرتبط با بلاکچین ایجاد شد.
بلاکچین نیز به مانند فناوری‌های دیگر، در طی زمان به روز شده و خود را با نیازهای روز دنیا همچنین کاربرانش، منطبق کرده است. از زمانی که این فناوری پیشرو توانست مرزهای استفاده را جابه‌جا کند، تلاش دولت‌ها نیز در راستای به‌کارگیری این فناوری همراستا با منافع خودشان است؛ حتی اگر نتوانند بر آن کنترل و تسلطی داشته باشند.
بلاکچین در فاز نخست؛ انقلابی برای رمزارزها
حدود 17 سال پس از انتشار تحقیقات هابر و اسکات در خصوص فناوری‌هایی که با آن داده‌ها را می‌توان رمزنگاری کرد، گروه نام آشنای ساتوشی، با انتشار وایت پیپر بیت کوین، از به‌کارگیری این فناوری خبر داد.
برخی بر این باورند که بلاکچین و بیت کوین یکی هستند در حالی که بلاکچین در واقع یک فناوری است که در سال 2008 برای مقاصد بالاتر و بیشتری، مفهوم سازی و نمود عینی به خود گرفت. بیت کوین و ارزهای دیجیتال یکی از موارد استفاده از بلاک‌چین‌هاست که البته تا به امروز شاید مهمترین استفاده از آن در نزد عموم باشد.
در سال 2009 و با انتشار وایپ پیپر، گروه ساتوشی از ویژگی مهم بلاکچین، عدم دستکاری توسط فرد یا گروهی و تمرکززدایی از داده‌ها را به منظور جلب اعتماد عمومی و بالا بردن شفافیت، منتشر کرد.
فاز دوم؛ شکل‌گیری پروژه‌ها و مکانیزم‌های دیگر
پس از معرفی بیت کوین به عنوان یکی از نمادهای استفاده از فناوری بلاکچین است، برخی معایب آن مانند سرعت پایین پردازش تراکنش‌ها و … باعث ایجاد پروژههای دیگری مانند لایه دو اتریوم برای سرعت بخشیدن به پردازش تراکنش‌ها شد.
در فاز دوم توسعه بلاکچین، مهمترین مسئله، افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها بود. از این رو راهکارهایی تحت عنوان پروژه لایه دو اتریوم شکل گرفت. با توسعه این پروژه، بلاکچین اتریوم توانست قابلیت پشتیبانی از قراردادهای هوشمند را نیز پیدا کند. با این کار، رسوخ فناوری بلاکچین در بخش‌های بیشتری از زندگی افراد ایجاد شد.
فاز سوم؛ ایردراپ‌ها و dAppها
راهاندازی و توسعه شبکه‌های مختلف مانند ToN از دیگر مواردی است که می‌توان در فاز سوم توسعه فناوری بلاکچین قرار داد. این شبکه‌ها از آن جهت مهم هستند که نشان دادند اولا فناوری بلاکچین را می‌توان در بسیاری بخش‌ها توسعه داد و از آن بهره برد و ثانیا بسیاری از این فناوری در جهت ارتباط میان بخش‌ها و حوزه‌ها مانند صنعت بازی و کریپتو استفاده میکنند.
انواع شبکه بلاکچین
انواع مختلفی از شبکه بلاکچین را می‌توان راه اندازی کرد و توسعه داد؛ خصوصی، عمومی، مشروط و یا کنسرسیومی.
شبکه بلاکچین عمومی؛ افراد می‌توانند بدون نیاز به مجوزی خاص به این شبکه بپیوندند و به آن اعتبار ببخشند. یکی از نمونه‌های این نوع شبکه بیتکوین است. اگرچه شرکت در این نوع شبکه‌ها نیاز به قدرت پردازندگی بالا دارد، اما نباید از این نکته غافل شد که نبود حریم شخصی و اینکه هر کسی میتواند در آن عضو شده و تراکنش‌ها را ببیند، شاید باعث شود این شبکه الزاما گزینه اول راهاندازی و توسعه برنامه‌های غیر متمرکز به جز ارزهای دیجیتال نباشد.
ویژگی‌های بلاکچین عمومی:
- با اتصال به اینترنت می‌توان در آن شبکه عضویت پیدا کرد و تبدیل به یک نود شد.
- تمام نودها در برابر یکدیگر و شبکه حقوق برابری دارند و می‌توانند در تمام فرآیندهای اعتبارسنجی شرکت کنند.
- در این نوع بلاکچین‌ها به دلیل ماهیت Open Source تمام افراد می‌توانند تراکنش‌های ثبت شده را بررسی کنند.
- این نوع بلاکچین در فعالیت‌های رمزارزی حضور پررنگی دارند.
شبکه بلاکچین خصوصی؛ به مانند بلاکچین عمومی، یک شبکه همتا به همتا غیرمتمرکز است اما یک سازمان شبکه را کنترل میکند و حضور در شبکه و مشارکت در آن، منوط به کسب اجازه است. شاید در نگاه اول اینگونه به نظر آید که کنترل این نوع شبکه به دست افراد خاصی خواهد افتاد اما نباید از این نکته غافل شد که به صورت کلی در شبکه بلاکچین، داده‌ها را نمی‌توان تغییر داد یا ویرایش کرد. ویژگی‌های بلاکچین خصوصی:
- برخلاف بلاکچین عمومی، Open Source نیست
- غیرمتمرکز نیست
- نودهای تایید شده اجازه ورود به شبکه را دارند
- نودهای وارد شده به شبکه اجازه تایید تراکنش‌ها را دارند
- اندازه شبکه قابل مدیریت کردن است
شبکه بلاکچین مشروط یا هیبریدی؛ به مانند بلاکچین کنسرسیومی است با این تفاوت که اگر تراکنشی در داخل این شبکه تایید شود، میتواند رد بلاکچین عمومی نیز مورد تایید قرار بگیرد. چرا که با این کار اعتبار شبکه نیز به واسطه افزایش شمار نودهای تاییدگر، بالا میرود.
ویژگی‌های بلاکچین هیبریدی:
- دسترسی افراد کنترل می‌شود
- بخشی از داده‌ها به صورت Open Source است
- افراد می‌توانند با عضویت در آن همزمان در بلاکچین‌های عمومی نیز عضو شوند
- تراکنش‌ها از طریق اعضای مشخص و معین، اعتبارسنجی می‌شوند
شبکه بلاکچین کنسرسیومی؛ بر خلاف بلاکچین خصوصی، انحصاری نیست و توسط افراد یا چند گروه مدیریت می‌شود. البته که این گروه‌ها و افراد با هدفی یکسان، این شبکه را ایجاد میکنند تا بتوانند به اهداف خود دست یابند. این نوع از شبکه‌های بلاکچینی، مختصات و ویژگی‌های بلاکچین خصوصی و عمومی را دارند چرا که برخی دسترسی‌ها، کنترل شده هستند.
ویژگی‌های بلاکچین کنسرسیومی؛
- ویژگی‌های شبکه عمومی و خصوصی را یکجا دارد.
- هر بلوکی که به شبکه اضافه می‌شود، تنها در دیدرس افرادی است که اجازه دسترسی به اطلاعات بالاتر را دارند.
- حضور برای تمام افراد میسر نیست.
- غیرمتمرکز است.
- مقیاس‌پذیر است.
بلاک چین چگونه کار میکند؟
برای پی بردن به چگونگی کارکرد بلاکچین لازم است در ابتدا مواردی همچون تعداد لایه‌های تشکیل‌دهنده بلاکچین، اطلاعات کسب شود. به صورت کلی بلاکچین از لایه‌های زیر تشکیل شده؛
لایه زیرساخت که همان سخت‌افزارها شامل نود و سرور Server است.
لایه داده که بلاک‌ها، امضای دیجیتال، هش و تراکنش را در بر می‌گیرد.
در لایه شبکه مواردی مانند کشف نودها، تکثیر اطلاعات و اعتبارسنجی وجود دارد.
لایه اجماع که شاید شناخته شده‌ترین لایه پس از سخت‌افزار باشد، شامل مکانیزم‌های PoW و PoS که به ترتیب اجماع کار و اجماع سهام است.
لایه آخر نیز به لایه اپلیکیشن معروف بوده و قراردادهای هوشمند، برنامه‌های غیر متمرکز یا dAppها را در خود جای داده است.
کارکرد شبکه بلاک چین به این صورت است که در ابتدا یک درخواست که همان تراکنش است، به شبکه داده می‌شود. در صورتی که این تراکنش تایید شود، یک بلاک به بلاکچین مورد نظر افزوده می‌شود.
از آنجایی که فناوری بلاکچین، غیرمتمرکز است و همه اطلاعات در دسترس تمام افراد حاضر در شبکه قرار می‌گیرد، بنابراین پس از وارد شدن اطلاعات، تمام افراد می‌توانند اطلاعات را مشاهده کنند. مرحله بعدی، تایید و پردازش است که این مورد نیز با تایید همه افراد شبکه صورت می‌گیرد. در صورت تایید، بلوک جدید به بلوک‌های قبلی متصل و زنجیره، طولانی‌تر می‌شود. طی شدن موفقیت آمیز تمام مراحل قبلی به معنای تایید تراکنش است.
باید توجه داشت که تراکنش در اینجا صرفا معنای جابه‌جایی و انتقال ارزهای دیجیتال نیست؛ مراوده‌های غیر مالی، توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز، بازی‌ها و… به صورت کلی هر موردی که به انتقال داده منجر شود، نیز در واقع نوعی تراکنش به شمار می‌آید.
اصطلاحات متداول در بلاک چین
دانستن مفاهیم پایه‌ای در هر صنعتی میتواند مناسبات در آن را تغییر داده و افراد بیشتری را نیز با آن آشنا کند. صنعت ارزهای دیجیتال نیز به دلیل پیچیدگی‌های خاص خود، از این قاعده مستثنا نیست.در قسمت‌های گذشته آشنایی مختصری با مفهوم بلاکچین و نحوه کارکرد آن پیدا شده است. در اینجا لازم است به بررسی معنا و مفهوم برخی از کلمه‌ها نیز پرداخته شود تا آشنایی با بلاکچین به خوبی صورت بگیرد.
بلوک
بلوک یا Block همان فایل‌هایی هستند که به صورت داده و اطلاعات در شبکه ذخیره می‌شوند با تکمیل فرآیند تایید و پردازش، بلوک بسته و به زنجیره اضافه می‌شود. فرض کنید بلوک به مانند یک شکل هندسی مکعب مربع است. هر وجه یک فایل است. به محض اینکه تمام اطلاعات به تایید برسند، تمام وجوه بسته و شکل مکعب مربع تشکیل می‌شود.
البته هر بلوک در بلاکچین موارد مهمتر و تخصصی‌تری نیز دارد که شامل؛
اندازه بلوک؛ در این مورد اندازه بلوک به عنوان عاملی تحدید کننده به حساب می‌آید تا با استفاده از آن حجم مشخصی از داده و اطلاعات در یک بلوک جای بگیرد.
تیتر بلوک؛ اطلاعاتی که در هر بلوک وجود دارد، نشان می‌دهد.
شمارنده تراکنش؛ تعداد تراکنش‌های ذخیره شده در هر بلوک را با شمارنده نشان می‌دهند.
تراکنش؛ همه تراکنش‌هایی که در یک بلوک ذخیره شده‌اند، نشان می‌دهد.
تراکنش همان اطلاعات و داده‌هایی است که در هر بلوک ذخیره می‌شود. بنابراین می‌بایست بیشترین حجم از یک بلوک را به خود اختصاص دهد و علاوه بر آن مهمترین جز اطلاعاتی نیز باشد. این بخش شامل نسخه، هش، عدد Nonce و نشان زمان است.
نانس Nonce، عددی یکبار مصرف و 32 بیتی در بلاک چین است. این عدد در هنگام ایجاد بلوک‌ها به صورت تصادفی ایجاد می‌شود به عنوان تیتر هش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هش یا Hash نیز عددی 256 بیتی است. مهمترین کار استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال یافتن نانس درست و در نهایت رسیدن به یک هش معتبر برای یک بلاک است.
نود Node
همانطور که گفته شد مهمترین ویژگی فناوری بلاکچین، غیرمتمرکز بودن آن بدین معنا که هیچ فرد یا نهاد خاصی نمی‌تواند به تنهایی به اطلاعات دسترسی داشته و آنها را تغییر دهد.
اطلاعات در شبکه بلاکچین در مجموعه‌ای از نودها ذخیره شده تا در دسترس عموم قرار بگیرد. نود هر دستگاهی است که به نحوی در داخل شبکه بلاکچین قرار گرفته و یا به اعتبار آن شبکه کمک میکند یا در جهت بهبود عملکرد آن گام برمی‌دارد. نودها در هر شبکه شماره اختصاصی دارند که این امر نشان می‌دهد آنها به صورت واقعی به آن شبکه تعلق داشته و می‌توانند بر تراکنش‌ها نظارت داشته باشند.
هر نود در واقع یک کاربر برای آن شبکه بلاکچین به حساب می‌آید و به نسخه به‌روزشده دفتر کل توزیع شده ( که تمام اطلاعات در آن ذخیره است) دسترسی دارند.
درون هر شبکه بلاکچین، نحوه ارتباط نودها با یکدیگر مشخص می‌شود. بنابراین ارتباط نودها در شبکه بیتکوین با شبکه اتریوم و حتی تون کوین متفاوت است.
به عنوان مثال، زمانی که یک کاربر (نود) درخواست انجام تراکنشی را ثبت میکند، یک بلوک از اطلاعات (آن درخواست) ثبت می‌شود. این بلوک برای افزایش و ارتقا امنیت، به صورت رمزنگاری شده، ایجاد می‌شود. بلوک ایجاد شده در بین تمام نودهای شبکه پخش شده تا اعتبار آن مورد بررسی قرار بگیرد و در نهایت تایید شود.
به فرآیند تایید و اعتبارسنجی درخواست‌ها، الگوریتم اجماع (Consensus Algorithm) گفته می‌شود. این مکانیزم‌ها به صورت PoW، PoS و یا PoH است. در صورت تایید این تراکنش توسط تمام نودها، بلوک در زنجیره قرار می‌گیرد.
ماینرها Miners
این کلمه برای آن دسته از افرادی که اقدام به استخراج ارزهای دیجیتال مبتنی بر مکانیزم PoW میکنند، اطلاق می‌شود. البته که برخی از آن برای سایر ارزهای دیجیتال که مبتنی بر مکانیزم PoS هستند نیز به کار می‌برند.
ماینرها با حل مسائل پیچیده ریاضی، یک کوین به شبکه بلاکچین آن ارز دیجیتال، اضافه میکنند. به عنوان مثال آن‌هایی که اقدام به استخراج بیتکوین میکنند، با پردازنده‌های تخصصی، مسائل مختلفی را حل کرده و از حل آنها نه تنها یک بیت کوین به شبکه می‌افزایند، بلکه به اندازه 3.14 ( این رقم هر 4 سال یکبار کاهش می‌یابد) بیتکوین نیز پاداش دریافت میکنند.
معماری لایه‌های بلاکچین
در قسمت چگونگی کارکرد شبکه بلاکچین، به صورت مختصر به بررسی لایه‌های مهم آن پرداخته شده است. از آنجایی که فهم لایه‌ها، میتواند به فهم کارکرد شبکه بلاکچین کمک کند، بنابراین در این بخش به صورت تفصیلی به آن پرداخته می‌شود.
لایه سخت‌افزاری؛ لایه سخت افزاری شامل تمام دستگاه‌های که به شبکه متصل شده و حتی شبکه را ایجاد میکند، است. در این لایه سه سطح وجود دارد؛ سخت‌افزار، سیستم‌ها و سرورها. نودها و دستگاه‌هایی که به واسطه آن افراد به شبکه متصل می‌شوند در این لایه جای می‌گیرد.
گفته شد که بلاکچین محل ذخیره اطلاعات و داده‌هاست؛ بنابراین هر دستگاهی که این امکان را ایجاد کند تا اطلاعات در آن ذخیره شود نیز در این لایه قرار می‌گیرد. توکن‌ها نیز از دیگر مواردی هستند که خود را در این لایه جای داده‌اند.
لایه داده؛ در این لایه هر چیزی که به صورت داده و اطلاعات هستند، ذخیره می‌شوند. داده‌هایی مانند امضای دیجیتال، هش و تراکنش‌ها در این دسته‌بندی قرار دارند. هر ارز رمزنگاری شده دو کلید دارد؛ خصوصی و عمومی. به کلیدهای عمومی عموم افراد حاضر در یک شبکه دسترسی دارند اما داده کلید خصوصی به دلیل ماهیت رمزنگاری شده، قابل کشف و رمز شکنی نیستند. این دو داده نیز در این لایه جای دارند.
لایه شبکه؛ برخی این لایه را با نام P2P می‌شناسند. به این صورت که شبکه مسئول ارتباط بین نودها و به صورت کلی هر فرد و سیستمی است که درون آن شبکه وجود دارد. از آنجایی که در این لایه ارتباط بین افراد و نودها مدیریت می‌شوند، بنابراین مدیریت و کشف تراکنش‌ها نیز در این لایه صورت می‌پذیرد.
در این لایه، می‌بایست ساز و کار به گونه‌ای باشد که نودها یکدیگر را پیدا کرده و تعامل بهینه‌ای بین‌شان شکل بگیرد.
لایه اجماع؛ بیشتر افراد لایه اجماع را با مکانیزم‌های PoW و Pos می‌شناسند. در واقع باید به این نکته توجه کرد که الگوریتم‌های اجماع فرآیندی هستند که بر اساس آن هر نود در داخل شبکه به نود دیگر در همان شبکه متصل می‌شود. چرا که لازمه تایید تراکنش و اضافه شدن هر بلوک به زنجیره قبلی از طریق مکانیزم‌ها صورت می‌گیرد. پس از تایید اعتبار اطلاعات و داده‌های ارسال شده، بلوک جدید شکل می‌گیرد.
از آنجایی که ورود بلاکچین به بازار ارزهای دیجیتال با معرفی بیتکوین بود، بنابراین مهمترین مکانیزم اجماع همان PoW است که البته فعالان و استخراج‌کنندگان به دلیل مصرف انرژی بالا این مکانیزم، سایر ارزهای دیجیتال را بر روی مکانیزم اجماع دیگری که همان PoS است، توسعه داده‌اند.
انواع شبکه بلاکچین
ورود بلاکچین به دنیای امروز، با همراهی ارزهای دیجیتال و بیتکوین بود. شاید به همین دلیل باشد که برخی در گذشته بلاکچین را هم ردیف با بیتکوین می‌دانستند و بر آن باور داشتند. اما باید به این نکته آگاه شد که بلاکچین‌ها وقتی برای مقاصد رمزارزی مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز لایه‌های دیگری دارند.
در این حالت از لایه صفر تا سه دسته‌بندی می‌شوند.
بلاکچین لایه صفر؛ لایه صفر را شاید بتوان فناوری لازم برای اجرای شبکه بلاکچین برای ارزهای دیجیتال معرفی کرد. برای اجرای یک شبکه نیاز به اینترنت، سخت‌افزار و سایر امکانات و تجهیزات است که تمام این موارد در لایه صفر قرار دارند.
بلاکچین لایه یک؛ به اختصار L1 گفته می‌شود. لایه‌ای بنیادین است که مسئولیت پردازش اجماع، رفع ایرادات و دستوالعمل‌هایی که عملکرد شبکه را تضمین میکند، بر عهده دارد.
در واقع این لایه یک لایه امنیتی است و به دلیل ماهیت تغییر ناپذیر آن، امکان تغییر داده‌ها و اطلاعات را نیز ناممکن می‌سازد. بیتکوین به عنوان اولین رمزارز معرفی شده به دنیا و اتریوم، هر دو به عنوان بلاکچین لایه یک شناخته می‌شوند. یکی از مهمترین ویژگی‌های بلاکچین این لایه حفظ امنیت و غیرمتمرکز بودن آن است.
بلاکچین لایه دو؛ در بلاکچین اتریوم و بیتکوین، سرعت پردازش اطلاعات و تایید تراکنش‌ها پایین بود. از این رو توسعه‌دهندگان به فکر راهاندازی و توسعه راهکارهایی افتادند که به واسطه آنها بتوان سرعت پردازش تراکنش‌ها را افزایش داد. به این راهکارها، بلاکچین لایه دو یا L2 گفته می‌شود. راهکار لایه دو، در ادغام با لایه یک است. بنابراین میتواند تعداد نودها را افزایش دهد که به واسطه آن سرعت نیز بالا میرود.
البته راهکارهای لایه دو تنها به افزایش سرعت منجر نمی‌شود. بلکه میتواند مشکل مقیاس‌پذیری را نیز حل و فصل کند. با توجه به مثال بلاکچین اتریوم و بیت کوین، شبکه این دو رمزارز برای پردازش و تایید تراکنش‌ها، مقیاس لازم را ندارد و در هر ثانیه کمتر از 50 تراکنش را میتواند ثبت کند. این موضوع زمانی که فعالیت شبکه در بالاترین زمان خود قرار دارد، میتواند کاربران را با چالش‌هایی مواجه کند. چرا که تراکنش‌ها به صورت ثبت نشده و در صف انتظار باقی مانده و در نتیجه توان عملیاتی شبکه را نیز کاهش می‌دهد.
برای حل این مشکل در شبکه اتریوم برخی پیشنهاد گس فی (Gas fee) را دادند که بر اساس آن هر فردی که گس بالاتری بپردازد، میتواند تراکنش خود را بدون اینکه در صف انتظاری قرار بگیرد، تایید کند. این روش برای تراکنش‌های رمزارزی موثر بود. اما برای موارد استفاده دیگر از بلاکچین اتریوم مانند پروتکلهای NFT و DeFiها، نمی‌تواند کاربرد داشته باشد چرا که استفاده از شبکه اتریوم را بسیار گران میکند.
در چنین شرایطی بلاکچین لایه دو مطرح شد که در عین مجزا بودن، اما وابسته به بلاکچین لایه یک است و به مانند آن میتواند امنیت را ارتقا دهد.
بلاکچین لایه سه؛ لایه سوم یا L3 یکی دیگر از راهکارها برای افزایش ارتباط کاربری میان اعضای یک شبکه است. تا راهکارهای لایه دو عمده تمرکز بر افزایش مقیاس‌پذیری و سرعت شبکه‌ها بود. در لایه سوم اما فرآیند به سمت بالا بردن همکاری اعضای درون شبکه بود.
کاربرد بلاک چین
تقریبا بیشتر فعالان در حوزه ارزهای دیجیتال، بر این باورند که بلاکچین با مفهوم رمزارزها عجین شده و به آن گره خورده به گونه‌ای که بدون آن تقریبا ورود کلمه بلاکچین به جهان ممکن نبود.
البته این نگاه از سال 2008 و با انتشار White Paper مربوط به بیتکوین شکل گرفت. اما بیش از 15 سال پیش از آن، فناوری رمزنگاری شده یا همان بلاکچین راه خود را به مباحث آکادمیک باز کرده بود.
عمده کاربردهای بلاکچین به صورت زیر هستند؛
ارز دیجیتال:
مهمترین کارکرد بلاکچین تا نزدیک به سال 2016، ارزهای رمزنگاری شده بود. بدین معنا که افراد به واسطه ارزهای دیجیتال بود که این فناوری را می‌شناختند.
امور مالی و بانکی:
حضور بلاکچین در عرصه بانکی و مالی از سال 2020 و با اعلام رسمی به کارگیری این فناوری در چین و لهستان آغاز شد. در واقع این دو کشور در نظر داشتند تا با این فناوری، مناسبات سنتی و کاغذی را از بانکداری خود حذف کرده و به فناوری با درجه اطمینان بالاتری اعتماد و اتکا کنند.
قرارداد هوشمند:
قراردادهای هوشمند یکی از موارد استفاده از بلاکچین است که طی سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
بازی:
در سال‌های اخیر و با معرفی ایردراپهایی که در نهایت به کوین تبدیل شد مانند نات کوین و داگز، مشخص شد بستر بلاکچین برای بازی‌ها، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به منبعی به منظور جذب افراد به صنعت ارزهای دیجیتال دارد. با توسعه بازی‌ها در بستر بلاکچین، می‌توان کارکردهای آن را به سمت بازی‌های ویدئویی نیز گسترش داد.
کلان داده:
بلاکچین یکی منابع ثبت، ذخیره‌سازی و پردازش اطلاعات است که منبعی بی بدیل برای استفاده داده‌هایی است که علاوه بر اینکه جامعه هدف گسترده‌ای دارند، نباید تغییر کنند و یا حتی دسترسی به آنها مدیریت و کنترل شود.
سلامت و سیاست:
ذخیره‌سازی وضعیت و سوابق بیماران نیز از دیگر مواردی است که برای آن از بلاکچین استفاده می‌شود. با این فناوری پزشکان قادر هستند به سوابق بیماران خود دست یابند. این اطلاعات به راحتی ذخیره شده و قابل تغییر نیست.
مزایای بلاکچین
بلاکچین فناوری پیچیده و پیشرفته‌ای است که طی سال‌های اخیر به آن توجه ویژه‌ای شده و به بخش‌های سلامت، سیاست‌گذاری عمومی و … نیز راه یافته است. به عنوان روشی برای ثبت اطلاعات به صورت غیر متمرکز، توانسته جایگاه مناسبی را حتی در میان دولت‌ها پیدا کند. برخی از مزیت‌های این فناوری عبارتند از؛
- حفظ حریم شخصی
- ارتقا امنیت در نگهداشت اطلاعات و داده‌ها
- تنوع بخشی به روش‌های پرداخت
- تسریع در انجام عملیات‌های مالی برون‌مرزی
- جلوگیری از هر گونه دستکاری و یا تغییر در اطلاعات و داده‌ها
- غیر قابل نفوذ
معایب بلاکچین
شاید یکی از مهمترین معایب بلاکچین، بالا بودن هزینه‌های به‌کارگیری این فناوری و همسو کردنش با بخش‌هایی که قرار است در آن مورد استفاده قرار گیرد، باشد.
البته احتمال اعمال محدودیت توسط دولت‌ها نیز یکی از مواردی است که میتواند آینده این فناوری را در برخی کشورها که نگرانی از تمرکززدایی از اطلاعات وجود دارد، تحت تاثیر قرار دهد.
جمع‌بندی
فناوری بلاکچین، پیچیده‌ترین و در عین حال پرکاربردترین ابزاری است که به واسطه آن ثبت و نگهداری اطلاعات و داده‌ها با سهولت و سرعت بیشتری انجام شده است.
این فناوری در بسیاری از حوزه‌ها مانند سلامت و سیاست کاربردهای فراوانی دارد؛ ثبت اطلاعات و قرار گرفتن آن در دسترس عموم از جمله کاربردهای این فناوری در حوزه‌های مختلف است.
