بازار کریپتو پر از پروژه‌های پر سر و صداست، اما آمار نشان می‌دهد بیش از نیمی از آنها از بین می‌روند و شکست می‌خورند. مشکلات فنی، مدیریت ضعیف، کلاهبرداری و نبود کاربرد واقعی از مهم‌ترین دلایل شکست ارزهای دیجیتال هستند. در این مطلب نگاهی به معروف‌ترین پروژه‌های رمز ارزی و ارزهای دیجیتال شکست خورده از جمله ایاس، اسپیس بیت، آیرون فایننس، کوین‌یه و دیگر موارد و دلایل سقوط آنها می‌اندازیم.
چرا برخی ارزهای دیجیتال شکست می‌خورند؟
دلایل زیادی برای شکست یک پروژه ارز دیجیتال وجود دارد از جمله:
- اگر ارز دیجیتال نتواند به اهداف خود برسد یا توجه کاربران را جذب کند، مسیر شکست را آغاز کرده است.
- در بازار ارزهای دیجیتال، بی‌ثباتی شدید قیمت‌ها نیز می‌تواند یک پروژه ضعیف را بی‌ارزش کند.
- همچنین پروژه‌هایی که مشکلات واقعی را حل نمی‌کنند، در این بازار رقابتی دوام نمی‌آورند.
- از دیگر دلایل می‌توان به عدم رعایت قوانین و مقررات و همچنین نقص در فناوری و آسیب‌پذیربودن اشاره کرد که باعث از دست رفتن اعتماد کاربران و در نتیجه شکست پروژه می‌شود.
- بسیاری از این پروژه‌ها هم قربانی رقابت شدید با پروژه‌های قدرتمندتر، نبود نقدینگی و کاربر فعال یا فشارهای قانونی می‌شوند
به‌طورخلاصه، هر پروژه‌ای که نتواند اعتماد، کارایی و جامعه واقعی بسازد، دیر یا زود از بازار حذف می‌شود.
تاکنون چه تعداد ارز دیجیتال از بین رفته‌اند؟
تعداد ارزهای دیجیتالی که تاکنون از بین رفته‌اند و شکست خورده‌اند، به‌طور دقیق قابل تعیین نیست؛ اما آمارهای مختلف نشان می‌دهند که درصد قابل‌توجهی از پروژه‌های کریپتویی به‌دلایل مختلف شکست می‌خورند.
به‌عنوان مثال، براساس آخرین گزارش‌های سایت کوین گکو (CoinGecko)، از حدود ۷ میلیون ارز دیجیتال فهرست‌شده از سال ۲۰۲۱ تا کنون، ۳.۷ میلیون آنها متوقف شده‌اند که معادل ۵۲.۷٪ از کل پروژه‌هاست.
معروف‌ترین ارزهای دیجیتال شکست خورده در سال‌های اخیر
همانطور که گفتیم، در دنیای پرنوسان ارزهای دیجیتال، هرچند بعضی پروژه‌ها مثل بیت کوین و اتریوم موفقیت بزرگی کسب کرده‌اند، اما تعداد زیادی از ارزها در مسیر خود شکست خورده‌اند. در این بخش، با معروف‌ترین ارزهای دیجیتال شکست خورده که پیش از سقوط توجه بسیاری جلب کرده‌اند، آشنا می‌شویم و دلایل اصلی ناکامی آنها را بررسی می‌کنیم.
| نام پروژه | سال راه‌اندازی/اوج | علت اصلی شکست/توقف توسعه | تاریخ توقف/ افول |
| والتا (Vaulta) جدید؛ ایاس (EOS) سابق | ۲۰۱۷ | مدیریت ضعیف، ترک تیم توسعه | ۲۰۲۰–۲۰۲۲ |
| کوین‌یه (Coinye) | ۲۰۱۴ | مشکلات حقوقی با خواننده رپ، کانیه وست | ۲۰۱۴ |
| واپرکوین (WhopperCoin) | ۲۰۱۷ | کاربرد محدود، فقدان تقاضا | ۲۰۱۸ |
| کوداک کوین (KodakCoin) | ۲۰۱۸ | مشکلات مالی و جذب سرمایه | ۲۰۱۹ |
| استوریوم (Storeum) | ۲۰۱۸–۲۰۱۹ | احتمال کلاهبرداری، رها شدن پروژه | ۲۰۲۰ |
| ترا لونا (Terra Luna) | ۲۰۱۹–۲۰۲۲ | فروپاشی الگوریتمی، بحران نقدینگی | ۲۰۲۲ |
| آیرون فایننس (Iron Finance) | ۲۰۲۱ | بحران نقدینگی و باگ در قرارداد هوشمند | ۲۰۲۱ |
| ایکورن کالکتیو (Acorn Collective) | ۲۰۱۷ | مشکلات مالی پس از عرضه اولیه شکست‌خورده | ۲۰۱۹ |
| هودل نات (Hodlnaut) | ۲۰۱۹ | بحران مالی، ناتوانی در پرداخت | ۲۰۲۲–۲۰۲۳ |
| سیف مون (SafeMoon) | ۲۰۲۱ | عدم تحقق وعده، بحران مالی و قضایی | ۲۰۲۳ |
| اسپیس بیت (SpaceBit) | ۲۰۱۴–۲۰۱۵ | عدم تحقق وعده‌های فنی | – |
| کریپتو زو (CryptoZoo) | ۲۰۲۱ | کلاهبرداری، عدم تحقق وعده‌ها، شکایت‌های حقوقی | ۲۰۲۴–۲۰۲۵ |
| پی کوین (PayCoin) | ۲۰۱۸ | عدم شفافیت، مسائل حقوقی، حذف از صرافی‌ها | ۲۰۲۳ |
| گت جمز (GetGems) | ۲۰۱۴ | کلاهبرداری، عدم شفافیت، حذف از صرافی‌ها | ۲۰۱۴–۲۰۱۵ |
| اف تی تی (FTT) | ۲۰۱۹ | مدیریت ضعیف، سوءمدیریت مالی، ورشکستگی صرافی FTX | ۲۰۲۲ |
| ارون (Aeron) | ۲۰۱۷ | عدم کاربرد واقعی، رها شدن پروژه | ۲۰۱۸–۲۰۱۹ |
| لیبرا (Libra) سابق؛ دیم (Diem) جدید | ۲۰۱۹ | مخالفت‌های قانونی، عدم پذیرش جهانی | ۲۰۲۲ |
| اینترنت کامپیوتر (ICP) | ۲۰۲۱ | طراحی نامناسب توکنومیک، تمرکز در حاکمیت شبکه، کاهش پذیرش و کاربرد | ۲۰۲۳–۲۰۲۴ |
در ادامه، به‌صورت جزئی‌تر، علل شکست پروژه‌های معروف ارز دیجیتال در جدول بالا را بررسی می‌کنیم.
۱. ایاس (EOS) سابق؛ والتا (Vaulta) جدید
پروژه ایاس یکی از بزرگترین پروژه‌های بلاک چینی در دوران اوج خود بود. این پروژه در سال ۲۰۱۸ با جمع‌آوری بیش از ۴ میلیارد دلار از طریق عرضه اولیه سکه (ICO)، رکوردی بی‌سابقه بر جای گذاشت.
نارضایتی جامعه
مشکلات مدیریتی و سوءاستفاده از منابع، باعث افول ایاس شد. برای مثال، شرکت توسعه‌دهنده اصلی، بلک وان (Block.one)، با وعده‌های بزرگ وارد بازار شد، اما در عمل نتوانست به تعهدات خود عمل کند و بخش قابل‌توجهی از منابع مالی حاصل از عرضه اویه را به‌جای توسعه ایاس، صرف راه‌اندازی صرافی بولیش (Bullish) کرد.
این مسئله، نارضایتی جامعه ایاس را به‌همراه داشت و ارزش این ارز دیجیتال را از ۱۰ دلار، به حدود ۴.۴۰ دلار در اواخر سال ۲۰۲۱ رساند. در نتیجه این اتفاق، برخی از افراد، پروژه ایاس را به کلاهبرداری و نقض قوانین مالی متهم کردند.
پاسخ توسعه‌دهندگان
در پاسخ به این مشکلات، بنیاد ایاس نتورک (EOS Network Foundation) تأسیس شد تا این پروژه را احیا کرده و به مسیر اصلی خود بازگرداند. درحال‌حاضر، ایاس به والتا (Vaulta) تغییر برند داده است و استراتژی جدید آن، تمرکز بر بانکداری وب۳ و بانکداری دیجیتال غیرمتمرکز است.
طی این ری‌برندینگ، تبدیل توکن‌های EOS به‌صورت ۱:۱ به توکن جدید والتا با نماد A از ۱۴ می ۲۰۲۵ (۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴) آغاز شده که نشان‌دهنده تلاش جامعه برای بازسازی و تقویت پروژه است.
۲. کوین‌یه (Coinye)
ارز دیجیتال Coinye که ابتدا با نام «Coinye West» شناخته می‌شد، در ژانویه ۲۰۱۴ (دی ۹۲) روی بلاک‌چینی مبتنی بر الگوریتم استخراج اسکریپت (Scrypt) راه‌اندازی شد. این ارز دیجیتال، الهام گرفته از شوخی اپیزود Fishsticks سریال ساوث پارک (South Park) بود که شخصیت رپر مشهور آمریکایی «کانیه وست» را به شکل یک ماهی همجنس‌گرا به‌تصویر کشیده بود.
عدم شفافیت و شکایت کانیه وست
در ابتدا، وعده داده شد که تمام توکن‌های کوین‌یه بدون پیش‌تخصیص عرضه شوند، اما بعداً مشخص شد که حدود ۰.۳۷٪ از مجموع عرضه برای تیم توسعه رزرو شده بوده است. این اقدام باعث شد برخی کاربران نسبت به شفافیت پروژه تردید کنند.
مشکلات قانونی اصلی پروژه با ارسال نامه رسمی وکلای کانیه وست در ژانویه ۲۰۱۴ آغاز شد؛ آنها اعلام کردند استفاده از نام و تصاویر کانیه، نقض علامت تجاری اوست.
تلاش‌ها برای احیای پروژه
در پاسخ به این شکایت، توسعه‌دهندگان نام پروژه را از Coinye West به Coinye تغییر دادند و نماد آن را به موجودی نیمه‌انسان-نیمه‌ماهی تبدیل کردند، اما این تغییر کافی نبود و دادخواست قانونی علیه سازندگان مطرح شد.
در نهایت، تیم اصلی سایت را خاموش کرد و پیام «کوین‌یه مرده است. تو بردی کانیه.» را جایگزین کرد. بااین‌حال، جامعه کاربران تلاش کرد پروژه را ادامه دهد و با ایردراپ‌ها، راه‌اندازی کیف پول و حضور در صرافی‌ها، اعتماد کاربران را بازگرداند.
هرچند فعالیت شبکه در سال‌های بعد کاهش شدیدی داشت، اما کوین‌یه همچنان به‌عنوان مثال جالبی از میم کوین‌های اولیه و مقاومت شبکه‌های غیرمتمرکز در مواجهه با فشارهای قانونی شناخته می‌شود. همچنین، درحال‌حاضر توکن‌های دیگری با نام‌های مشابه روی شبکه‌هایی همچون سولانا عرضه شده‌اند که ارتباطی با ارز دیجیتال شکست خورده Coinye محصول سال ۲۰۱۴ ندارند.
۳. واپر کوین (WhopperCoin)
در تابستان سال ۲۰۱۷، شعبه روسیه برگر کینگ اقدام به راه‌اندازی ارز دیجیتال ویژه‌ای به نام واپرکوین (WhopperCoin) کرد. این پروژه به‌عنوان یک برنامه وفاداری مبتنی بر بلاک چین طراحی شد، به‌طوری که به ازای هر یک روبل صرف‌شده برای خرید یک برگر محبوب این رستوران زنجیره‌ای به‌نام Whopper، یک واپرکوین به کاربر تعلق می‌گرفت؛ جمع‌آوری ۱۷۰۰ کوین از این ارز دیجیتال، معادل دریافت یک برگر رایگان بود.
ارز دیجیتال واپرکوین روی شبکه بلاک چینی ویوز (Waves) راه‌اندازی شد و نخستین نمونه ارز دیجیتال با برند شرکتی بزرگ و قابل‌معامله آزاد بود که در آغاز، با بازتاب قابل‌توجه رسانه‌ای مواجه شد. اما طولی نکشید که واپرکوین هم به یکی از ارزهای دیجیتال شکست خورده بازار تبدیل شود.
شگرد تبلیغاتی و عدم اعتماد کاربران
بسیاری این پروژه را تنها یک شگرد تبلیغاتی می‌دانستند و برخی کارشناسان، آن را «ابزاری برای سرمایه‌گذاری روی برگر» لقب دادند. در سپتامبر ۲۰۱۷، قیمت واپرکوین به حدود ۰.۱۴ دلار رسید، اما تا ژانویه ۲۰۱۸، به کمتر از ۰.۰۰۲ دلار سقور کرد و تا سپتامبر ۲۰۱۹، حجم معاملات آن به صفر رسید.
در نهایت، رسانه‌هایی مانند وایرد (Wired)، ارز دیجیتال واپرکوین را به‌عنوان پروژه‌ای توصیف کردند که «دیگر هیچ جاذبه‌ای ندارد» و تبدیل به یک میم بی‌اثر در دنیای بلاک چین شده است.
۴. کداک کوین (KodakCoin)
در سال ۲۰۱۸، شرکت WENN Digital با مجوز استفاده از نام شرکت تصویربرداری و عکاسی آمریکایی کداک (Kodak)، ارز دیجیتال کداک کوین را معرفی کرد. هدف این پروژه، ارائه پلتفرمی به نام کداک وان (KodakOne) بود که با استفاده از بلاک چین امکان مدیریت، ثبت حقوق و کسب درآمد برای عکاسان را فراهم می‌کرد و پرداخت‌ها دستمزد آنها نیز با ارز دیجیتال کداک کوین انجام می‌شد.
عکاسان قرار بود آثار خود را در این پلتفرم آپلود کند و نرم‌افزارهای وب‌گرد بدون مجوز، تصاویر نقض‌شده را شناسایی و پرداخت‌ها را با توکن انجام دهند. عرضه اولیه توکن KodakCoin تنها برای سرمایه‌گذاران معتبر با دارایی خالص بالا برگزار شد و هدف آن، جمع‌آوری ۶.۷۵ میلیون دلار بود، اما تنها ۸۸۰ هزار دلار حاصل شد.
تبلیغات اشتباه و عدم شفافیت
با وجود تبلیغات گسترده و ادعای کسب درآمد ۱ میلیون دلاری در دو ماه اول، پلتفرم کداک وان هرگز نسخه نهایی خود را ارائه نکرد و رمز ارز کداک کوین هم هرگز در پلتفرم مورد استفاده قرار نگرفت.
تحلیلگران این پروژه را به‌دلیل تبلیغات بیش از حد و عدم شفافیت نقد کردند و بسیاری آن را بیشتر به یک ترفند بازاریابی برای زنده نگه داشتن سهام کداک تشبیه کردند تا یک پلتفرم واقعی حق نشر. در نهایت، تا پایان سال ۲۰۲۰، پروژه کوداک کوین به‌آرامی کنار گذاشته شد و صفحات رسمی شرکت کوداک نیز تمام اشاره‌ها به این ارز دیجیتال و کداک وان را حذف کردند.
تمام این اتفاقات باعث شد KocakCoin نیز به یک ارز دیجیتال شکست خورده به‌خاطر مشکلات بازاریابی و تصمیم‌های اشتباه تبدیل شود.
۵. استوریوم (Storeum)
استوریوم یکی از نمونه «ارزهای دیجیتال رها شده» است. این پروژه خود را به‌عنوان یک بازارچه غیرمتمرکز برای خرید و فروش محصولات و خدمات با استفاده از ارز دیجیتال معرفی کرده بود. این بازارچه قصد داشت با پشتیبانی از هزاران فروشگاه، امکان خرید و فروش محصولات بدون کارمزد را برای مشتریان و تجار فراهم کند.
نقدینگی صفر و زمزمه‌های کلاهبرداری
سایت کوین مارکت کپ (CoinMarketCap) در تحلیل خود درباره این پروژه آورده است که استوریوم به‌دلیل کاهش شدید بازار، با کمبود نقدینگی مواجه شد. اوردر بوک این ارز تنها ۱۸ ورودی داشت و عملاً نقدینگی صفر، نشان‌دهنده وضعیت بحرانی آن بود.
علاوه‌براین، در سال ۲۰۱۸، گفتگوهایی در پلتفرم Bitcointalk.org مبنی بر کلاهبرداری بودن این پروژه شکل گرفت. براساس گفته‌ها، در ابتدا دست‌های پشت‌پرده با ساخت یک توکن، یک استخر نقدینگی برای آن ایجاد کرده و پس از هجوم اولیه کاربران برای خرید، آن را رها کرده و با سرمایه واریزی صحنه را ترک کردند.
آخرین قیمت ثبت شده برای ارز استوریوم نزدیک به صفر است و حجم معاملات و مارکت کپ آن نیز صفر اعلام شده است. این یعنی عملاً هیچ فعالیت تجاری یا کاربردی برای ارز دیجیتال استوریم وجود ندارد و عملاً یکی از رمز ارزهای شکست خورده است.
۶. ترا لونا (Terra Luna)
ترا یک اکوسیستم بلاک چینی بود که از مکانیزم توکن دوگانه شامل ارز دیجیتال بومی LUNA و استیبل کوین الگوریتمی UST استفاده می‌کرد. در این ساختار، پایداری قیمت استیبل کوین UST از طریق سوزاندن و ضرب بین یواس‌تی و لونا می‌شد؛ اگر قیمت UST بالای ۱ دلار می‌رفت، با سوزاندن آن، توکن لونای جدید ساخته می‌شد و بالعکس.
فعالیت نهنگ‌ها و اتهام کلاهبرداری
در می ۲۰۲۲ (اردیبهشت ۱۴۰۱)، پس از حملات بازار و فروش‌های گسترده توسط نهنگ‌ها، قیمت استیبل کوین UST از ۱ دلار فاصله گرفت و این امر باعث ایجاد یک «مرگ تدریجی» در اکوسیستم ترا لونا شد. در نتیجه، برای حفظ گره‌خوردگی قیمت، مقادیر زیادی لونا به بازار عرضه شد که تورم شدید و کاهش ارزش این ارز دیجیتال را به‌دنبال داشت. در نهایت، این فروپاشی باعث از دست رفتن ۴۰ میلیارد دلار سرمایه و سقوط شدید بازار کریپتو شد.
پس از مدتی، کمیسیون بورس آمریکا، دو کوان (Do Kwon)، بنیان‌گذار این پروژه را متهم کرد که ارزهای یواس‌تی و لونا را به‌عنوان سرمایه‌گذاری امن معرفی کرده، در حالی‌که این توکن‌ها عملاً بی‌پشتوانه و پرریسک بودند. بعد از صدور حکم بازداشت در کره جنوبی، دو کوان مدتی متواری شد و سرانجام در مونته‌نگرو به‌خاطر استفاده از پاسپورت جعلی، بازداشت شد.
همه این اتفاقات باعث شدند که ارزهای UST و LUNA در شبکه ترا لونا به‌عنوان یکی از بزرگترین ارزهای دیجیتال شکست خورده در تاریخ بازار کریپتو ماندگار شوند.
۷. آیرون فایننس (Iron Finance)
آیرون فایننس یک پروژه مالی غیرمتمرکز بود که دو توکن اصلی به‌نام تایتان (TITAN) و آیرون (IRON) در اکوسیستم خود داشت. توکن آیرون یک استیبل کوین با پگ ۱ دلاری بود و هدف آن، حفظ ثبات قیمت و کاهش نوسانات بود.
آغاز فروپاشی
در ژوئن ۲۰۲ و با آغاز فروش گسترده دارایی‌ها توسط برخی سرمایه‌گذاران بزرگ، قیمت رمز ارز آیرون از پگ خود فاصله گرفت و ثبات آن از بین رفت. این وضعیت باعث کاهش اعتماد کاربران به پروژه و آغاز فروش شدید توکن‌های تایتان شد. در نتیجه، قیمت تایتان از ۶۵ دلار به صفر رسید و آیرون نیز نتوانست پگ خود را حفظ کند.
فروپاشی این پروژه ناشی از طراحی ناکافی مکانیزم‌های پایداری و مدیریت ناکارآمد نقدینگی بود؛ به گونه‌ای که سیستم نتوانست فشار فروش‌ها را تحمل کند و ارزش توکن‌ها حفظ شود و در نهایت، این پروژه رمز ارزی به طور کامل سقوط کرد و شکست خورد.
۸. ایکورن کالکتیو (Acorn Collective)
ایکورن کالکتیو یک پلتفرم جمع‌سپاری مبتنی بر بلاک چین بود که در سال ۲۰۱۷ با هدف ایجاد یک سیستم تأمین مالی غیرمتمرکز، راه‌اندازی شد.
مشکلات نقدینگی و احتمال دستکاری قیمت
پروژه آیکورن پس از جذب ۴۰۰ هزار دلار سرمایه اولیه و ۴ میلیون دلار از پیش‌فروش توکن OAK، به دلیل رکود بازار عرض اولیه در سال ۲۰۱۹ و مشکلات فنی در توسعه پلتفرم، نتوانست منابع مالی لازم را جذب کند و در نتیجه با کاهش شدید بودجه مواجه شد.
برای حل این مشکلات، بنیانگذاران خودشان شخصاً برای تکمیل محصول اولیه (MVP) سرمایه‌گذاری کردند. اما باوجود ارائه موفق MVP که شامل شتاب‌دهنده مجازی، پلتفرم تأمین سرمایه جمعی و بازارچه بود، فقدان نقدینگی کافی برای ثبات بازار، نبود بودجه بازارگردانی و احتمال دستکاری قیمت توکن OAK، همگی باعث کاهش شدید اعتماد بازار شدند.
به‌همین‌خاطر، حمایت مالی از این پروژه دیگر به حالت قبل خود بازنگشت و در نهایت، این عوامل ترکیبی به تعطیلی غیرقابل اجتناب پروژه ارز دیجیتال آیکورن و شکست آن منجر شدند.
۹. هودل نات (Hodlnaut)
هودل‌نات یک پلتفرم وام‌دهی ارز دیجیتال مستقر در سنگاپور بود که در سال ۲۰۲۲ به‌دلیل بحران نقدینگی ناشی از سرمایه‌گذاری‌های سنگین روی ارز دیجیتال UST که به یکی از بزرگترین ارزهای دیجیتال شکست خورده در آن زمان تبدیل شده بود، ورشکسته شد.
اتهامات و تصمیم‌گیری‌های اشتباه
پلتفرم هودل‌نات حدود ۳۱۷ میلیون دلار از دارایی‌های کاربران را به یواس‌تی تبدیل کرده و در پروتکل انکر (Anchor) استیک کرده بود. پس از فروپاشی استیبل کوین UST و اکوسیستم ترا لونا، هودل‌نات حدود ۱۸۹ میلیون دلار از سرمایه خود را از دست داد و در نتیجه، مجبور به تعلیق برداشت‌ها و اعلام ورشکستگی شد.
دادگاه عالی سنگاپور در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۲ (۱۹ آبان ۱۴۰۱)، حکم به سلب مالکیت و انحلال این شرکت داد. یکی از اتهامات مدیران هودل‌نات این بود که نتوانسته بودند به‌طور کامل و رسمی، نقش و میزان درگیری‌شان با پروژه ترا لونا را پیش از سقوط آن، افشا کنند.
۱۰. سیف مون (SafeMoon)
توکن سیف مون در اوایل سال ۲۰۲۱ به‌عنوان یک میم کوین با مکانیسم جذاب راه‌اندازی شد؛ هر بار که کسی توکن می‌فروخت، ۱۰٪ کارمزد دریافت می‌شد که نیمی از آن به دارندگان توکن و نیم دیگر به استخر نقدینگی واریز می‌گردید. در یک روند انفجاری، بین مارس و آوریل ۲۰۲۱ (اسفند ۹۹ تا فروردین ۱۴۰۰)، قیمت سیف مون باوجوداینکه کاربرد واقعی و مشخصی نداشت، بیش از ۵۵٬۰۰۰٪ رشد کرد و ارزش بازار آن به بیش از ۵.۷ میلیارد دلار رسید.
هک، کلاهبرداری و پولشویی
پس از مدتی مشخص شد که مدیران پروژه به استخر نقدینگی سیف مون دسترسی داشته و از آن برای مقاصد شخصی خود استفاده کرده‌اند؛ موضوعی که اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش داد و باعث سقوط قیمت این ارز دیجیتال شد. در فوریه ۲۰۲۲ (بهمن ۱۴۰۰)، سرمایه‌گذاران با شکایت‌های گروهی خود، این پروژه را به اجرای یک طرح پامپ و دامپ متهم کردند و برخی سلبریتی‌ها نیز به‌خاطر تبلیغ سیف مون در این پرونده‌ها دخیل شناخته شدند.
تحقیقات مستقل یوتوبری به‌نام کافی‌زیلا (Coffeezilla) نشان داد که میلیون‌ها دلار از استخر نقدینگی سیف موم به جیب توسعه‌دهندگان منتقل شده و در مارس ۲۰۲۳ (اسفند ۱۴۰۱)، هکرها با بهره‌برداری از یک باگ قرارداد هوشمند، حدود ۹ میلیون دلار از این پروژه سرقت کردند که پس از مذاکرات، تنها ۸۰٪ آن بازگردانده شد.
در نوامبر ۲۰۲۳ (آبان ۱۴۰۲)، کمیسیون بورس و اوراق بهادار و وزارت دادگستری آمریکا، علیه سه نفر از اعضای تیم سیف مون به اتهام کلاهبرداری، پولشویی و سوءاستفاده بیش از ۲۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های پروژه، طرح شکایت کردند. نهایتاً در دسامبر ۲۰۲۳ (آذر ۱۴۰۲)، پروژه سیف مون رسماً شکست خورد شد و صرافی‌های بزرگ دنیا آن را دی‌لیست کردند.
۱۱. اسپیس بیت (SpaceBit)
اسپیس بیت یک پروژه بلندپروازانه در حوزه بلاک چین و فضا بود که قصد راه‌اندازی نانو‌ماهواره‌ها و ذخیره‌سازی کلیدهای خصوصی کاربران روی مدار زمین را در سر داشت. ایده این پروژه که تأمین امنیت دارایی‌های دیجیتال در سطح فضا و ارائه راهکاری غیرمتمرکز و مقاوم در برابر حملات زمینی بود، بسیار نوآورانه و جذاب به‌نظر می‌رسید.
پیچیدگی‌های فنی، زیرساخت و هزینه‌های هنگفت
چالش‌های فنی و عملیاتی عظیم این پروژه از همان ابتدا مشخص بود؛ زیرساخت‌های لازم برای پرتاب و مدیریت ماهواره‌ها، هزینه‌های سرسام‌آور و پیچیدگی‌های فنی بلاک چین فضایی باعث شد تا اسپیس بیت هرگز به مرحله اجرا نرسد. نبود کاربرد واقعی، کمبود سرمایه کافی و عدم توسعه عملی، باعث شد که این پروژه به‌سرعت به یک ارز دیجیتال شکست خورده و ناکام تبدیل شود و هیچ محصول یا سرویس قابل‌استفاده‌ای به کاربران ارائه ندهد.
۱۲. کریپتوزو (CryptoZoo)
کریپتوزو یک بازی مبتنی بر بلاک چین بود که توسط اینفلوئنسر و بوکسور آمریکایی، لوگان پل (Logan Paul)، در اواخر سال ۲۰۲۱ رونمایی شد. در این بازی، توکن‌های ان‌اف‌تی (NFT) به شکل «تخم‌ها» فروخته می‌شدند و پس از باز شدن، به حیوانات کارتونی تبدیل شده و می‌توانستند با یکدیگر ترکیب شوند تا حیوانات هیبریدی جدیدی تولید کنند.
کلاهبرداری، تبلیغات فریبنده و تأخیر در اجرا
قرار بود این ان‌اف‌تی‌ها قابل‌معامله، سوزانده‌شدن و استفاده در بازی باشند، اما باوجود فروش گسترده، بازی کریپتوزو هرگز منتشر نشد و به وعده‌های خود عمل نکرد. در ژانویه ۲۰۲۳، لوگان پل اعلام کرد که کریپتوزو شکست خورده و برای جبران خسارت کاربران، مبلغ ۱.۳ میلیون دلار (معادل ۱,۰۰۰ اتریوم در آن زمان) اختصاص داده شده است.
پس از مدتی، این پروژه با انتقادات و پرونده‌های حقوقی متعددی مواجه شد. یوتوبیور مشهور، کافی‌زیلا، در دسامبر ۲۰۲۲ (آذر ۱۴۰۱) مستنداتی منتشر کرد که اتهاماتی مانند کلاهبرداری، تبلیغات فریبنده و تأخیر در اجرا را مطرح می‌کرد. در فوریه ۲۰۲۳ (بهمن ۱۴۰۱) نیز یک شکایت گروهی علیه لوگان پل و همکارانش در تگزاس ثبت شد که شامل تقلب، نقض قرارداد، کسب ثروت نامشروع و طرح پامپ و دامپ بود.
لوگان پل در ژانویه ۲۰۲۴ (دی ۱۴۰۲) طرح بازپرداخت جزئی را با شرط عدم پیگیری حقوقی آغاز کرد و مدعی شد توسط هم‌بنیان‌گذاران پروژه فریب خورده است. در اوت ۲۰۲۵ (مرداد ۱۴۰۱)، یک قاضی تگزاس بیشتر ادعاهای پرونده را به‌دلیل نبود ارتباط واضح بین پل و خسارت‌های مالی رد کرد، اما اجازه داد برخی ادعاها اصلاح و پیگیری شوند، درحالی‌که ادعای دادوستد سرمایه توسط آقای پل به‌طور دائم رد شد.
۱۳. پی کوین (PayCoin)
پی کوین یک پروژه ارز دیجیتال بود که با ادعاهای بزرگ و تبلیغات گسترده به بازار معرفی شد. تیم توسعه‌دهنده وعده‌هایی از جمله افزایش ارزش سریع توکن و ارائه راهکارهای نوآورانه در پرداخت‌های دیجیتال را مطرح کرد تا سرمایه‌گذاران را جذب کند.
سوءمدیریت و عدم شفافیت
بااین‌حال، مشکلات مدیریتی، عدم شفافیت و ناتوانی در تحقق وعده‌های اعلام‌شده باعث شد که پروژه پی کوین هرگز به اهداف خود نرسد. نتیجه این ناکامی، از دست رفتن اعتماد کاربران و ضرر مالی گسترده برای سرمایه‌گذاران بود. پی کوین را می‌توان نمونه‌ای از ارزهای دیجیتالی دانست که تنها با بازاریابی وارد بازار می‌شوند و بدون پشتوانه فنی و عملیاتی شکست می‌خورند.
۱۴. گت جمز (GetGems)
یک پروژه ارز دیجیتال با ایده‌ای جذاب بود که قصد داشت پلتفرمی برای ارسال پیام و انتقال ارزش با استفاده از توکن‌های دیجیتال ارائه دهد.
محدودیت منابع و عدم تحقق وعده‌ها
این پروژه با وعده‌های نوآورانه و ارائه وایت پیپر، توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد، اما تیم توسعه نتوانست به اهداف تعیین‌شده دست پیدا کند. مشکلات مدیریتی، محدودیت منابع و عدم تحقق وعده‌های فنی باعث شد که پروژه در سال ۲۰۱۷ به‌طور کامل متوقف شود.
۱۵. اف تی تی (FTT)
توکن اختصاصی صرافی FTX به‌نام FTT، یکی دیگر از ارزهای دیجیتال شکست خورده است که به‌عنوان یک ابزار داخلی برای معاملات و ایجاد اعتماد در اکوسیستم این صرافی ارائه شد. این پروژه در ابتدا توجه زیادی را جلب کرد و به دلیل محبوبیت صرافی اف‌تی‌ایکس، ارزش توکن آن به‌سرعت افزایش یافت.
سوءاستفاده‌های مالی، مشکلات نقدینگی و سوءمدیریت منابع
در سال ۲۰۲۲ افشای سوءاستفاده‌های مالی گسترده، مشکلات نقدینگی و سوءمدیریت منابع سرمایه‌گذاران باعث شد صرافی FTX ورشکسته شود و ارزش توکن اف‌تی‌تی آن نیز به‌شدت سقوط کند. این اتفاق یکی از مهم‌ترین نمونه‌های نقض اعتماد سرمایه‌گذاران و خطرات پروژه‌های مرتبط با صرافی‌ها در بازار کریپتو بود و نشان داد که حتی توکن‌های مرتبط با پلتفرم‌های بزرگ نیز بدون شفافیت و مدیریت صحیح می‌توانند به سرعت ارزش خود را از دست بدهند.
۱۶. ارون (Aeron)
ارون پروژه‌ای بود که با هدف ارائه راهکارهای امنیت هوانوردی مبتنی بر بلاک چین طراحی شد. ایده اصلی این پروژه، ثبت و مدیریت داده‌های هوانوردی، شناسایی مجوزها و تضمین امنیت پروازها بود.
بلندپروازی بیش‌ازحد
با وجود این هدف بلندپروازانه، این پروژه هیچگاه به پیاده‌سازی عملی نشد و به کاربرد واقعی نرسید و فعالیت آن بسیار محدود باقی ماند. به دلیل فقدان توسعه ملموس، جذب کاربران و سرمایه کافی، توکن اران عملاً بدون ارزش شد و اکنون قیمت آن تقریباً صفر است.
۱۷. لیبرا (Libra) سابق؛ دیم (Diem) جدید
دیم (Diem) یک استیبل کوین بود که ابتدا با نام لیبرا توسط فیسبوک معرفی شد. هدف این پروژه، ایجاد یک ارز دیجیتال پایدار و جهانی برای تسهیل پرداخت‌ها و تراکنش‌های مالی بود.
فشارهای شدید نظارتی، سیاسی و بین‌المللی
پروژه لیبرا در ابتدا با موج عظیمی از توجه رسانه‌ها و سرمایه‌گذاران مواجه شد، اما با فشارهای شدید نظارتی، سیاسی و بین‌المللی روبرو نتوانست به کار خود ادامه دهد. حتی تغییر برند آن به دیم نیز نوتانست از فشارهای نظارتی بکاهد.
کشورها و نهادهای مالی بزرگ نسبت به خطرات احتمالی این پروژه برای سیاست‌های پولی و ثبات مالی هشدار دادند. در نتیجه، قبل از راه‌اندازی کامل، پروژه دیم کاملاً لغو شد و هیچگاه وارد بازار نشد.
۱۸. اینترنت کامپیوتر (ICP)
اینترنت کامپیوتر یک پروژه بلاک چینی است که توسط بنیاد دفینیتی (DFINITY) توسعه یافته است. هدف این پروژه، ایجاد یک اینترنت غیرمتمرکز و مقیاس‌پذیر بود که امکان اجرای قراردادهای هوشمند مقیاس‌پذیر و توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را فراهم می‌کرد.
تمرکرگرایی و توکنومیکس نامناسب
اینترنت کامپیوتر در ماه مه ۲۰۲۱ با قیمت بالای ۶۰۰ دلار عرضه شد و به سرعت در بسیاری از صرافی‌های بزرگ فهرست شد. اما پس از آن، قیمت این توکن به‌شدت کاهش یافت و در کمتر از دو سال، بیش از ۹۸٪ از ارزش خود را از دست داد. برخی تحلیلگران این سقوط را به‌دلیل مشکلاتی مانند طراحی نامناسب توکنومیک، تمرکز در حاکمیت شبکه و عدم پذیرش گسترده بازار می‌دانند.
درحال‌حاضر، اینترنت کامپیوتر هنوز در صرافی‌های بزرگ معامله می‌شود و برخی پروژه‌ها در حال توسعه روی این شبکه هستند. بااین‌حال، پذیرش گسترده و کاربرد عملی این پروژه هنوز در هاله‌ای از ابهام است و بسیاری از سرمایه‌گذاران نسبت به آینده آن تردید دارند.
به‌خاطر ریزش شدید قیمت ارز ICP، بسیاری از کاربران آن را یک پروژه ارز دیجیتال شکست خورده می‌داند و امیدی به احیای آن ندارند.
۱۹. فورک‌ها و نسخه‌های کپی‌شده ناموفق بیت کوین
بسیاری از ارزهای دیجیتال تلاش کردند تا از شهرت بیت کوین استفاده کنند و نسخه‌های بهبود یافته‌ای از آن ارائه دهند، اما تعداد زیادی از این بیت کوین‌های غیرواقعی و آلت کوین‌ها شکست خوردند؛ برخی به‌دلیل مشکلات فنی و امنیتی، برخی دیگر به‌دلیل کمبود حمایت جامعه و کاربران فعال یا نداشتن کاربرد واقعی.
نمونه‌هایی از این پروژه‌ها شامل ارزهایی مانند بیت کوین دایموند (BCD)، بیت کوین پرایوت (BTCP) و بیت کانکت (BCC) بودند که با تبلیغات گسترده و وعده‌های بزرگ معرفی شدند، اما پس از مدتی بازار را ترک کردند یا حجم معاملاتشان به حداقل رسید. این روند نشان می‌دهد که کپی‌برداری صرف از پروژه‌های موفق بدون برنامه عملی و تیم قوی، محکوم به شکست است.
دلایل اصلی شکست ارزهای دیجیتال چیست؟
شناخت دلایل اصلی شکست ارزهای دیجیتال می‌تواند برای سرمایه‌گذاران یک درس مهم باشد تا قبل از ورود به پروژه‌ها، ریسک‌ها را بهتر بسنجند. در ادامه، مهم‌ترین عوامل شکست پروژه‌های کریپتویی را بررسی می‌کنیم.
ضعف فنی و مشکلات بلاک چین
بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال به دلیل نقص‌های فنی و مشکلات در طراحی بلاک چین خود با شکست مواجه شده‌اند. این مشکلات می‌توانند شامل آسیب‌پذیری‌های امنیتی، مقیاس‌پذیری ضعیف یا کدنویسی ناکارآمد باشند که باعث از دست رفتن اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاران می‌شود.
مدیریت ضعیف و تیم ناکارآمد
تیم توسعه‌دهنده و مدیران پروژه نقش حیاتی در موفقیت یا شکست یک ارز دیجیتال دارند. مدیریت ضعیف، تصمیمات اشتباه یا نبود شفافیت می‌تواند منجر به از دست رفتن منابع مالی و کاهش اعتبار پروژه شود.
کلاهبرداری و پامپ و دامپ
برخی پروژه‌ها با هدف فریب سرمایه‌گذاران و کسب سود سریع راه‌اندازی می‌شوند. این پروژه‌ها معمولاً با وعده‌های بزرگ و تبلیغات گسترده، سرمایه جذب کرده و سپس با فروش ناگهانی توکن‌ها (پامپ و دامپ) یا بسته شدن پروژه، سرمایه‌گذاران را متضرر می‌کنند.
نبود پذیرش و کاربرد واقعی
حتی اگر یک پروژه از نظر فنی قوی باشد، اگر نتواند کاربرد واقعی و مفیدی برای کاربران ارائه دهد، با شکست مواجه خواهد شد. عدم پذیرش در بازار و نبود تقاضا برای استفاده از توکن یا پلتفرم، منجر به کاهش ارزش و شکست پروژه می‌شود.
مشکلات فنی
کدنویسی یک قرارداد هوشمند بدون مهارت‌های فنی مورد نیاز به هیچ وجه کار آسان و امنی نیست، این کار برای توسعه‌دهندگان متخصص در بلاک چین است. یک مشکل کوچک در کد می‌تواند باعث از دست رفتن دارایی‌های رمزنگاری شده و شکست پروژه شود.
چگونه ارزهای دیجیتال مستعهد شکست را شناسایی کنیم؟
بازار کریپتو پر از پروژه‌های نوآورانه است، اما در کنار آن هزاران ارز دیجیتال هم وجود دارد که یا کلاهبرداری ارز دیجیتال بوده‌اند، یا به‌دلیل مشکلات فنی و مالی شکست خورده‌اند. هیچ پروژه‌ای، حتی با تبلیغات گسترده و سلبریتی‌ها، تضمین موفقیت ندارد. شناسایی این پروژه‌ها قبل از سرمایه‌گذاری می‌تواند جلوی ضررهای سنگین را بگیرد.
در ادامه معیارهای لازم برای بررسی و انتخاب یک پروژه ارز دیجیتال آینده‌دار را بررسی می‌کنیم:
۱. تیم و شفافیت پروژه
اگر هیچ اطلاعاتی درباره سازندگان وجود ندارد یا پروفایل لینکدین و سابقه کاری آنها واقعی نیست، این می‌تواند یک هشدار جدی باشد. تیم توسعه باید سابقه فعالیت در حوزه بلاک چین یا فناوری داشته باشد؛ در غیر این صورت احتمال شکست بالاست. به عنوان مثال هنگامی که اعضای کلیدی پروژه را ترک کرده باشند (مثل ایاس یا سیف مون)، احتمال افول پروژه زیاد می‌شود.
۲. نبود کاربرد واقعی
اگر ارز دیجیتال هیچ مشکل واقعی را حل نمی‌کند و صرفاً برای خرید و فروش ساخته شده، آینده‌ای ندارد. برای مثال پروژه‌های تبلیغاتی مثل واپرکوین یا کوداک کوین که بیشتر جنبه بازاریابی داشتند و تقاضای واقعی ایجاد نکردند. به رقابت‌پذیری پروژه نیز باید دقت کنید. اگر پروژه مشابه‌های قوی‌تر و جاافتاده‌تر دارد، احتمال شکستش بالاست.
۳. مدل مالی و نقدشوندگی
اگر در صرافی‌ها حجم معاملات پروژه نزدیک به صفر است، فروش دارایی تقریباً غیرممکن خواهد بود. وقتی پروژه‌ای در صرافی‌های شناخته‌شده لیست نشده باشد، نشانه‌ای از عدم اعتماد بازار به آن پروژه است. همچنین طرح‌های پانزی یا وعده سود تضمینی یعنی درواقع پروژه‌هایی که بازدهی ثابت یا چند برابر شدن سریع سرمایه را وعده می‌دهند معمولاً کلاهبرداری‌اند.
۴. وایت‌پیپر و نقشه راه
اگر یک پروژه وایت‌پیپر مبهم یا کپی‌شده داشته باشد یا سندی که فقط پر از اصطلاحات پیچیده است اما راهکار عملی ارائه نمی‌دهد باید به اعتبار آن شک کنید. پروژه‌هایی که فقط ایده دارند اما هیچ برنامه زمان‌بندی یا توسعه واقعی ندارند، معمولاً رها می‌شوند.اگر در طول مسیر به‌جای ساخت محصول، مدام وعده‌های جدید داده می‌شود باید نگران بود.
۵. مشکلات فنی و امنیتی
وقتی یک پروژه در قراردادهای هوشمند باگ دارد یعنی پروژه به لحاظ امنیتی و فنی آسیب‌پذیر است و احتمال هک و از دست رفتن سرمایه زیاد می‌شود. اگر کنترل شبکه در دست تعداد کمی آدرس یا نهاد باشد نیز یک ریسک جدی است. همچنین پروژه‌ای که مدام به‌روزرسانی نمی‌شود یا گیت‌هاب آن غیرفعال است، معمولاً آینده‌ای ندارد.
۶. نشانه‌های بازار و جامعه کاربری
جامعه قوی برای هر پروژه حیاتی است. اگر کانال‌های اجتماعی یک پروژه خالی و بدون تعامل باشد، نشانه ضعف است. اگر پروژه بیشتر بر پایه اینفلوئنسرها، سلبریتی‌ها یا میم‌ها ساخته شده باشد، عمر کوتاهی خواهد داشت و در نهایت اگر توسعه‌دهندگان دارایی خود را زودتر از کاربران بفروشند، احتمال سقوط شدید وجود دارد.
سؤالات متداول
چرا بعضی ارزهای دیجیتال خیلی زود شکست می‌خورند؟
بیشتر پروژه‌ها به این دلیل از بین می‌روند که یا پشتوانه فنی مناسبی ندارند، یا تیم توسعه‌دهنده توانمند نیست و نمی‌تواند محصول وعده داده‌شده را تحویل دهد. همچنین بسیاری از پروژه‌ها تنها با هدف موج‌سواری روی بازار و جذب سرمایه کوتاه‌مدت راه‌اندازی می‌شوند و دوام ندارند.
پروژه‌های کپی از بیت کوین چرا دوام نمی‌آورند؟
پروژه‌هایی که تنها نسخه کپی بیت کوین یا اتریوم هستند، بدون نوآوری و کاربرد جدید، معمولاً عمر زیادی ندارند. چون بازار فقط برای پروژه‌هایی ارزش قائل است که مشکلی تازه را حل کنند یا ارزش افزوده‌ای ارائه دهند.
چطور می‌شود پروژه‌های کلاهبرداری را تشخیص داد؟
پروژه‌هایی که وعده سود تضمینی می‌دهند، تیم ناشناسی دارند یا وایت پیپر آنها مبهم است معمولاً مشکوک‌اند. همچنین اگر یک توکن در صرافی‌های معتبر لیست نشده باشد یا تنها روی تبلیغات تمرکز کند، احتمال کلاهبرداری بودن آن بالاست.
آیا ورود سرمایه‌گذاران بزرگ همیشه نشانه موفقیت یک پروژه است؟
نه لزوماً. گاهی سرمایه‌گذاران نهادی فقط برای نوسان‌گیری وارد پروژه می‌شوند. اگر پروژه زیربنای قوی نداشته باشد، بعد از خروج این سرمایه‌ها قیمت به‌شدت سقوط می‌کند.
چرا برخی پروژه‌ها با وجود شکست هنوز در لیست صرافی‌ها هستند؟
چون حذف توکن از صرافی‌ها فرایند زمان‌بری است. بعضی صرافی‌ها توکن‌های کم‌ارزش را برای مدت طولانی نگه می‌دارند، حتی اگر حجم معاملات خیلی پایین باشد.
جمع‌بندی
بررسی دلایل شکست ارزهای دیجیتال نشان می‌دهد که موفقیت یا شکست یک پروژه صرفاً به ایده و تبلیغات آن بستگی ندارد. بسیاری از پروژه‌ها با وعده‌های بزرگ و سرمایه‌های هنگفت شروع می‌شوند، اما مشکلات فنی، ضعف مدیریتی، نبود کاربرد واقعی، کلاهبرداری یا عدم توجه به جامعه کاربران باعث سقوط آنها می‌شود. پروژه‌های موفق آنهایی هستند که علاوه بر طراحی فنی مستحکم و کدهای امن، تیم مدیریتی توانمند و شفاف دارند، و می‌توانند اعتماد کاربران و سرمایه‌گذاران را جلب کنند. علاوه بر این، ارائه کاربرد واقعی و حل مشکلات ملموس برای کاربران، حضور فعال و پاسخگو در جامعه، و رعایت قوانین و مقررات، از عوامل کلیدی برای بقای طولانی‌مدت محسوب می‌شوند.
یک دیدگاه
نظرات کاربران
عالی.خانم اقامیری میشه آدرس پیچ تون بدین یا ایدی