مالیات ارز دیجیتال در ایران چقدر است؟ نحوه محاسبه مالیات معامله و سود رمز ارزها

مالیات ارز دیجیتال در ایران می‌تواند شامل مالیات بر عایدی بر سرمایه، بر درآمد و بر درآمدهای اتفاقی حاصل از ترید، خرید و فروش، ایردراپ و استخراج رمز ارزها شود. با وجود سخت‌گیری‌های اولیه در ایران، دولت با درک اهمیت این بازار تلاش کرده است تا چارچوبی برای فعالیت آن فراهم کند. در این مقاله به بررسی قوانین مالیاتی موجود و چگونگی تأثیر آن‌ها بر درآمدهای حاصل از ارزهای دیجیتال در ایران می‌پردازیم.

مالیات ارز دیجیتال و وضعیت قانونی آن در ایران

سازمان امور مالیاتی، ارزهای دیجیتال را نه به‌عنوان پول، بلکه به‌عنوان یک دارایی در نظر می‌گیرد. این دیدگاه به سازمان اجازه می‌دهد تا از سود حاصل از معاملات، مالیات بگیرد.

نبود قانون اختصاصی

درحال‌حاضر، قانون اختصاصی برای مالیات بر رمزارزها در ایران وجود ندارد و سازمان امور مالیاتی از همان قوانین مالیاتی موجود برای دارایی‌هایی همچون طلا و مسکن استفاده می‌کند. این رویکرد، ابهاماتی را برای فعالان این حوزه ایجاد کرده، زیرا هنوز مشخص نیست که سود حاصل از خرید و فروش یا استخراج رمزارزها دقیقاً تحت کدام قانون محاسبه می‌شود.

بااین‌حال، قانونی برای بحث عایدی بر سرمایه در مرداد ۱۴۰۴ توسط رئیس‌جمهور پزشکیان تصویب شد که با گذاشتن رمز ارزها در کنار دارایی‌هایی مانند طلا و ملک، تاحدودی نحوه محاسبات مالیات حاصل از سود معامله آن‌ها را مشخص کرده است.

انواع قوانین مالیاتی در کشور

با توجه به خلاء‌های قانونی، سازمان امور مالیاتی ممکن است به سراغ دیگر قوانین کلی مانند قانون مالیات‌های مستقیم برود. به‌عنوان مثال، درآمدهای حاصل از ترید ممکن است مشمول مالیات بر درآمد مشاغل و درآمدهای غیرمنتظره مانند ایردراپ‌ها مشمول مالیات بر درآمدهای اتفاقی شوند.

قانونی که در‌حال‌حاضر بیشترین ارتباط را با مالیات بر ارز دیجیتال دارد، قانون مالیات بر عایدی سرمایه است که به‌تازگی به تصویب رسیده است. بااین‌حال، باید در نظر داشت که قوانین دیگری نیز وجود دارند که درآمد کلی افراد را مشمول مالیات می‌دانند و رمزارزها می‌تواند به‌عنوان یکی از منابع درآمد، بر مالیات نهایی تأثیرگذار باشند. به‌همین‌دلیل، اگر فردی رمزارزی را با قیمتی بالاتر از قیمت خرید بفروشد، سود حاصل از آن طبق قوانین موجود قابل‌شناسایی و مشمول مالیات خواهد بود.

انواع مالیات رمز ارز در ایران چیست؟

شناخت انواع مالیات‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال برای فعالان این حوزه حیاتی است. در غیاب قوانین مشخص، آشنایی با رویکردهای احتمالی سازمان امور مالیاتی به شما کمک می‌کند تا با آمادگی کامل از مشکلات احتمالی قانونی و مالی جلوگیری کنید.

ما در این مطلب با مراجعه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور، سعی کرده‌ایم چارچوبی شفاف از قوانین موجود برای ارزهای رمزنگاری‌شده تهیه کنیم.

مالیات بر عایدی سرمایه؛ سوداگری و سفته بازی

در تاریخ ۲۵ مرداد ۱۴۰۴، مالیات بر سوداگری و سفته بازی توسط رئیس‌جمهور پزشکیان ابلاغ شد. این قانون، سؤالات زیادی را برای معامله‌گران ایجاد کرده است. اگر به زبان ساده بخواهیم توضیح دهیم، مالیات بر عایدی سرمایه نوعی مالیات است که به سود حاصل از فروش یک دارایی اعم از مسکن، خودرو، طلا و رمز ارز تعلق می‌گیرد.

به‌عنوان مثال، وقتی یک واحد مسکونی، خودرو، یا طلا را با قیمتی بالاتر از قیمت خرید اولیه خود می‌فروشید، سودی حاصل می‌شود که به آن عایدی سرمایه می‌گویند. قانون «مالیات بر سوداگری و سفته بازی» به دنبال مالیات گرفتن از همین سود است، نه کل مبلغ فروش.

مالیات بر عایدی سرمایه در ارزهای دیجیتال

این نوع مالیات در بسیاری از کشورهای جهان برای کنترل سفته‌بازی و جلوگیری از رشد حباب‌های قیمتی رایج است. در بازارهای سنتی، عایدی سرمایه به‌راحتی قابل‌شناسایی است، اما در دنیای پیچیده ارزهای دیجیتال که قیمت‌ها نوسان زیادی دارند و معاملات به اشکال مختلفی انجام می‌شود، محاسبه این سود چالش‌های خاص خود را دارد.

سازمان امور مالیاتی می‌تواند سود حاصل از ترید ارز دیجیتال را به‌عنوان درآمد کسب‌وکار در نظر گفته و از آن مالیات بگیرد، حتی اگر قانون خاصی برای آن وجود نداشته باشد.

ازآنجاکه بسیاری از معاملات ارز دیجیتال به‌عنوان فعالیت‌های تجاری روزانه محسوب می‌شوند، سود حاصل از آن‌ها می‌تواند مشمول مالیات بر درآمد مشاغل شود. این موضوع نشان می‌دهد که فعالان ارز دیجیتال باید آماده باشند تا سودهای خود را به‌عنوان درآمد کسب‌وکار اظهار کنند تا از جریمه‌های احتمالی جلوگیری شود.

مالیات بر استخراج ارز دیجیتال

استخراج ارز دیجیتال در ایران به‌عنوان یک فعالیت صنعتی قانونی شناخته می‌شود و ماینرها می‌توانند با دریافت مجوزهای لازم، به فعالیت بپردازند. ازآنجاکه تمام کسب‌وکارها در کشور مشمول مالیات هستند، درآمدهای حاصل از این فعالیت نیز از این قاعده مستثنی نیست و به‌عنوان درآمد تولیدی در نظر گرفته می‌شود.

بااین‌وجود، بخشنامه‌های مالیاتی، شرایطی را برای معافیت ماینرها از مالیات فراهم کرده‌اند. بر اساس تبصره ۲ بند احکام مالیاتی، درصورتی‌که ماینرها ارزهای دیجیتال استخراج‌شده را صادر کرده و ارز حاصل از آن را به کشور بازگردانند، درآمد آن‌ها با نرخ صفر درصد مالیات محاسبه خواهد شد.

این تصمیم سازمان امور مالیاتی، با هدف تشویق به بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به داخل کشور گرفته شده است. این معافیت مالیاتی، مشوقی برای ماینرهای قانونی است تا فعالیت‌های خود را در چارچوب قوانین کشور انجام دهند و از مزایای مالیاتی بهره‌مند شوند.

همچنین، بر اساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی، مراکز استخراجی که در محدوده‌های خاصی قرار دارند نیز می‌توانند از پرداخت مالیات معاف شوند. این مناطق شامل محدوده ۱۲۰ کیلومتری شهر تهران، ۵۰ کیلومتری اصفهان و ۳۰ کیلومتری سایر مراکز استان‌ها هستند که نشان‌دهنده سیاست‌های تشویقی دولت برای توسعه این صنعت در مناطق خاص است.

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد به هرگونه درآمدی اطلاق می‌شود که افراد یا شرکت‌ها از فعالیت‌های خود کسب می‌کنند. در حوزه ارزهای دیجیتال، این نوع مالیات می‌تواند شامل هرگونه درآمدی باشد که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از رمزارزها به‌دست آمده است. این مالیات، با مالیات بر عایدی سرمایه که فقط بر سود حاصل از فروش دارایی‌ها وضع می‌شود، تفاوت دارد و به کل درآمد تعلق می‌گیرد.

مثال‌های متعددی از درآمدهای مشمول در مالیات بر درآمد وجود دارد. برای مثال:

• اگر یک فریلنسر خدمات خود را ارائه داده و دستمزد خود را به‌صورت ارز دیجیتال دریافت کند، این مبلغ به‌عنوان درآمد شغلی در نظر گرفته می‌شود.
• صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران نیز مانند سایر شرکت‌ها و کسب‌وکارها، مشمول مالیات بر درآمد هستند. درآمد این صرافی‌ها عمدتاً از طریق کارمزدهایی که از معاملات کاربران دریافت می‌کنند، به‌دست می‌آید.

به‌طور کلی، هرگونه دریافتی که به‌صورت ارز دیجیتال و در ازای یک فعالیت اقتصادی یا ارائه خدمات صورت می‌گیرد، می‌تواند مشمول مالیات بر درآمد شود. این موضوع نشان می‌دهد که فعالان این حوزه باید با دقت به ماهیت درآمدهای خود توجه کرده و آن را در اظهارنامه‌های مالیاتی خود به‌درستی اعلام کنند.

مالیات بر درآمدهای اتفاقی

مالیات بر درآمدهای اتفاقی به سودها و درآمدهایی تعلق می‌گیرد که به‌صورت غیرمنتظره و بدون برنامه‌ریزی قبلی به‌دست آمده‌اند. این نوع مالیات معمولاً بر درآمدهایی وضع می‌شود که در چارچوب فعالیت‌های تجاری یا شغلی منظم قرار نمی‌گیرند. چنین درآمدهایی معمولاً یک بار اتفاق می‌افتند و انتظار کسب آن‌ها به‌صورت مستمر وجود ندارد.

سودهای حاصل از ایردراپ رمز ارزها یا پاداش‌هایی که به‌صورت ارز دیجیتال هستند، می‌توانند به‌عنوان درآمدهای اتفاقی در نظر گرفته شوند. به‌عنوان مثال، اگر یک صرافی به کاربران خود پاداش‌های نقدی یا ارز دیجیتال بدهد، یا یک پروژه جدید توکن‌های رایگان توزیع کند، ارزش این دارایی‌ها در زمان دریافت می‌تواند مشمول مالیات بر درآمدهای اتفاقی شود.

در این حالت، سازمان امور مالیاتی می‌تواند این دریافتی‌ها را به‌عنوان درآمدی خارج از فعالیت‌های عادی فرد تلقی کند و بر اساس قوانین مربوط به درآمدهای اتفاقی، از آن مالیات بگیرد. این موضوع نشان می‌دهد که حتی پاداش‌های به‌ظاهر رایگان در دنیای ارز دیجیتال هم ممکن است مسئولیت‌های مالیاتی به‌همراه داشته باشند و باید به آن‌ها توجه کرد.

چند ماده مهم مالیات بر درآمدهای اتفاقی

• ماده ۱۱۹: این ماده هرگونه درآمد غیرنقدی یا جوایز بلاعوض را مشمول مالیات اتفاقی می‌داند. این قانون به‌طور مستقیم می‌تواند به برداشت‌های ریالی نامنظم از درآمد ارز دیجیتال، سودهای حاصل از ایردراپ یا پاداش‌های صرافی‌های ارز دیجیتال ارتباط داده شود.
• ماده ۱۲۰: این ماده مشخص می‌کند که درآمد غیرنقدی باید به قیمت روز تحقق درآمد، ارزش‌گذاری شود. بنابراین، اگر ارز دیجیتالی به‌صورت غیرنقدی (مانند ایردراپ) دریافت کنید، ارزش آن در روز دریافت، مبنای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد.
• ماده ۱۲۵: ماده ۱۲۵ بیان می‌کند انتقالاتی که مشمول مالیات بر ارث هستند، از مالیات اتفاقی معاف خواهند بود. این موضوع می‌تواند به ارزهای دیجیتالی که از طریق ارث به شما منتقل می‌شوند، مرتبط باشد.
• ماده ۱۲۶: این ماده مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی را برای درآمدهای اتفاقی مشخص می‌کند. بنابراین، برای هرگونه درآمد اتفاقی از ارز دیجیتال، باید در مهلت مقرر اظهارنامه مالیاتی مربوطه را ارائه کنید.
• ماده ۱۲۸: ماده ۱۲۸ به نحوه مالیات‌گیری از درآمدهای اتفاقی اشخاص حقوقی اشاره دارد. این قانون برای صرافی‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه ارز دیجیتال که ممکن است درآمدهای اتفاقی داشته باشند، قابل‌استناد است.

نحوه محاسبه مالیات ارز دیجیتال چگونه است؟

اکنون که با انواع مالیات ارز دیجیتال آشنا شدیم، بد نیست نحوه محاسبه آن‌ها را هم بررسی کنیم.

فرمول محاسبه مالیات بر عایدی

در طرح جدید مالیات بر عایدی، برای اولین بار به‌صورت رسمی به رمز ارزها به‌عنوان دارایی‌های مشمول مالیات اشاره شده است. این قانون، بر اساس سود حاصل از معاملات، از فعالان بازار مالیات می‌گیرد و در اقدامی که با هدف تشویق سرمایه‌گذاری بلندمدت صورت گرفته، نرخ مالیات را به مدت نگهداری دارایی وابسته کرده است.

برای محاسبه این مالیات، هرچه دارایی خود را برای مدت طولانی‌تری نگه داشته باشید، نرخ مالیات کمتری به آن تعلق می‌گیرد. اگرچه جزئیات و نرخ‌های دقیق در آیین‌نامه‌های اجرایی مشخص خواهد شد، اما بر اساس چارچوب‌های کلی مطرح‌شده، می‌توان انتظار داشت که نرخ‌ها به صورت زیر باشند:

• نگهداری کمتر از یک سال: بالاترین نرخ مالیاتی (۲۰ تا ۴۰ درصد).
• نگهداری بین یک تا دو سال: نرخ مالیاتی متوسط (۱۰ تا ۱۵ درصد).
• نگهداری بیش از دو سال: نرخ مالیاتی پایین‌تر یا حتی معافیت.

این ساختار نشان می‌دهد که هدف قانون‌گذار، تمایز قائل‌شدن بین سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران بلندمدت یا به اصطلاح هولدر‌های ارز دیجیتال است. بااین‌حال، نحوه دقیق محاسبه سود و اجرای این قانون برای معاملات پیچیده رمز ارز، هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

نحوه محاسبه مالیات اشخاص حقیقی

• تا ۵۰ میلیون تومان درآمد: اگر درآمدتان تا سقف ۵۰ میلیون باشد، مالیاتتان با نرخ ۱۵ درصد محاسبه می‌شود.
• از ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان درآمد: اگر درآمد شما بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است، مالیات با نرخ ۲۰ درصد به شما مالیات تعلق می‌گیرد.
• بیش از ۱۰۰ میلیون تومان درآمد: هر میزان درآمدی که از سود معاملات شما از ۱۰۰ میلیون تومان بیشتر باشد، مشمول نرخ مالیات ۲۵ درصد خواهد شد.

همچنین، بر اساس قانون، درصورتی‌که درآمد ابرازی شما در سال جاری نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد افزایش داشته باشد، می‌توانید از تخفیف مالیاتی بهره‌مند شوید. این تخفیف می‌تواند تا ۵ درصد نرخ مالیات شما را کاهش دهد. شرط استفاده از این تخفیف، تسویه مالیات سال قبل و ارسال به موقع اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی است.

نحوه محاسبه مالیات اشخاص حقوقی

• نرخ مالیات: درآمد شرکت‌ها، پس از کسر زیان‌ها و معافیت‌های قانونی، مشمول نرخ ثابت ۲۵ درصد مالیات خواهد بود. این نرخ برای درآمدهایی است که در ایران یا خارج از ایران به دست می‌آیند.
• شرکت‌های خارجی: شرکت‌های خارجی که در ایران از طریق سرمایه یا نمایندگی خود مانند یک صرافی، فعالیت می‌کنند یا امتیازاتی را واگذار کرده‌اند، مشمول نرخ مالیات ۲۵ درصد بر کل درآمد خود هستند.
• تخفیف مالیاتی: شرکت‌های تعاونی و همچنین شرکت‌هایی که درآمد ابرازی آن‌ها نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد افزایش داشته باشد، می‌توانند از تخفیف‌های مالیاتی بهره‌مند شوند. این تخفیف می‌تواند تا ۵ درصد نرخ مالیات آن‌ها را کاهش دهد، مشروط بر اینکه بدهی مالیاتی قبلی خود را تسویه کرده باشند.

راه‌های مدیریت و کاهش مالیات ارز دیجیتال به‌صورت قانونی چگونه است؟

برای مدیریت و بهینه‌سازی مالیات بر ارزهای دیجیتال، روش‌های قانونی مختلفی وجود دارد که به شما کمک می‌کند مالیات خود را به حداقل برسانید. این روش‌ها بر شفافیت و مستندسازی دقیق فعالیت‌های شما متمرکز هستند.

ثبت دقیق معاملات

یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش مالیات، مستندسازی دقیق تمام تراکنش‌ها است. این کار به شما کمک می‌کند تا سود و زیان واقعی خود را به سازمان مالیاتی اثبات کنید. با ثبت تاریخ خرید و فروش، قیمت‌ها، و هزینه‌های هر تراکنش، می‌توانید از پرداخت مالیات بر مبالغی که در واقع سود نیستند جلوگیری کنید.

این اطلاعات دقیق همچنین برای استفاده از روش‌های حسابداری مانند FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی) یا LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی) ضروری است و می‌تواند در محاسبه مالیات نهایی شما تأثیرگذار باشد.

استفاده از حساب‌های مجزا

برای مدیریت بهتر امور مالیاتی و جلوگیری از هرگونه ابهام، بهتر است حساب‌های شخصی و تجاری خود را جدا کنید. با استفاده از یک کیف پول و حساب مجزا برای فعالیت‌های تجاری (مانند ترید)، می‌توانید درآمدها و هزینه‌های مربوط به کسب‌وکار خود را به‌راحتی از دارایی‌های شخصی خود تفکیک کنید.

این کار فرآیند حسابرسی را برای شما و سازمان مالیاتی بسیار ساده‌تر می‌کند و شانس اشتباه در محاسبات را کاهش می‌دهد.

هزینه‌های قابل کسر

هزینه‌هایی که به‌صورت مستقیم با کسب درآمد شما مرتبط هستند، می‌توانند از درآمد شما کسر شوند تا مبلغ مالیات کاهش یابد. این هزینه‌ها شامل موارد زیر است:

• هزینه برق و تجهیزات: برای فعالیت‌های استخراج ارز دیجیتال، هزینه‌های مصرف برق و استهلاک تجهیزات ماینینگ می‌تواند از درآمد کسر شود.
• هزینه‌های نرم‌افزاری: کارمزد صرافی‌ها، هزینه‌های نرم‌افزارهای تریدینگ، و هزینه‌های مربوط به استفاده از پلتفرم‌های دیفای (DeFi) نیز می‌توانند به عنوان هزینه‌های قابل کسر در نظر گرفته شوند.
• کارمزد تراکنش (Gas Fee): گس فی یا کارمزد شبکه که برای انجام تراکنش‌ها در بلاک چین‌ها پرداخت می‌شود، یک هزینه مستقیم است که می‌تواند سود شما را کاهش دهد.

با ثبت و نگهداری دقیق فاکتورها و رسیدهای مربوط به این هزینه‌ها، می‌توانید آن‌ها را در اظهارنامه مالیاتی خود لحاظ کنید.

عواقب فرار مالیاتی در حوزه ارز دیجیتال چیست؟

فرار مالیاتی در حوزه ارزهای دیجیتال، با وجود پیچیدگی و ناشناس بودن این بازار، عواقب جدی و سنگینی به‌همراه دارد. ازآنجاکه قوانین مالیاتی در ایران بر درآمد کلی افراد و شرکت‌ها نظارت دارد، درآمدهای حاصل از ارز دیجیتال نیز از دید سازمان امور مالیاتی پنهان نمی‌ماند و عدم اظهار آن می‌تواند پیگردهای قانونی داشته باشد.

جریمه نقدی

بر اساس ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم، هر فرد یا شرکتی که اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر تسلیم نکند، مشمول جریمه نقدی می‌شود. این جریمه برای صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی معادل سی درصد (۳۰٪) مالیات مربوطه و برای سایر مؤدیان ده درصد (۱۰٪) است. این حکم همچنین شامل درآمدهای کتمان‌شده و هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه‌ها نیز می‌شود.

حبس و شلاق

طبق قانون‌های قدیمی‌تر مربوط به مالیات، فرار مالیاتی می‌تواند مجازات حبس تعزیری ۳ الی ۱۲ ماهه و حدود ۷۰ ضربه شلاق هم به‌دنبال داشته باشد.

درصورتی‌که فرار مالیاتی به‌صورت سازمان‌یافته و گسترده انجام شود و مبلغ مالیات کتمان‌شده زیاد باشد، فرد متخلف علاوه بر جریمه نقدی، ممکن است به حبس محکوم شود. این مجازات با هدف بازدارندگی و مقابله با سوءاستفاده‌های مالیاتی جدی در نظر گرفته شده است.

محرومیت از حقوق اجتماعی

یکی از عواقب فرار مالیاتی، محرومیت از حقوق اجتماعی است. این مجازات‌ها می‌تواند شامل ممنوعیت از عضویت در هیئت‌مدیره شرکت‌ها، ممنوعیت از دریافت تسهیلات و وام‌های بانکی و همچنین سایر محدودیت‌های حقوقی باشد.

از بین رفتن اعتبار

علاوه بر مجازات‌های مالی و حقوقی، فرار مالیاتی می‌تواند به از دست رفتن اعتبار فردی و حرفه‌ای منجر شود. سابقه کیفری ناشی از این جرم، اعتماد موسسات مالی و شرکای تجاری را از بین می‌برد و در بلندمدت مشکلات جدی برای فعالیت‌های اقتصادی در آینده ایجاد می‌کند. بنابراین، شفافیت و رعایت قوانین مالیاتی بهترین راه برای تضمین امنیت مالی است.

محرومیت از معافیت‌های مالیاتی

بر اساس قوانین مالیاتی، فرار از پرداخت مالیات می‌تواند منجر به محرومیت افراد از تمامی معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی شود. این محرومیت شامل معافیت‌های مربوط به مشاغل، صادرات و سایر فعالیت‌های اقتصادی است. در نتیجه، فرد علاوه بر پرداخت مالیات اصلی و جریمه‌ها، باید مالیات‌هایی را که قبلاً از پرداخت آن‌ها معاف بوده، نیز بپردازد.

ریسک بلوکه شدن دارایی‌ها

یکی دیگر از عواقب فرار مالیاتی، ریسک بلوکه شدن دارایی‌ها است. سازمان امور مالیاتی کشور این اختیار را دارد که برای وصول مالیات‌های معوقه و جریمه‌های ناشی از فرار مالیاتی، به‌صورت قانونی اقدام به مسدود کردن حساب‌های بانکی و دارایی‌های فرد متخلف کند.

در نهایت، شفافیت و رعایت قوانین مالیاتی بهترین راه برای تضمین امنیت مالی و حرفه‌ای در دنیای ارزهای دیجیتال است.

چالش‌ها و ابهامات اصلی در اجرای مالیات ارز دیجیتال چیست؟

ازآنجاکه قوانین مالیاتی بر درآمد کلی شخص است و ارز دیجیتال مستقیماً قابل‌پیگیری نیست، اجرای آن در حوزه رمز ارز با چالش‌های اساسی و ابهاماتی روبه‌رو است که به شفاف‌سازی در آیین‌نامه‌های اجرایی نیاز دارد. این ابهامات باعث نگرانی بسیاری از فعالان بازار شده است. در ادامه نگاهی به این چالش‌ها می‌اندازیم.

نبود جارچوب قانونی مشخص برای ارز دیجیتال

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، نبود چارچوب رسمی و قانونی برای ارزهای دیجیتال در قوانین کشور است. مشخص نیست که سازمان امور مالیاتی چگونه می‌خواهد دارایی‌هایی را مالیات‌گذاری کند که هنوز قوانین مشخصی در کشور ندارد.

ابهام در محاسبه سود معاملات پیچیده

چالش بعدی، نحوه محاسبه سود است. در بازارهای سنتی، محاسبه سود ساده است؛ قیمت فروش را از قیمت خرید کم می‌کنید. اما در بازار رمز ارز، داستان پیچیده‌تر است. مثلاً فرض کنید شما ریال را به تتر تبدیل می‌کنید، سپس تتر را به بیت کوین و در نهایت بیت کوین را می‌فروشید.

حالا سوال این است: آیا هر کدام از این تبدیل‌ها یک رویداد مالیاتی جداگانه محسوب می‌شوند یا فقط سود نهایی در پایان کار اهمیت دارد؟ از طرف دیگر، روش‌های حسابداری مهمی مثل «میانگین موزون» یا «اولین ورودی، اولین خروجی» هنوز در این قانون مشخص نیستند.

مبنای نرخ ارز

در نهایت، یک ابهام بزرگ دیگر وجود دارد: نرخ ارز. در ایران، نرخ‌های مختلفی برای تبدیل ارز وجود دارد. اگر قرار باشد برای محاسبه سود، ارزش دارایی‌های دیجیتال به ریال تبدیل شود، کدام نرخ معیار خواهد بود؟ نرخ رسمی یا آزاد؟ پاسخ به این سوال بسیار مهم است، چراکه انتخاب هر کدام از این نرخ‌ها می‌تواند رقم مالیات را به‌شکل چشمگیری تغییر دهد.

این ابهامات نشان می‌دهد که تا زمان تدوین آیین‌نامه‌های دقیق و فراهم شدن زیرساخت‌های لازم، اجرای عملی و عادلانه این قانون برای رمز ارزها امکان‌پذیر نخواهد بود.

قانون مالیات بر عایدی رمز ارز از چه زمانی اجرایی می‌شود؟

شاید بزرگ‌ترین سوال هر معامله‌گر ارز دیجیتال این باشد که آیا باید از همین امروز نگران مالیات باشیم؟ در جواب خیلی کوتاه باید گفت: خیر، حداقل فعلاً نه!

برخلاف تصور اولیه، این قانون بلافاصله برای رمز ارزها اجرایی نخواهد شد. طبق گفته کارشناسان، سازمان امور مالیاتی حداقل ۲۰ ماه فرصت دارد تا زیرساخت‌های لازم برای شناسایی و محاسبه مالیات ارزهای دیجیتال را فراهم کند. این فرآیند زمان‌بر است و اولویت‌های اصلی فعلاً روی دارایی‌هایی مثل املاک و خودرو متمرکز است.

در واقع، اجرای قانون به‌صورت مرحله‌ای خواهد بود و به گفته فعالان این صنعت، تا زمانی که آیین‌نامه‌های اجرایی دقیق تدوین و سامانه‌های لازم راه‌اندازی نشود، کاربران نیازی به نگرانی بابت پرداخت مالیات ندارند. زمان دقیق شروع این طرح برای ارزهای دیجیتال، پس از آماده شدن زیرساخت‌ها و ابلاغ رسمی جزئیات آن، اعلام خواهد شد. پس عجله‌ای در کار نیست و باید منتظر خبرهای رسمی ماند.

تأثیر مالیات بر بازار ارز دیجیتال ایران چیست؟

این قانون می‌تواند آینده بازار رمز ارز ایران را به دو مسیر متفاوت هدایت کند.

شفافیت و نظم بیشتر

مسیر اول، شفافیت و نظم بیشتر است. اگر نهادهای مسئول با کمک متخصصان و فعالان این حوزه، آیین‌نامه‌ها را با دقت تدوین و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند، می‌توان امیدوار بود که بازار رمز ارز در ایران رسمیت بیشتری پیدا کرده و سرمایه‌گذاران با خیال راحت‌تری فعالیت کنند.

دراین‌صورت، احتمالاً صرافی‌های داخلی هم در آینده ملزم به ارائه اطلاعات به سازمان مالیاتی خواهند شد که البته این موضوع نیازمند تدوین سازوکارهایی برای حفظ حریم خصوصی کاربران است.

بی‌اعتمادی و انزوای بازار

مسیر دوم اما، بی‌اعتمادی و انزوای بازار است. اگر قانون بدون مشورت و با رویکردی غیرکارشناسی اجرا شود، می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. در چنین شرایطی، سرمایه‌ها به جای باقی ماندن در صرافی‌های داخلی، به سمت پلتفرم‌های خارجی یا معاملات زیرزمینی و غیرقابل ردیابی سوق پیدا می‌کنند.

این اتفاق نه تنها درآمد مالیاتی مورد انتظار دولت را فراهم نمی‌کند، بلکه می‌تواند به رشد بازارهای سیاه و از بین رفتن اعتمادی که به سختی در این صنعت نوپا شکل گرفته، منجر شود. بنابراین، اجرای درست این قانون، کاری بسیار پرریسک و چالشی است که نتیجه نهایی آن به همکاری و درایت مسئولین و فعالان بازار بستگی دارد.

سؤالات متداول

مالیات بر ارز دیجیتال چطور محاسبه می‌شود؟

مبلغ مالیات با توجه به میزان درآمد فرد، میزان نگهداری یک دارایی، و اینکه شخص مشمول کدام یک از مواد قانون مالیات می‌شود، متفاوت است ولی بطور متوسط ۱۵ الی ۲۰ درصد از درآمدتان را باید برای مالیات کنار بگذارید.

مالیات بر عایدی سرمایه ارز دیجیتال چیست؟

این مالیات بر سودی که از خرید و فروش رمز ارزها به‌دست می‌آورید، تعلق می‌گیرد. به بیان ساده، اگر رمز ارزی را با قیمتی بالاتر از قیمت خرید بفروشید، باید از سود حاصل شده مالیات بپردازید.

مالیات بر عایدی سرمایه از چه زمانی اجرایی می‌شود؟

اجرای قانون نیازمند زمانی برای اجرای زیرساخت‌های لازم است. سازمان امور مالیاتی فرصت دارد تا زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و زمان دقیق اجرا پس از تدوین آیین‌نامه‌ها اعلام خواهد شد.

آیا تمام معاملات رمز ارزی من مشمول مالیات است؟

تا جایی که مبلغ ریالی وارد حسابتان نشود، مشمول مالیات نخواهید شد.

آیا نگهداری رمز ارز هم مشمول مالیات می‌شود؟

خیر، تا زمانی که دارایی خود را نفروشید و سودی کسب نکنید، مالیاتی به آن تعلق نمی‌گیرد. نرخ مالیات برای نگهداری‌های بلندمدت هم بسیار پایین است یا ممکن است معافیت‌هایی داشته باشد.

جمع‌بندی

مالیات بر ارزهای دیجیتال در ایران، با وجود عدم وجود قوانین مشخص، یک موضوع جدی است که فعالان این حوزه باید به آن توجه کنند. درآمدهای حاصل از ترید، استخراج یا سایر فعالیت‌های مرتبط با رمزارزها، بر اساس قوانین موجود مانند مالیات بر عایدی سرمایه و درآمدهای اتفاقی، قابل شناسایی و مشمول مالیات است. آگاهی از این قوانین و رویکرد سازمان امور مالیاتی، اولین گام برای مدیریت صحیح و جلوگیری از مشکلات حقوقی آتی است.

با توجه به تصویب قانون مالیات بر عایدی سرمایه و اشاره به رمز ارزها در آن، انتظار می‌رود که در آینده‌ای نزدیک، این حوزه با قوانین مدون‌تری روبه‌رو شود. با این حال، اجرای این قانون با چالش‌هایی مانند ابهام در نحوه محاسبه سود، تعیین نرخ ارز و نبود زیرساخت‌های لازم همراه است. بنابراین، تا زمان تدوین آیین‌نامه‌های دقیق، شفافیت در اظهار معاملات و استفاده از روش‌های قانونی برای کاهش مالیات، بهترین راهکار برای فعالان این بازار است.