ETF بیت کوین چیست؟
مفهوم ETF اولین بار در دهه ۹۰ میلادی در کشور کانادا به دنیای بازارهای مالی معرفی شد. به‌طور کلی ETF به صندوقی از دارایی‌های مختلف گفته می‌شود که در بازار سهام، قابل معامله است؛ اما وقتی که از ETF بیت کوین صحبت به میان می‌آید، دقیقا به چه چیزی اشاره می‌شود؟
فرض کنیم که بخواهیم روی ارز دیجیتال بیت کوین سرمایه‌گذاری کنیم. طبق باور اغلب مردم، فقط یک راه پیش روی ما قرار دارد و آن، خرید بیت کوین است؛ اما تقریبا هر فعال حوزه رمزارز با ریسک‌هایی که خرید بیت کوین و نگهداری آن در ولت به همراه دارد، آشناست.
در چنین موقعیتی است که ETF بیت کوین می‌تواند راهگشا باشد. در ادامه این مطلب به معرفی و تشریح مفهوم ETF بیت کوین پرداخته و تفاوت آن با خرید مستقیم بیت کوین را توضیح خواهیم داد.
مفهوم ETF بیت کوین
نماد ETF مخفف Exchange-Traded Fund است که در فارسی با اسم «صندوق قابل معامله» شناخته می‌شود. بهتر است از ابتدا به مفهوم ETF پرداخته و سپس به سراغ ETF بیت کوین برویم.
صندوق‌های قابل معامله یا همان ETF، به شکلی از دارایی در بازار سهام گفته می‌شود که قیمت آن ممکن است به یک یا چند دارایی دیگر متصل باشد. برای مثال، اولین ETF که در سال ۱۹۹۳ در کانادا ایجاد شد، شاخص S&P500 را دنبال می‌کرد. این شاخص ترکیبی از ارزش ۵۰۰ کمپانی برتر ایالات متحده است؛ درواقع، قیمت آن با افزایش یا کاهش مجموع ارزش بازار این کمپانی‌ها جابه‌جا می‌شود.
وقتی که از ETF بیت کوین صحبت می‌کنیم، درواقع به نوعی از دارایی قابل معامله در بورس اشاره داریم که قیمت بیت کوین را دنبال می‌کند. قیمت آن همواره با بیت کوین برابر است و خرید آن به منزله خرید بیت کوین به حساب می‌آید. البته در این بین، اختلاف قیمت‌هایی نیز ایجاد می‌شوند (مانند USDT که گاهی اوقات در بازه ۰.۹۹ تا ۱.۰۱ دلار نوسان می‌کند)؛ اما به‌طور کلی، خرید ETF بیت کوین برابر با خرید بیت کوین واقعی است.
تفاوت ETF بیت کوین با BTC
احتمالا این سوال در ذهن هر خواننده ایجاد شده است که اگر خرید ETF بیت کوین تفاوتی با بیت کوین ندارد، پس چرا بعضی از افراد به سراغ ETF رفته و بعضی از افراد خرید مستقیم بیت کوین را ترجیح می‌دهند؟
در حقیقت ETF بیت کوین فرصتی را ایجاد کرده است که فعالان بازارهای مالی سنتی و افرادی که با تکنولوژی بلاک‌چین آشنایی ندارند نیز بتوانند در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کنند. حتی بعضی از صاحب‌نظران، ایجاد ETF بیت کوین را یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت و فراگیری این ارز دیجیتال می‌دانند. چراکه سرمایه‌داران زیادی را تشویق به انتقال سرمایه به بازار ارزهای دیجیتال کرد. سرمایه‌دارانی که بسیاری از آن‌ها، به این بازار بدبین بودند.
در یک برآورد کلی، ETF بیت کوین مانند خرید سهام در بورس است؛ درصورتی‌که خرید بیت کوین مستقیم، بدون واسطه با بازار رمزارزها و دنیای بلاک‌چین در ارتباط است. وجود چنین تفاوتی دارای مزایا و معایبی است که در بخش‌های بعدی بررسی خواهند شد.
مزایای ETF بیت کوین
مهم‌ترین مزایای ETF بیت کوین عبارت‌اند از:
پشتیبانی حقوقی
تمامی صندوق‌های قابل معامله فقط پس از گذراندن مراحل حقوقی و اخذ مجوزهای لازم، میتوانند فعالیت خود را در بازارهای مالی آغاز کنند. در مورد ETF بیت کوین نیز به همین صورت است؛ با خرید ETF، در واقع یک دارایی از یک شرکت مدیریت‌کننده سرمایه خریداری می‌شود و درصورتی‌که این شرکت ادعا کند شما سهمی از آن را در اختیار ندارید، تمامی راه‌های پیگیری حقوقی باز هستند.
این در حالی است که خرید و فروش بیت کوین به‌صورت مستقیم همواره ریسک‌های به‌خصوصی را به همراه دارد. البته این ریسک‌ها امروزه به‌خاطر حضور صرافی‌های معتبر در بازار، به میزان زیادی کاهش یافته‌‌اند؛ اما هنوز پابرجا هستند.
عدم نیاز به آشنایی با تکنولوژی بلاک‌چین
برای خرید بیت کوین به‌صورت مستقیم لازم است تا یک آشنایی حداقلی با مفاهیمی مثل بلاک‌چین، ولت، کلیدهای عمومی و خصوصی و … داشت؛ درصورتی‌که خرید ETF بیت کوین فرآیندی کاملا سنتی است. با اینکه امروزه از طریق کارگزاران بورسی آنلاین نیز می‌توان ETF بیت کوین را خریداری کرد و نیازی به مراجعه حضوری به تالار معاملات وجود ندارد، اما روند کار دقیقا از همان سیستم مالی متمرکز و تحت نظارت دولت‌ها پیروی می‌کند.
امنیت سایبری بهتر
تاکنون بارها این مشکل به وجود آمده است که ولت‌ها (به‌ویژه ولت‌های دیجیتال) توسط هکرها دچار اختلال شده‌اند یا اینکه دارایی کاربران به سرقت رفته است. این در صورتی است که ETF بیت کوین با چنین مشکلاتی مواجه نیست. البته ETFها نیز بارها با حملات سایبری مواجه می‌شوند؛ اما تفاوتی که بین این شرکت‌ها و خریداران عادی بیت کوین وجود دارد، این است که تیم‌های امنیت سایبری خبره و حرفه‌ای پشتیبان آن‌ها هستند.
معایب ETF بیت کوین
در کنار تمامی مزایا، ETF بیت کوین معایبی نیز دارد که نباید از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. تعدادی از این معایب در ادامه آورده شده‌اند.
عدم پیروی از مفاهیم و ارزش‌های شبکه‌های غیرمتمرکز
یکی از اصلی‌ترین ارزش‌هایی که به فراگیری شبکه‌های بلاک‌چین منجر شد، غیر متمرکز بودن آن‌ها بود. شبکه‌های بلاک‌چین قصد داشتند تا پردازش‌های مالی را به‌صورت غیرمتمرکز انجام دهند تا هیچ نهاد یا دولتی نتواند بر دارایی سایر افراد تسلط داشته باشد.
امروزه نیز بیت کوین زیر نظر هیچ سازمان یا فرد خاصی نیست؛ اما قضیه ETF بیت کوین متفاوت است. صندوق‌های قابل معامله، تحت نظارت یک سازمان مدیریت می‌شوند و مفهوم تمرکززدایی را کاملا زیر پا می‌گذارند.
حریم خصوصی ضعیف
از دیگر ارزش‌هایی که شبکه‌های بلاک‌چین از آن پیروی می‌کنند، می‌توان به حریم خصوصی اشاره کرد. در یک شبکه بلاک‌چین با ای‌که تراکنش‌ها قابل مشاهده هستند، اما هویت فرد انجام‌دهنده تراکنش مشخص نیست. ارزهای دیجیتال برای کسانی که می‌خواهند دارایی خود را از دولت‌ها و بانک‌ها پنهان نگه دارند، انتخاب بسیار خوبی است.
ETF بیت کوین با اینکه با قیمت این ارز دیجیتال پیوند خورده است، اما سیاست‌های حریم خصوصی بلاک‌چین‌ها را دنبال نمی‌کند. در این صندوق‌ها هویت هریک از دارندگان برای مدیران صندوق کاملا مشخص است. همچنین سایر سازمان‌ها که بر فعالیت ETF نظارت می‌کنند نیز کاملا به هویت افراد آگاه هستند.
اجبار به پیروی از تصمیمات مدیران صندوق ETF
صندوق ETF بیت کوین را می‌توان یک واسطه بین بلاک‌چین و سرمایه‌گذاران دانست. در چنین حالتی، وقتی که تغییر و تحولی در شبکه ایجاد شود، سرمایه‌گذاران به ناچار باید پیرو تصمیمات هیئت مدیران ETF باشند و نمی‌توانند به‌صورت مستقل عمل کنند.
برای مثال، هنگامی که فورک بیت کوین به نام بیت کوین کش به بازار عرضه شد، قرار بود به هریک از دارندگان بیت کوین، همان مقدار بیت کوین کش داده شود. سوالی که در این میان به وجود می‌آید، آیا سهام‌دارانی که ETF بیت کوین خریداری کرده‌اند نیز باید بیت کوین کش‌هایی که عرضه می‌شوند را از مدیران صندوق دریافت کنند؟ یا اینکه بیت کوین کش‌های عرضه شده به مدیران صندوق تعلق دارند؟ این سوال بدین‌خاطر مطرح می‌شود که خریداران ETF بیت کوین، در واقع خریداران بیت کوین محسوب نمی‌شوند. بلکه خریداران یک دارایی مرتبط با بیت کوین هستند. اینکه بیت کوین کش‌ها به آن‌ها تعلق بگیرد یا خیر، کاملا به تصمیم مدیران صندوق بستگی دارد.
چالش‌های پیش روی ETF بیت کوین
با اینکه ETFهای متنوعی در بازارهای مالی موجود هستند، اما ETF بیت کوین هنوز هم با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. بعضی از افراد فراگیر شدن ETF بیت کوین را فرصتی جدید برای ادغام بازارهای سنتی و بازار ارزهای دیجیتال می‌بینند و بعضی از صاحب نظران دیگر، ایجاد ETF بیت کوین را کاملا خلاف ارزش‌های بنیادین شبکه‌های بلاک‌چین می‌دانند.
چنین مسائلی باعث شده‌اند تا ETF بیت کوین هنوز هم چالش‌هایی را پیش روی خود داشته و به فراگیری لازم نرسیده باشد. بااین‌حال در بازار بورس بعضی از کشورها، امکان خرید ETF بیت کوین فراهم شده و سرمایه‌گذاران میتوانند بیت کوین را نیز به پورتفولیوی خود اضافه کنند.
آیا بازار بورس ایران نیز ETF بیت کوین دارد؟
درحال‌حاضر بازار بورس ایران دارای ETF بیت کوین نیست؛ اما فقدان این دارایی در بازار بورس، بدین معنا نیست که حضور آن در بازار نامحتمل باشد. به تازگی اخباری مبتنی‌بر احتمال عرضه اولین ETF بیت کوین در بازار بورس ایران به گوش می‌رسد. طبق مطالعات اقتصادی که انجام شده‌اند، عرضه ETF بیت کوین در بازار بورس می‌تواند تحولی عظیم را در سیستم سرمایه‌داری کشور ایجاد کرده و به جریانات مالی کمک فراوانی کند.
با ورود بیت کوین به بازار سرمایه، نه‌تنها تنوع دارایی‌ها افزایش خواهد یافت، بلکه شوق و ذوق سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار نیز بیشتر می‌شود. در چنین حالتی به احتمال زیادی دوباره می‌توان شاهد رشد شاخص بورس و رونق صنعت کشور بود.
جمع‌بندی
در این مطلب سعی کردیم تا مفهوم ETF بیت کوین و مهم‌ترین نکاتی که در مورد آن وجود داشت را پوشش دهیم. صندوق‌های ETF بیت کوین را می‌توان به‌عنوان پلی برای ارتباط بازار سهام و بازار کریپتوکارنسی دانست. پلی که مانند یک شمشیر دو لبه، در طولانی مدت می‌تواند مزایا و معایب زیادی داشته باشد. به‌طور کلی، نمی‌توان ETF بیت کوین را به سرعت قضاوت کرد؛ چراکه باید چندین سال از عرضه آن بگذرد و تاثیراتی که روی اقتصاد می‌گذارد، مورد بررسی قرار بگیرند؛ اما بااین‌حال، اینکه علاقه‌مندان به بازار سهام نیز بتوانند از طریق حساب خود به ارزهای دیجیتال نیز دسترسی داشته باشند، ایده‌ای جذاب و مفید به نظر می‌رسد.
