قراردادهای هوشمند اتریوم یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های دنیای بلاکچین هستند که بدون نیاز به واسطه، اجرای خودکار تعهدات را ممکن می‌سازند. اما برای درک و استفاده از این قراردادها، شناخت پارامترهای کلیدی آن‌ها امری ضروری است. چرا که این پارامترها عملکرد دقیق توابع قرارداد را مشخص می‌کنند. کاربران تازه‌کار ممکن است با اصطلاحاتی مانند آدرس، گس، payable یا struct آشنایی نداشته باشند و درک نحوه استفاده از آن‌ها، گام اول در ورود حرفه‌ای به دنیای وب ۳ است. در این مقاله، با همراهی صرافی ارز دیجیتال سرمایکس، به زبان ساده و کاربردی پارامترهای مهم در قراردادهای هوشمند اتریوم را آموزش می‌دهیم.
مفهوم کلی پارامتر در قرارداد هوشمند
پارامتر در قرارداد هوشمند، داده‌ای است که هنگام اجرای یک تابع به آن منتقل می‌شود تا عملیات مشخصی انجام گیرد. هر پارامتر نقش مستقیمی در رفتار تابع دارد و می‌تواند ورودی، خروجی یا تنظیم‌کننده یک فرآیند باشد. بدون تعریف درست پارامترها، اجرای دقیق تابع ممکن نیست.
در قراردادهای اتریوم، پارامترها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند و قابلیت تعامل کاربران با قرارداد را فراهم می‌کنند. دانستن اینکه هر پارامتر چه نقشی دارد، به کاربر کمک می‌کند تا تراکنش‌های دقیق‌تری انجام دهد و از خطاهای پرهزینه جلوگیری نماید.
انواع داده‌ها (Data Types)
یکی از مهم‌ترین نکات در تعریف پارامترها، تعیین نوع داده‌ای مناسب برای آن‌ها است. نوع داده مشخص می‌کند که پارامتر چه نوع مقداری را می‌پذیرد. مانند عدد، متن، آدرس یا بولی. برای مثال، آدرس کیف پول باید با نوع address تعریف شود و نه عدد یا رشته.
شناخت دقیق انواع داده باعث افزایش امنیت و کارایی قرارداد هوشمند می‌شود. اگر پارامتر اشتباه تعریف شود، ممکن است باعث اختلال در عملکرد کلی قرارداد شده یا در تعامل با کاربران مشکل ایجاد کند. توسعه‌دهندگان باید با دقت انواع داده را انتخاب نمایند.
پارامتر ورودی و نحوه ارسال داده
پارامترهای ورودی همان داده‌هایی هستند که کاربر هنگام فراخوانی تابع وارد می‌کند. مثلا در تابعی مانند transfer address to, uint amount، کاربر باید گیرنده و مبلغ را وارد نماید. این اطلاعات مستقیماً بر نتیجه اجرای تابع تاثیر می‌گذارند.
اگر ورودی‌ها ناقص یا اشتباه باشند، ممکن است تراکنش با خطا مواجه شود یا دارایی به آدرس نادرست منتقل گردد. بررسی دقیق و اعتبارسنجی پارامترهای ورودی یکی از الزامات مهم در طراحی قراردادهای هوشمند است.
پارامتر خروجی و اهمیت آن
توابع در قرارداد هوشمند می‌توانند دارای خروجی نیز باشند. یعنی پس از اجرا، مقداری را برمی‌گردانند. این مقدار ممکن است نتیجه یک محاسبه، وضعیت یک متغیر یا تایید موفقیت عملیات باشد.
پارامتر خروجی به توسعه‌دهنده و کاربر کمک می‌کند تا بدانند عملکرد تابع چه نتیجه‌ای داشته است. استفاده از خروجی در توابع اطلاعاتی یا گزارش‌گیری، بسیار رایج است و در فهم رفتار قرارداد نقش مهمی ایفا می‌کند.
آدرس‌ها به‌عنوان پارامتر
آدرس در قراردادهای هوشمند یکی از مهم‌ترین پارامترهاست که برای شناسایی کاربران یا قراردادهای دیگر استفاده می‌شود. بسیاری از توابع مانند انتقال توکن، مالکیت، و دسترسی، به پارامتر address نیاز دارند.
اشتباه در وارد کردن آدرس می‌تواند منجر به از دست رفتن دارایی‌ها شود. به همین دلیل اعتبارسنجی آدرس و استفاده دقیق از آن در طراحی و تعامل با قرارداد ضروری است. توسعه‌دهندگان معمولا از کنترل‌های شرطی برای اطمینان از درستی آدرس‌ها بهره می‌گیرند.
پارامتر قابل پرداخت (Payable)
وقتی تابعی در قرارداد هوشمند نیاز به دریافت اتر داشته باشد، باید به صورت payable تعریف شود. این پارامتر به بلاکچین اعلام می‌کند که تابع می‌تواند در ازای اجرای خود، وجه دریافت کند.
برای مثال در فروش NFT، تابع خرید باید payable باشد تا خریدار هنگام فراخوانی تابع، مبلغ را به قرارداد ارسال کند. عدم تعریف صحیح این ویژگی باعث رد شدن تراکنش خواهد شد، حتی اگر کاربر مبلغ را ارسال کرده باشد.
ساختار داده‌ای (Struct) در پارامتر
گاهی نیاز است چندین مقدار به صورت یکجا و ساختار یافته به یک تابع ارسال شود. در این حالت از struct استفاده می‌شود که شامل چند فیلد مختلف با انواع داده متفاوت است.
برای مثال، یک struct می‌تواند شامل نام، تاریخ تولد، و آدرس باشد و به عنوان پارامتر به تابع داده شود. این روش علاوه بر خوانایی بالا، موجب کاهش پیچیدگی و افزایش سازماندهی کد نیز خواهد شد.
استفاده از آرایه به‌عنوان پارامتر
گاهی لازم است چندین مقدار مشابه به تابع ارسال شود. آرایه‌ها این امکان را فراهم می‌کنند که لیستی از مقادیر از یک نوع خاص، به صورت یکجا منتقل شوند.
در توابعی مانند batchTransfer, address[] recipients, uint[] amounts از آرایه استفاده می‌شود تا یک عملیات گروهی انجام گیرد. آرایه‌ها به توسعه‌دهنده این امکان را می‌دهند که با استفاده از حلقه‌ها، مجموعه‌ای از عملیات را روی چند عنصر اجرا کند.
بررسی اعتبار پارامترها با require
یکی از روش‌های پرکاربرد برای اعتبارسنجی پارامترها، استفاده از دستور require در زبان سالیدیتی است. این دستور به صورت شرطی بررسی می‌کند که آیا مقدار ورودی معتبر است یا خیر.
مثلا require amount > 0 بررسی می‌کند که کاربر حتماً مبلغی بیشتر از صفر وارد کرده باشد. در صورت عدم رعایت این شرط، تابع اجرا نمی‌شود. استفاده صحیح از این ابزار، ضامن امنیت و پایداری قرارداد هوشمند است.
محدودیت در تعیین مقدار پیش‌فرض
در زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی، نمی‌توان مستقیماً مقدار پیش‌فرض برای پارامترها تعیین کرد. با این حال می‌توان با طراحی توابع کمکی یا استفاده از متغیرهای داخلی، چنین رفتاری را شبیه‌سازی نمود.
برای مثال، اگر کاربر ورودی خاصی وارد نکرد، می‌توان مقدار از پیش تعیین‌شده‌ای را از داخل قرارداد خواند و به‌جای آن استفاده کرد. این روش در بسیاری از قراردادهای کاربردی، خصوصاً در دیفای، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تابع‌های View و پارامترهای آن‌ها
توابعی که صرفاً اطلاعات را نمایش می‌دهند و تغییری در بلاکچین ایجاد نمی‌کنند، با کلمه کلیدی view تعریف می‌شوند. پارامترهای آن‌ها فقط برای بازیابی اطلاعات استفاده می‌شوند.
برای مثال، تابع getBalance address account فقط موجودی حساب را نشان می‌دهد و نیازی به ارسال گس یا انجام تراکنش ندارد. این توابع برای کاربران و رابط‌های کاربری، کاربرد زیادی دارند و بسیار کم‌هزینه هستند.
استفاده از پارامترهای زمان‌محور
برخی قراردادها بر اساس زمان اجرا می‌شوند. پارامترهایی مانند block.timestamp یا زمان انقضای یک تراکنش، تعیین می‌کنند که چه زمانی اجرای تابع مجاز است.
برای مثال، در یک قرارداد وام‌دهی، می‌توان شرط گذاشت که پس از ۳۰ روز بهره دریافت شود. زمان‌بندی صحیح در طراحی چنین قراردادهایی بسیار اهمیت دارد و در صورت اشتباه، ممکن است باعث سوء استفاده شود.
ارث‌بری و انتقال پارامترها در قراردادهای چندگانه
در پروژه‌های بزرگ، قراردادهای هوشمند معمولا به صورت چندگانه و ارث‌بری از یکدیگر ساخته می‌شوند. در این حالت، پارامترها از قرارداد پایه به قراردادهای فرزند منتقل می‌شوند.
برای مثال، یک قرارداد پایه می‌تواند مالک را به عنوان پارامتر داشته باشد و قراردادهای مشتق‌شده از آن نیز این مالک را به ارث ببرند. این روش باعث افزایش انسجام، کاهش تکرار و بهبود قابلیت نگهداری کد می‌شود.
پارامترهای تغییر ناپذیر (Immutable)
برخی مقادیر باید فقط یک‌بار در طول عمر قرارداد تعیین شوند و پس از آن قابل تغییر نباشند. در این مواقع، از پارامتر immutable استفاده می‌شود.
این پارامتر معمولا در تابع constructor مقداردهی می‌شود و پس از آن در طول حیات قرارداد، تغییری نمی‌کند. برای مثال، آدرس مالک اولیه یا نرخ بهره می‌تواند به صورت immutable تعریف شود تا از هرگونه تغییر ناخواسته جلوگیری شود.
اهمیت امنیتی پارامترها
پارامترهای تعریف‌شده در قرارداد هوشمند، اگر به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند منجر به بروز حفره‌های امنیتی شوند. تزریق داده، ارسال مقادیر اشتباه یا دور زدن منطق قرارداد، همگی از همین ناحیه ممکن است اتفاق بیفتند.
استفاده از کنترل‌های شرطی، بررسی کامل نوع داده و معتبر سازی مقادیر ورودی، از جمله راهکارهایی هستند که امنیت کلی قرارداد را افزایش می‌دهند. توسعه‌دهنده مسئول است که با رعایت اصول کدنویسی ایمن، از سوءاستفاده جلوگیری نماید.
نتیجه‌گیری
درک دقیق و اصولی پارامترهای قراردادهای هوشمند، برای هر فرد علاقه‌مند به بلاکچین امری ضروری است. این مفاهیم نه‌تنها برای توسعه‌دهندگان، بلکه برای کاربران و سرمایه‌گذاران نیز اهمیت دارد. چرا که آگاهی از آن‌ها، ریسک‌ها را کاهش و تعامل با شبکه را تسهیل می‌کند. صرافی سرمایکس با هدف ارتقای دانش کاربران ایرانی، همواره در تلاش است تا مفاهیم پیچیده‌ای مانند قراردادهای هوشمند را به زبانی ساده و کاربردی آموزش دهد.
