یکی از مفاهیمی که ممکن است هر فرد علاقه‌مند به دنیای رمزارزها با آن مواجه شود، قرارداد هوشمند است. قراردادهای هوشمند یا Smart Contract در شبکه‌های بلاکچین به اجرا درآمده و این امکان را فراهم می‌کنند که مفاد یک قرارداد به‌صورت خودکار اجرا شود. امنیت بالا و غیر متمرکز بودن این شبکه‌ها، باعث شده که قراردادهای هوشمند روزبه‌روز در صنایع بیشتری وارد شده و عملکرد آن‌ها را بهبود ببخشند.
برای این که بتوان درک بهتری از بازار رمزارزها، شبکه‌های بلاکچین، پلتفرم‌های غیر متمرکز و… داشت و فرصتهای سرمایه‌گذاری را با دقت بیشتری تشخیص داد، لازم است که به درک خوبی از مفهوم قرارداد هوشمند نیز دست یافت. در ادامه، به تعریف این نوع قرارداد پرداخته و مزایا و کاربرد آن را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد.
تعریف قرارداد هوشمند
قرارداد هوشمند یا Smart Contract، یک برنامه کامپیوتری یا پروتکل دیجیتال است که فرآیند ثبت قرارداد را تسهیل می‌کند؛ بدین معنا که نگهداری جزییات قرارداد یا اعتبارسنجی آن، دیگر نیازی به واسطه‌هایی مانند نهادهای مالی یا وکلا ندارد.
این که چارچوب یک قرارداد هوشمند به چه صورت مشخص شود، به شبکه بلاکچین میزبان بستگی دارد. برای مثال در شبکه اتریوم، قراردادها با زبان Solidity نوشته شده و روی یک VM (ماشین مجازی) اجرا می‌شوند. ماشین مجازی که شبکه اتریوم از آن استفاده می‌کند، EVM نام دارد که مخفف عبارت Ethereum Virtual Machine است.
وقتی که یک قرارداد هوشمند در حال اجرا باشد، دائما منتظر هرگونه تغییر است. این تغییرها در واقع رویدادهایی هستند که ممکن است شرایط قرارداد را برآورده کنند. وقتی که این شرایط برآورده شود، قرارداد به‌صورت هوشمند اجرا شده و کارهایی مانند انتقال مالکیت دارایی، ثبت داده‌های به خصوص یا هر فرآیند دیگری که تعریف شده باشد را به انجام می‌رساند.
تاریخچه قراردادهای هوشمند
ایده اولیه قراردادهای هوشمند در سال ۱۹۹۴ توسط یک دانشمند کامپیوتر به نام Nick Szabo مطرح شد. وی نوعی پروتکل کامپیوتری را تشریح کرد که می‌توانست بدون واسطه، شرایط یک قرارداد را اجرایی کند. در سال ۱۹۹۶ با نگارش و انتشار یک مقاله علمی، جوانب مختلف این مسئله را باز کرد و به سنگ بنایی برای پیشرفت و توسعه قراردادهای دیجیتال تبدیل شد؛ اما مشکلی که در این میان وجود داشت، این بود که تمامی مفاهیم و اطلاعات ارائه شده کاملا نظری بودند و تکنولوژی مورد نیاز برای پیاده‌سازی آن‌ها در بستری واقعی وجود نداشت.
بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ که بیت کوین و شبکه‌های بلاکچین پا به عرصه گذاشتند، ایده قراردادهای هوشمند یک گام به واقعیت نزدیک‌تر شد. شبکه‌های بلاکچین به‌خاطر غیر متمرکز بودن‌شان، توانستند یکی از اصلی‌ترین پیش‌نیازهای قراردادهای هوشمند را برآورده کنند.
در نهایت در سال ۲۰۱۵ با راه‌اندازی شبکه بلاکچین اتریوم، این امکان فراهم شد که حتی قراردادهایی پیچیده را نیز مطرح کرد و آن‌ها را به اجرا درآورد. در واقع سال ۲۰۱۵ را میتوان نقطه شروع به کار قراردادهای دیجیتال بعد از گذشت ۲۰ سال از مطرح شدن ایده تئوری آن‌ها دانست.
مزایای قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند مزایای زیادی را در پی دارند که روزبه‌روز باعث فراگیری بیشتر آن‌ها می‌شود. تعدادی از این مزایا عبارت‌اند از:
تغییر ناپذیری
هنگامی که یک قرارداد هوشمند در شبکه بلاکچین به ثبت می‌رسد، دیگر امکان تغییر آن وجود ندارد. این قراردادها برگشت ناپذیر هستند و به‌همین‌خاطر هنگام کار کردن با آن‌ها باید نهایت دقت را به‌کار برد. برای مثال، هنگامی که برای انتقال یک دارایی از قرارداد دیجیتال استفاده می‌شود، باید آدرس مقصد را به درستی تعیین کرد؛ چراکه درصورت انتقال دارایی‌ها به آدرسی اشتباه، بازگشت آن‌ها امکان ندارد؛ البته میتوان برای جلوگیری از این مسئله، راه حل‌هایی را هنگام کدنویسی یک قرارداد دیجیتال درنظر گرفت.
شفافیت
یکی از مهم‌ترین مزایای قراردادهای هوشمند، شفافیت آن‌ها است. باتوجه به این که شبکه بلاکچین، یک شبکه غیرمتمرکز است، تمامی افراد حاضر در شبکه میتوانند بر فرآیند ثبت یک قرارداد نظارت داشته باشند و آن را تایید کنند.
کاهش هزینه‌ها
تا قبل از ابداع تکنولوژی بلاکچین و قراردادهای هوشمند، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها برای ثبت هر قرارداد بزرگ، هزینه‌هایی بود که باید به وکلا و موسسات مالی مختلف پرداخت می‌شد؛ اما امروزه با استفاده از این تکنولوژی میتوان بدون چنین مشکلاتی قراردادهای مختلف را به ثبت رساند؛ البته هزینه‌ای تحت عنوان Gas Feeبرای کارمزد شبکه بلاکچین باید پرداخت شود که میزان ناچیزی دارد.
سرعت بالا
واسطه‌هایی که برای ثبت کردن قراردادها به صورت سنتی وجود دارند، باعث می‌شوند که فرآیند انجام کار به فرآیندی بسیار طولانی تبدیل گردد. قراردادهای هوشمند این امکان را فراهم کرده‌اند که با چند کلیک ساده و در سریع‌ترین زمان ممکن، مالکیت یک دارایی را تغییر داد یا آن را به آدرسی کاملا متفاوت در هر نقطه دیگر جهان منتقل کرد.
حذف خطاهای انسانی
یکی دیگر از مزایای قراردادهای هوشمند، حذف خطاهای انسانی است. کارمندان ادارات به دلایلی ازجمله خستگی یا بی‌دقتی، ممکن است جزئیات مختلف یک قرارداد را به صورت اشتباه ثبت کنند؛ اما این اتفاق برای قراردادهای هوشمند تقریبا غیرممکن است؛ مگر این که برنامه‌نویسی قرارداد به‌طورکلی اشتباه انجام شده باشد.
کاربردهای قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند به‌واسطه ویژگی‌هایی که دارند برای اهداف متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. تعدادی از کاربردهای قراردادهای هوشمند به شرح زیر هستند:
امور مالی غیر متمرکز
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای قراردادهای هوشمند، انجام امور مالی غیر متمرکز است. از این قراردادها میتوان برای انجام کارهایی مانند وام گرفتن، وام دادن، پرداخت خودکار اقساط و… استفاده کرد. قراردادهای هوشمند با حذف واسطه‌های بانکی در این زمینه، به محبوبیت بالایی دست پیدا کرده‌اند.
از دیگر کاربردهای قراردادهای هوشمند که زیر مجموعه امور مالی غیر متمرکز قرار می‌گیرد، انجام محاسبات مرتبط با پاداش‌ها در استخرهای نقدینگی است. استخرهای نقدینگی یا Liquidity Pools، در واقع پشتوانه پلتفرم‌های مالی غیر متمرکز هستند. این استخرها همان‌طور که از نام‌گذاری‌شان مشخص است، نقدینگی مورد نیاز برای انجام معاملات مختلف را فراهم می‌کنند.
مدیریت زنجیره تامین محصولات
کاربرد قراردادهای هوشمند امروزه به مسائل مرتبط با ارزهای دیجیتال محدود نشده و بسیار فراتر از این حوزه قدم نهاده است. از این قراردادها برای مدیریت زنجیره تامین محصولات نیز میتوان استفاده کرد؛ زنجیره‌ای که مدیریت آن با استفاده از سیستم‌های متمرکز، ممکن است ریسک‌های زیادی را در پی داشته باشد. به‌خصوص برای شرکت‌های بزرگ که همواره با تهدیدات زیادی روبه‌رو هستند.
زنجیره تامین را میتوان به دو بخش تقسیم بندی کرد؛ بخش تولید و بخش تایید اصالت کالا. قراردادهای هوشمند با پشت سر گذاشته شدن هریک از مراحل تولید یک محصول، وضعیت آن را به ثبت می‌رسانند. همچنین با به پایان رسیدن فرآیند تولید، میتوان از این قراردادها به‌عنوان یک مکانیزم برای تشخیص اصالت کالا استفاده کرد.
ثبت و مدیریت مالکیت معنوی
یکی از جذاب‌ترین کاربردهای قراردادهای هوشمند که تحولی عظیم در صنایع مختلف را به‌وجود آورده است، ثبت و مدیریت مالکیت معنوی است. هریک از هنرمندان، تولیدکنندگان محتوا، نویسندگان و… میتوانند از این قراردادها برای ثبت مالکیت معنوی خود استفاده کنند؛ همچنین میتوانند در ازای دریافت دارایی‌های دیجیتال، مالکیت اثر را به فرد دیگری انتقال دهند. این فرآیند در واقع چیزی است که پشت پرده بازارNFTها به انجام می‌رسد.
مدیریت پرداخت‌های بیمه
از قراردادهای هوشمند میتوان برای پرداخت خسارات بیمه استفاده کرد. برای مثال هنگامی که یک پرواز بیمه شده است، درصورتی‌که که تاخیر پیدا کند، قرارداد هوشمند به‌صورت خودکار مبلغ خسارت را به بیمه‌گذار می‌پردازد. علاوه‌براین، میتوان برای ثبت بیمه و فعالسازی آن نیز از همین نوع قراردادها استفاده کرد. این کار فرآیندهای اداری را حذف کرده و دسترسی افراد مختلف به بیمه را به امری آسان‌تر تبدیل می‌کند.
رأی‌گیری و شمارش آرا
یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین کاربردهای قراردادهای هوشمند، رای‌گیری و شمارش آرا است. همواره مشکلات و شبهه‌های فراوانی در مورد رای‌گیری و آمار حاصل از آن ایجاد شده و اختلافات زیادی را برمی‌انگیزد. باتوجه به این موضوع، استفاده از قراردادهای هوشمند و برگزاری یک انتخابات شفاف، می‌‌تواند بسیار مفید باشد. قراردادهای هوشمند امکان اعلام آمار اشتباه یا ایجاد تغییر در رای‌ها را به صفر رسانده و جای هیچ شک و تردیدی را به‌جا نمی‌گذارند.
اینترنت اشیا
یکی دیگر از کاربردهای جالب قراردادهای هوشمند، استفاده از آن‌ها در اینترنت اشیا است. این قراردادها میتوانند تعاملاتی که بین دستگاه‌های هوشمند مختلف صورت می‌گیرند را مدیریت کرده و عملکرد آن‌ها را بهبود ببخشند؛ همچنین به‌خاطر غیر متمرکز بودن، امکان ایجاد هرگونه اختلال خارجی در آن‌ها تقریبا به صفر می‌رسد. امروزه اینترنت اشیا در صنایعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سرعت و امنیت، حرف اول را در آن‌ها می‌زند.
جمع‌بندی
در این مطلب سعی کردیم تا تمامی جزئیات مرتبط با قراردادهای هوشمند را عنوان کرده و نکات مرتبط با آن‌ها را مورد بررسی قرار دهیم. با این که امروزه کاربردهای فراوانی برای قراردادهای هوشمند وجود داشته و در بسیاری از صنایع میتوان آن‌ها را مشاهده کرد؛ اما قطعا در آینده نیز روند گسترش این قراردادها ادامه پیدا کرده و پروژه‌های مختلفی توسط آن‌ها پایه‌گذاری می‌شوند.
امروزه شبکه‌های بلاکچین زیادی در حال توسعه هستند و بسیاری از آن‌ها نیز از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند. با تشخیص این که کدام‌یک از این پلتفرم‌ها قابلیت‌های بهتری را برای تهیه و تنظیم قراردادهای هوشمند فراهم کرده است، میتوان فرصتهای سرمایه‌گذاری را پیدا کرد؛ بدین‌نحو که کوین بومی هرکدام که قابلیت‌های بهتری ارائه می‌داد را میتوان خرید. برای خرید کوین‌های بومی هریک از شبکه‌های بلاکچین سراسر جهان، فقط کافی است که به صرافی سرمایکس مراجعه کرد. صرافی سرمایکس یکی از معتبرترین صرافی‌های ایرانی بوده و بیش از ۵۰۰ ارز دیجیتال در این صرافی قابل خرید و فروش هستند. در آخر، امیدواریم مطالب شرح داده شده مفید واقع شده باشند و شما نیز اطلاعات خوبی را در مورد قراردادهای هوشمند کسب کرده باشید.
