راه‌های زیادی برای کسب درآمد از دنیای ارزهای دیجیتال وجود داشته که یکی از محبوب‌ترین‌ها، استخراج یا همان Mine است. باتوجه به افزایش قیمت دلاری رمزارزها، در ایران نیز تمایل برای استخراج آن‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است؛ اما بزرگ‌ترین سوالی که در این میاد وجود دارد، این است که آیا استخراج ارزهای دیجیتال در ایران قانونی است؟ یا این‌که قوانین منسجمی درباره ماین کردن رمزارزها وجود دارند؟
با درنظر گرفتن نوپا بودن صنعت ارزهای دیجیتال، طبیعی است که نه‌تنها در ایران، بلکه در سایر کشورها نیز ابهامات قانونی زیادی در این مورد وجود داشته باشند؛ اما با این حال مصوبه‌هایی در ایران اجرا شده‌اند که تا حدودی شرایط استخراج ارزهای دیجیتال را شفاف می‌کنند. در ادامه این مطلب، به بررسی کامل قوانین مرتبط با ماینرها در ایران خواهیم پرداخت.
وضعیت قانونی استخراج رمزارز در ایران
طبق قوانین موجود، استخراج ارزهای دیجیتال در ایران «قانونی» شناخته می‌شود؛ اما باتوجه به مصرف برق بالای ماینرها، نمی‌توان به‌صورت مستقل و بدون اخذ مجوزهای لازم برای این کار اقدام کرد. اشخاص حقیقی یا حقوقی که قصد استخراج رمزارزها را دارند، باید ابتدا از وزارت صمت (وزارت صنعت، معدن، تجارت) نسبت به اخذ مجوز اقدام کرده و سپس فعالیت خود را آغاز کنند. تنها در صورتی نیاز به دریافت مجوز وجود ندارد که ماینرها در مناطق آزاد قرار داشته باشند؛ البته در این حالت نیز باید مجوزهای مربوطه را از سازمان مناطق آزاد دریافت کرد.
شرایط دریافت مجوز برای استخراج رمزارز
برای اخذ مجوز استخراج رمزارز مراحل قانونی مختلفی باید طی شوند؛ اما بیشترین حساسیتی که وجود دارد، مرتبط با تامین انرژی دستگاه‌های ماینر است. این دستگاه‌ها چندین کیلووات برق مصرف کرده و به اندازه یک واحد صنعتی، به شبکه برق کشور فشار وارد می‌کنند. به‌طورکلی به دو روش میتوان برق مورد نیاز را تامین کرد که عبارت‌اند از:
تامین انرژی از طریق برق صادراتی
تعرفه‌های مختلفی برای محاسبه قیمت برق وجود دارند که یکی از آن‌ها، برق صادراتی است. تعرفه برق دستگاه‌های ماینر به‌صورت صادراتی حساب می‌شود؛ بدین‌معنا که هزینه پرداختی، با هزینه‌ای که کشورهای خارجی برای دریافت برق از ایران می‌پردازند برابری می‌کند.
نکته‌ای که درمورد استفاده از برق صادراتی وجود دارد، این است که در ساعات اوج مصرف، ماینرها مستلزم به خاموش کردن دستگاه‌های خود هستند. این ساعات از طرف وزارت نیرو اعلام شده و طبیعی است که درصورت عدم رعایت این موضوع، استخراج‌کننده مورد پیگرد قانونی قرار بگیرد.
تامین انرژی از طریق احداث نیروگاه
روش دیگری که برای تامین انرژی ماینرها وجود دارد، احداث یک نیروگاه شخصی و تولید برق است. البته این کار هزینه زیادی را در پی داشته و فقط در مقیاس‌های بزرگ به‌صرفه محسوب می‌شود. مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این است که سوخت مورد نیاز نیروگاه در این مورد شامل یارانه نشده و هزینه‌ها به‌صورت صادراتی محاسبه می‌شوند. علاوه‌براین، احداث نیروگاه نیاز به اخذ مجوزهای جداگانه نیز دارد.
پیگرد قانونی ماینرهای متخلف
ماینرهایی که از برق خانگی، تجاری یا کشاورزی استفاده می‌کنند، ماینرهای متخلف شناخته می‌شوند. مامورین اداره برق این توانایی را دارند که با رصد کردن الگوی مصرف، به‌راحتی ماینرهای متخلف را شناسایی کنند. باید توجه داشت که قوانین سختگیرانه‌ای در این حوزه وجود دارند که شامل جرایم نقدی سنگین یا مجازات‌هایی ازجمله قطع برق می‌شوند.
این که جزای نهایی به چه نحو باشد، به میزان آسیبی که ماینرها به محیط زیست و اموال عمومی وارد کرده‌اند بستگی دارد. بیشترین سختگیری درمورد آسیب به اموال عمومی است که فرد ممکن است به ۳ تا ۱۰ سال زندان نیز محکوم شود. لازم به ذکر است که چنین قوانینی، به‌صورت اختصاصی برای ماینرها درنظر گرفته نشده‌اند اما به‌خاطر آسیب‌زا بودن این دستگاه‌ها برای اموال عمومی (کابل‌ها، نیروگاه‌ها و سایر اجزای شبکه توزیع برق)، مراجع قضایی برای تعیین حکم نهایی به این قوانین استناد می‌کنند.
درمورد آسیب به محیط زیست نیز مراجع قضایی می‌توانند تا ۱ سال زندان را برای فرد خاطی درنظر بگیرند؛ البته این حکم میتواند تغییر پیدا کرده و با درنظر گرفتن تمامی جوانب، به حکمی سنگین‌تر تبدیل شود. در بعضی از موارد نیز حکم ۱ سال زندان، لازم‌الاجرا بوده و نمی‌توان جزای دیگری مانند جریمه نقدی را جایگزین آن کرد.
ثبت دستگاه ماینر در سامانه جامع تجارت
طبق قوانین موجود وارد کردن دستگاه‌های ماینر به کشور، مانع قانونی نداشته و پس از گذراندن مراحل اداری و پرداخت تعرفه گمرک، میتوان این دستگاه‌ها را به کشور وارد کرد؛ اما نکته‌ای که باید درنظر داشت این است که تمامی دستگاه‌های ماینر باید در سامانه جامع تجارت به ثبت رسیده و شناسه یکتا دریافت کنند.
باتوجه به این‌که قبل از تصویب قوانین مرتبط با ماینرها، دستگاه‌های زیادی به‌صورت قاچاقی وارد کشور شدند، این امکان فراهم شده که حتی این دستگاه‌ها نیز به ثبت رسیده و بتوانند به‌صورت قانونی فعالیت کنند.
آیا ماین کردن ارز دیجیتال در ایران صرفه اقتصادی دارد؟
پاسخ به این سوال کمی پیچیده بوده و برای این‌که بتوان نتیجه‌گیری دقیقی را ارائه داد، لازم است که فاکتورهای متعددی را درنظر گرفت. دستگاه‌های ماینر از چیپ‌هایی به نام ASIC استفاده می‌کنند. عبارت ASIC مخفف Application-Specific Integrated Circuitاست که درواقع نوعی پردازنده برای انجام محاسباتی ویژه محسوب می‌شود. هر ASIC جزئیات به‌خصوصی دارد که ۲ تا از مهم‌ترین آن‌ها، میزان مصرف برق و هش ریت هستند.
مفهوم هش ریت، درواقع یک معیار برای اندازه‌گیری توان محاسباتی ماینر است. هرچقدر که هش ریت بیشتر باشد، بدین‌معنا است که دستگاه توانایی استخراج بیشتری دارد؛ اما نکته‌ای که باید آن را درنظر داشت، نسبت هش ریت دستگاه به میزان برقی مصرفی است. در مقایسه دو ماینر با هش ریت یکسان، دستگاهی عملکرد بهتری دارد که برق کم‌تری مصرف کند.
علاوه‌براین، هرکدام از ارزهای دیجیتال به توانایی محاسباتی متفاوتی نیاز دارند. درصورتی که بخواهیم به‌وسیله یک دستگاه با هش ریت پایین، رمزارزی با هش ریت بالا را استخراج کنیم، احتمال این وجود دارد که فرآیند از نظر اقتصادی به‌صرفه نباشد. در نهایت برای داشتن یک ارزیابی دقیق، باید فاکتورهای «میزان هش ریت دستگاه»، «میزان برق مورد نیاز دستگاه»، «تعرفه برق صادراتی» و «میزان هش ریت رمزارز» را در کنار یکدیگر قرار داده و نتیجه‌ای کلی را به دست آوریم.
ماین ارز دیجیتال بدون دستگاه ماینر
باتوجه به قوانین سختگیرانه موجود درمورد دستگاه‌های ماینر، ممکن است این فکر به ذهن بعضی از افراد خطور کند که آیا بدون دستگاه ماینر نیز میتوان رمزارز استخراج کرد؟ پاسخ این سوال مثبت است؛ اما با یک ارزیابی کلی، میتوان متوجه شد که به‌هیچ‌عنوان صرفه اقتصادی ندارد.
کارت گرافیک یا همان GPU، این قابلیت را دارد که به‌جای ASIC محاسبات را انجام داده و به ماین کردن مشغول شود. درواقع میتوان با استفاده از یک کامپیوتر شخصی، ارز دیجیتال استخراج کرد و با هیچ مشکلی درمورد میزان مصرف برق نیز مواجه نشد؛ همچنین این کار مانع قانونی نیز نداشته و هر فرد میتواند در منزل خود با این روش ماین کردن رمزارزهای مختلف را شروع کند.
اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که GPU برای چنین کاری طراحی نشده و توانایی چندانی برای انجام محاسبات مرتبط با ارزهای دیجیتال ندارد. درواقع سرعت ماین کردن آن بسیار پایین بوده و پاداشی که دریافت می‌شود، اصلا به‌صرفه نیست. علاوه‌براین، فشار زیادی که به GPU وارد می‌شود عمر مفید آن را کاهش می‌دهد.
جالب است بدانید در ماه‌های اولی که بیت کوین عرضه شده بود، چنین کاری به‌صرفه محسوب می‌شد. چراکه رقابت چندانی برای استخراج وجود نداشت؛ اما الگوریتم بیت کوین به‌نحوی طراحی شده است که هرچقدر تعداد بیشتری از آن ماین شود، فرآیند استخراج نیز پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌شود. تعداد کل بیت‌کوین‌های موجود، ۲۱ میلیون است که تاکنون نزدیک به ۲۰ میلیون آن استخراج شده است. درواقع ماین کردن بیت کوین، در رقابتی‌ترین حالت ممکن قرار دارد.
چه ارزهایی قابل استخراج هستند؟
حال که با قوانین استخراج رمزارزها در ایران آشنا شدیم، بهتر است که درمورد ارزهایی که قابل استخراج هستند نیز اطلاعاتی داشته باشیم. به‌طورکلی هریک از رمزارزها از پروتکلی به‌خصوص برای تولید کوین‌های خود استفاده می‌کنند که هرکدام از این پروتکل‌ها، شیوه عملکرد متفاوتی دارند. ارزهایی که به‌عنوان ارزهای استخراج شونده شناخته می‌شوند، از پروتکلی به نام PoW استفاده می‌کنند.
عبارت PoW که مخفف Proof-of-Work است، به الگوریتمی اشاره دارد که در آن ماینرها با حل مسائل پیچیده ریاضی، بلاک‌هایی حاوی اطلاعات تراکنش‌ها را ایجاد کرده و آن‌ها را به شبکه بلاک‌چین اضافه می‌کنند. ماینرها با انجام این کار، کوین‌های شبکه را به‌عنوان پاداش خود دریافت کرده و می‌توانند با فروش آن‌ها در صرافی‌ها، ارز رایج کشورها را دریافت کنند.
دلیل نیاز به انرژی زیاد برای استخراج رمزارزها نیز همین امر است. حل کردن مسائل پیچیده و ورود تحت عنوان یک ماینر به شبکه، نیازمند توان محاسباتی بالایی بوده و برای انجام این محاسبات، انرژی فراوانی لازم است؛ درست مانند یک کامپیوتر اما در ابعادی وسیع و پرمصرف‌تر.
جمع‌بندی
در این مطلب سعی کردیم قوانین موجود درمورد استخراج رمزارزها را به‌صورت کامل پوشش داده و مهم‌ترین بخش‌های آن را تشریح کنیم. طبیعی است که به‌خاطر نوظهور بودن ارزهای دیجیتال، قوانین مرتبط با آن‌ها نیز نقص‌هایی داشته باشند؛ اما قطعا در آینده شاهد انسجام بیشتری درباره این قوانین خواهیم بود و مسیر حقوقی کسانی که قصد استخراج ارزهای دیجیتال را دارند، شفاف‌تر خواهد شد. در آخر، امیدوارم مطالب گفته شده مفید واقع شده باشند و شما نیز درصورت تمایل به ماین کردن ارزهای دیجیتال، بتوانید مراحل قانونی را پشت سر گذاشته و به‌طور رسمی به این کار مشغول شوید.
