مزرعه استخراج یا ماینینگ فارم (Mining Farm) مجموعه‌ای متمرکز و پیشرفته از دستگاه‌های تخصصی عمدتاً ایسیک است که با مصرف برق نجومی، قدرت محاسباتی لازم برای حل معادلات رمزنگاری و کسب پاداش بلاک را فراهم می‌کند. برای راه‌اندازی یک مزرعه ماینینگ به تجهیزاتی مانند رک، سیستم‌های خنک‌کننده و دستگاه‌های تخصصی نیاز است.
در این مقاله جامع، موضوعاتی مانند محاسبه بازگشت سرمایه و مجوزهای قانونی در ایران گرفته تا سرمایش مایع و چالش‌های خرید برق صنعتی، به شما نشان می‌دهد که چرا این دیتاسنترهای پرحرارت برای سودآوری در ماینینگ حیاتی هستند.
مزرعه استخراج چیست؟
مزرعه استخراج، یک مجموعه تأسیساتی پیشرفته است که چندین دستگاه را برای استخراج ارزهای دیجیتال ترکیب می‌کند. به زبان ساده، در یک مزرعه به‌جای استفاده از یک کامپیوتر واحد، دستگاه‌های تخصصی متشکل از پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک به‌هم متصل می‌شوند تا قدرت محاسباتی و کارایی ماینینگ افزایش پیدا کند.
اگر در گذشته افراد می‌توانستند با یک یا چند کامپیوتر شخصی در خانه بیت کوین ماین کنند، امروزه با افزایش سرسام‌آور سختی و هش ریت شبکه، استخراج سودآور تنها با تجمیع تعداد بسیار زیادی دستگاه تخصصی و با مصرف برق بسیار زیاد امکان‌پذیر است. مزرعه استخراج همان جایی است که تعداد بالایی از دستگاه‌های تخصصی به‌صورت متمرکز، مدیریت و نگهداری می‌شوند تا توان محاسباتی افزایش یابد.
راه‌اندازی چنین مجموعه‌ای نیز به صرف میلیون‌ها دلار هزینه نیاز دارد؛ بنابراین، تنها افراد ثروتمند یا شرکت‌های بزرگ توانایی انجام چنین کاری را دارند.
هش ریت و سختی شبکه چیست؟
در شبکه بیت کوین که مبتنی بر مکانیزم اثبات کار (PoW) است، معیاری‌های به‌نام هش ریت (Hash Rate) و سختی (Difficulty) وجود دارد. دانستن مفهوم و جایگاه این دو معیار در بلاکچین بیت کوین، برای بررسی چرایی ظهور مزارع ماینینگ بسیار مهم است.
هش ریت یا نرخ هش، سرعت پردازش شبکه بیت کوین است. هر ماینر برای پیدا کردن بلاک جدید، باید میلیاردها محاسبه ریاضی انجام دهد تا به عددی برسد که با قوانین شبکه هم‌خوانی داشته باشد. با افزایش تعداد ماینرها، قدرت محاسباتی کل یا همان نرخ هش شبکه بیشتر می‌شود.
سختی شبکه یا ماینینگ دیفیکالتی، میزان دشواری پیدا کردن بلاک جدید را مشخص می‌کند. کدنویسی بلاکچین بیت کوین به‌گونه‌ای است که با افزایش قدرت محاسباتی ماینرها و هش ریت کل شبکه، سختی ماینینگ افزایش می‌یابد تا سرعت استخراج بلاک‌های جدید، ثابت و در حدود ۱۰ دقیقه باقی بماند. این معیار به‌صورت خودکار و بسته به هش ریت کل شبکه، تعیین می‌شود.
تاریخچه مختصر ظهور مزارع استخراج
رشد مزارع استخراج یک داستان تکاملی است که مستقیماً با افزایش قیمت بیت کوین و سخت‌تر شدن فرایند ماینینگ این ارز دیجیتال گره خورده است.
دوره CPUها؛ عصر طلایی استخراج خانگی (۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱)
در اولین روزهای تولد بیت کوین در سال ۲۰۰۹، شبکه این ارز دیجیتال به توان محاسباتی کمی نیاز داشت؛ تنها یک واحد پردازش مرکزی یا سی‌پی‌یو (CPU) در یک لپ‌تاپ معمولی برای استخراج بیت کوین کافی بود. در آن زمان، سختی شبکه و هش ریت بیت کوین بسیار پایین بود و رقابت خاصی بین ماینرها وجود نداشت. به‌همین‌دلیل، ماینرها برای مشارکت در شبکه و دریافت پاداش بلاک، تنها به یک رایانه شخصی با CPU معمولی نیاز داشتند.
علاوه‌براین، در آن دوره، نه‌تنها نیازی به دستگاه‌های تخصصی گران‌قیمت نبود، بلکه هزینه برق مصرفی نیز در مقایسه با امروز ناچیز بود و استخراج با لپ‌تاپ یا رایانه رومیزی، بازدهی قابل‌توجهی داشت؛ هر کسی می‌توانست نرم‌افزار ماینینگ را روی کامیپوتر خود نصب کند و عملاً هر خانه یا اتاق، یک «واحد استخراج» محسوب می‌شد.
دوره GUها؛ ظهور ریگ‌های استخراج (۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳)
با افزایش تعداد ماینرها، رقابت بین آن‌ها نیز شدت گرفت و آن‌ها متوجه شدند کارت‌های گرافیک (GPU) که برای پردازش بازی‌های رایانه‌ای طراحی شده بودند، قدرت محاسباتی بسیار بالاتری نسبت به CPUها برای حل الگوریتم استخراج بیت کوین دارند.
هر کارت گرافیک می‌توانست محاسباتی را انجام دهد که قدرت ده‌ها CPU را داشت! این تحول، عملاً به استخراج با CPU پایان داد و نتیجه آن، ظهور ساختارهای جدیدی به نام ریگ استخراج یا ماینینگ ریگ (Mining Rig) بود؛ این ریگ‌ها قفسه‌های فلزی کوچکی بودند که چند کارت گرافیک را در کنار هم قرار می‌دادند و در اتاق‌ها یا زیرزمین‌ها نصب می‌شدند.
این مرحله، اولین گام مهم برای تخصصی شدن صنعت استخراج و جدایی آن از کامپیوترهای معمولی بود.
دوره ASICها؛ صنعتی شدن استخراج (۲۰۱۳ به بعد)
سال ۲۰۱۳، نقطه عطف اصلی و آغازگر صنعتی شدن استخراج بود. با رشد انفجاری هش ریت شبکه بیت کوین، رقابت آنقدر بالا گرفت که حتی کارت‌های گرافیک نیز توان رقابت را از دست دادند. در پاسخ به این نیاز، تولیدکنندگان، دستگاه‌های کاملاً تخصصی به نام ایسیک یا اسیک (ASIC) را به بازار معرفی کردند.
وظیفه این دستگاه‌ها، صرفاً و منحصراً، حل الگوریتم‌های رمزنگاری بیت کوین بود. هر دستگاه ایسیک، صدها تا هزاران برابر قدرت یک ریگ کارت گرافیک را داشت. بنابراین، با ورود ایسیک ماینرها به بازار، استخراج بیت کوین با CPU و GPU عملا به طور کامل منسوخ شد. از این زمان به بعد، تنها راه رقابت و سودآوری در شبکه بیت کوین، سرمایه‌گذاری در این دستگاه‌های تخصصی و گران‌قیمت ایسیک بود که صنعت ماینینگ را از یک فعالیت خانگی به یک کسب‌وکار صنعتی بزرگ تبدیل کرد.
دوره فارم‌ها؛ تشکیل مزارع استخراج در مقیاس صنعتی
رقابت افراد با اسیک ماینرهایشان، نیاز به مدیریت همزمان صدها دستگاه را ایجاد کرده است. به این ترتیب، این دستگاه‌ها از خانه‌ها و زیرزمین‌ها به سوله‌ها و دیتاسنترهای بزرگ صنعتی منتقل شدند.
علاوه‌براین، در این دوران، با توجه به مصرف برق نجومی ایسیک‌ها، مزارع بزرگ شروع به جستجوی مناطق با برق بسیار ارزان (مانند ایسلند، کانادا، چین و بخش‌هایی از آمریکا) کردند تا بتوانند سودآور بمانند.
امروزه، صنعت استخراج بیت کوین به طور کامل تحت سلطه این مزارع بزرگ است و شرکت‌های بزرگی با بودجه‌های کلان، در سراسر جهان در این زمینه فعالیت می‌کنند.
مراحل راه‌اندازی یک مزرعه ماینینگ چیست؟
برای راه‌اندازی یک ماینینگ فارم، باید تجهیزات لازم را تأمین، یک مکان مناسب را انتخاب و به مواردی مانند میزان سودآوری و قوانین منطقه برای فعالیت توجه کنید. به‌طور خلاصه، مراحل کلی راه‌اندازی یک Mining Farm شامل موارد زیر است:
- تهیه تجهیزات (دستگاه‌های ماینینگ، تأمین برق، تهیه رک، تهیه سیستم‌های خنک‌کننده)
- انتخاب مکان مناسب برای استقرار تجهیزات
- محاسبه سودآوری و هزینه‌ها
- توجه به قوانین ماینینگ؛ مالیات و گزارش‌دهی مالی
در ادامه این قسمت، به بررسی جزئی‌تر هرکدام از این موارد می‌پردازیم.
تهیه تجهیزات؛ زیرساخت اصلی راه اندازی یک مزرعه استخراج چیست؟
وقتی از مزرعه ماینینگ حرف می‌زنیم، در واقع منظورمان یک سوله بزرگ پر از دستگاه‌هایی است که شبانه‌روز در حال انجام محاسبات رمزنگاری برای استخراج یک ارز دیجیتال هستند.
برای راه‌اندازی مزرعه ماینینگ به تجهیزات زیر نیاز است:
- دستگاه‌های ماینینگ
- منبع تغذیه و زیرساخت برق
- رک‌ها و قفسه‌ها
- سیستم‌های خنک‌کننده
۱. دستگاه‌های ماینینگ
قلب تپنده هر مزرعه، دستگاه‌های ماینر مستقر در آن هستند. دو نوع اصلی از این دستگاه‌ها وجود دارد:
- ASICها
- GPUها
ایسیک
همانطور که در بخش تاریخچه استخراج گفتیم، ایسیک ماینرها دستگاه‌هایی هستند که فقط برای استخراج یک ارز دیجیتال خاص طراحی شده‌اند؛ یعنی تمام توان‌شان روی یک کار متمرکز است: حل الگوریتم‌های رمزنگاری ماینینگ اختصاصی مانند SHA-256 برای بیت کوین. این دستگاه‌ها، بسیار قدرتمند و بهینه‌اند و هر کدام، توانایی استخراج ارزهای دیجیتال مبتنی بر یک الگوریتم یکسان مشابه را دارند.
مدل‌های معروف مانند Antminer S19 Pro یا +Whatsminer M30S از برندهای بیت‌مین (Bitmain) و میکروبی‌تی (MicroBT) در بیشتر مزارع صنعتی دنیا دیده می‌شوند. در یک مزرعه معمولی ممکن است صدها عدد از همین مدل‌ها در ردیف‌های منظم کنار هم کار کنند.
کارت گرافیک (GPU)
در حالی‌که استخراج بیت کوین مدت‌هاست با کارت گرافیک صرفه اقتصادی ندارد و فقط با دستگاه‌های ایسیک انجام می‌شود، برخی از ارزهای دیگر مانند ریوین کوین (Ravencoin)، مونرو (Monero) و ارگو (Ergo) هنوز با GPU قابل استخراج‌اند.
در مزارع استخراج آلت کوین‌ها، معمولا صدها کارت گرافیک مانند RTX 3070 و RTX 4070 یا RX 6800 در ریگ‌های باز فلزی نصب می‌شوند تا خنک‌سازی بهتر و دسترسی آسان‌تری برای نگهداری و تعمیر فراهم شود.
کارت‌های گرافیک، انعطاف‌پذیرتر از دستگاه‌های ایسیک هستند و می‌توان با تغییر نرم‌افزار، آن‌ها را برای الگوریتم‌های استخراج مختلف تنظیم کرد. این یعنی امکان استخراج ارزهای متنوع‌تری با تهیه تنها یک دستگاه مبتنی بر GPU وجود دارد.
۲. منبع تغذیه و زیرساخت برق
دستگاه‌های استخراج بدون برق کار نمی‌کنند و اینجاست که پاور یا منبع تغذیه (PSU) اهمیت پیدا می‌کند. هر دستگاه ایسیک، معمولاً یک پاور مخصوص دارد که باید توان کافی و پایداری ولتاژ را تضمین کند.
در مقیاس بزرگ‌تر، توزیع برق در مزارع استخراج یکی از بخش‌های حساس و هزینه‌بر است که باید دارای موارد زیر باشد:
- استفاده از تابلو برق صنعتی، فیوزهای حفاظتی و کابل‌کشی دقیق برای جلوگیری از نوسان یا اتصال کوتاه.
- تأمین برق از ترانسفورماتور یا پست اختصاصی.
- استفاده از ژنراتورهای پشتیبان یا سیستم یوپی‌اس (UPS) برای جلوگیری از توقف ماینینگ درصورت قطعی برق.
۳. رک‌ها
برای اینکه صدها دستگاه بتوانند با نظم و تهویه مناسب کار کنند، به چیدمان دقیق نیاز است. اینجاست که رک‌ها (Racks) وارد صحنه می‌شوند. رک‌ها، همان قفسه‌های فلزی هستند که دستگاه‌ها روی آن‌ها قرار می‌گیرند. این قفسه‌ها طوری طراحی می‌شوند که هوا از جلو وارد و از پشت خارج شود تا گرمای تولیدشده به‌خوبی تخلیه شود.
در مزارع بزرگ، معمولاً مسیر جریان هوا از قبل طراحی می‌شود: دستگاه‌ها در ردیف‌های پشت‌سرهم نصب می‌شوند و فن‌های قدرتمند یا سیستم تهویه، هوای گرم را از سوله خارج می‌کند. در فارم‌های GPU، از فریم‌های باز آلومینیومی استفاده می‌شود تا هوا آزادانه در میان کارت‌ها جریان داشته باشد.
۴. سیستم‌های خنک‌کننده
در مزارع استخراج، حرارت، دشمن شماره‌یک راندمان است. دستگاه‌های ایسیک هنگام کار دائم، گرمای زیادی تولید می‌کنند که اگر دفع نشود، باعث افت عملکرد یا حتی سوختن قطعات می‌شود. سیستم‌های خنک‌کننده ماینینگ فارم‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- خنک‌کاری با هوا (Air Cooling)
- سرمایش تبخیری/آبی (Evaporative/Water Cooling)
- سرمایش مایع یا غوطه‌وری (Immersion Cooling)
خنک‌کاری با هوا (Air Cooling)
خنک‌کاری با هوا که به آن خنک‌کاری خشک (Dry Cooling) نیز می‌گویند، شامل فن‌های داخلی دستگاه‌های ماینر و سیستم‌های تهویه قوی (اگزوز فن‌ها) برای خارج کردن هوای داغ از محیط مزرعه است. این روش، مقرون‌به‌صرفه، اما پرسر و صداست و به رسیدگی دائمی و تعویض دوره‌ای فیلترها نیاز دارد.
سرمایش تبخیری/آبی (Evaporative/Water Cooling)
سرمایش تبخیری، که به آن کولر آبی صنعتی نیز گفته می‌شود، یک روش خنک‌سازی طبیعی است که بر اساس پدیده تبخیر آب کار می‌کند.
هنگامی‌که آب از حالت مایع به گاز تبدیل می‌شود، گرمای محیط را جذب می‌کند. در این سیستم، هوای گرم و خشک از داخل پدهایی به نام پدهای سلولزی یا پوشال مرطوب که با آب اشباع شده‌اند، عبور می‌کند. با عبور هوا از این پدهای مرطوب، آب روی سطح پد تبخیر می‌شود و گرمای نهان تبخیر را از هوا می‌گیرد. در نتیجه، هوای خروجی به شکل چشمگیری خنک‌تر و مرطوب‌تر می‌شود.
پدهای سرمایش تبخیری معمولاً در دیواره‌های ورودی هوا به سالن ماینینگ یا در کنار فن‌های بزرگ ورودی، نصب می‌شوند.
سرمایش مایع یا غوطه‌وری (Immersion Cooling)
در سرمایش غوطه‌وری، کل دستگاه‌های ماینینگ در یک تانک یا محفظه پرشده با مایع دی‌الکتریک (Dielectric Fluid) غوطه‌ور می‌شود. این مایعات، کاملا نارسانا و غیرقابل اشتعال هستند و هیچ آسیبی به قطعات الکترونیکی نمی‌رسانند.
هنگامی که ماینرها روشن هستند، تراشه‌های تولیدکننده گرما، حرارت را مستقیماً به مایع اطراف منتقل می‌کنند. مایع گرم شده سپس از طریق پمپ‌ها به یک مبدل حرارتی هدایت می‌شود. در مبدل حرارتی، مایع گرمای خود را به یک منبع خنک‌کننده ثانویه (مانند آب یا هوای محیط) منتقل می‌کند و خنک می‌شود. سپس مایع خنک‌شده، مجدداً به تانک باز می‌گردد تا چرخه ادامه یابد.
هزینه و مصرف برق مزارع استخراج چقدر است؟
برق، قلب تپنده هر مزرعه استخراج است. در واقع، سودآوری یا ضررده‌بودن یک فارم، بیش از هر چیز به هزینه انرژی مصرفی آن بستگی دارد. علت آن است که دستگاه‌های ایسیک یا GPU، در تمام شبانه‌روز روشن‌اند و برای محاسبات مدام، به برق زیادی نیاز دارند.
به‌طور میانگین، یک دستگاه ایسیک معمولی مانند Antminer S19 Pro، حدود ۳,۰۰۰ وات در ساعت برق مصرف می‌کند. حال تصور کنید یک مزرعه ماینینگ با ۱۰۰۰ دستگاه انت‌ماینر، مصرفی معادل حداقل ۳ مگاوات در ساعت دارد که معادل مصرف برق یک محله کوچک است.
انرژی‌های تجدیدپذیر
در کشورهایی مانند قزاقستان یا بخش‌هایی از آمریکا (تگزاس و وایومینگ) که هزینه برق ارزان‌تر است، هزینه ماینینگ به‌مراتب کمتر خواهد بود. اما در کشورهایی با تعرفه‌های بالا، مانند کشورهای اروپایی یا مناطقی که برق صنعتی گران‌تر است، حتی استخراج با جدیدترین دستگاه‌ها هم ممکن است به‌صرفه نباشد.
به‌همین‌دلیل، مزارع حرفه‌ای معمولاً از سیستم‌های مانیتورینگ مصرف برق، خنک‌سازی هوشمند و حتی تأمین برق از منابع تجدیدپذیر (مثل برق آبی یا بادی) استفاده می‌کنند تا هزینه‌ها را کاهش دهند.
ایسلند یکی از کشورهایی است که به‌دلیل برخورداری از منابع انرژی تجدیدپذیر فراوان، به‌ویژه انرژی ژئوترمال و آبی، به مکانی جذاب برای مزارع استخراج ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. این کشور با تولید ۱۰۰ درصدی برق از منابع تجدیدپذیر، شرایط مناسبی را برای فعالیت‌های ماینینگ فارم‌ها فراهم می‌کند.
قراردادهای خرید و تعامل با بازار برق
قرارداد Power Purchase Agreement یا PPA، توافقی بین مالک یک مزرعه و تأمین‌کننده برق است که نرخ، مدت و ظرفیت مصرف را مشخص می‌کند. در ایران نیز می‌توان با شرکت برق منطقه‌ای برای تعرفه‌های ساعتی یا فصلی مذاکره کرد.
مدیریت مصرف و هزینه‌ها
برای مدیریت هزینه، مزارع استخراج باید مصرف برق را در ساعات کم‌مصرف با تعرفه‌های پایین‌تر بهینه‌سازی کرده و درصورت امکان، ماینرها را در زمان اوج مصرف، خاموش کنند.
در برخی کشورها، مزارع ماینینگ به‌عنوان مصرف‌کننده بزرگ، در ازای توافق برای کاهش مصرف در شرایط اضطراری شبکه، تخفیف‌های قابل‌توجهی در تعرفه برق دریافت می‌کنند. این سیاست در ایالت تگزاس آمریکا به‌طور گسترده اجرا می‌شود. مزارع استخراج ارز دیجیتال در این ایالت در زمان‌های بحرانی شبکه مانند موج گرما با خاموشی سریع، فشار را از روی شبکه برداشته و از قطع برق عمومی جلوگیری می‌کنند. در عوض، اپراتور شبکه برق تگزاس نیز به آن‌ها مشوق‌های مالی هنگفت پرداخت می‌کند.
انتخاب مکان استقرار؛ بهترین مکان راه‌اندازی مزرعه ماینینگ کجاست؟
انتخاب مکان مناسب برای احداث مزرعه استخراج، یکی دیگر از مهمترین موارد است. دمای متوسط سالانه، رطوبت، قیمت برق، و فاصله از مراکز توزیع انرژی، همگی نقش حیاتی در تعیین مکان راه‌اندازی یک ماینینگ فارم دارند. مناطق خنک و دارای برق پایدار (مانند برخی مناطق قفقاز) گزینه‌های ایده‌آلی هستند. همچنین، ایمنی فیزیکی در برابر سرقت، آتش‌سوزی و نوسانات برق باید در طراحی سایت لحاظ شود.
مکان ایده‌آل باید چهار مؤلفه اصلی را فراهم کند:
- دسترسی به برق پایدار و ارزان: هر گونه قطعی برق به معنای زیان مستقیم و توقف درآمد است. تعرفه برق باید در پایین‌ترین حالت ممکن باشد.
- آب‌وهوای مناسب: مناطق سردسیر، به‌طور طبیعی نیاز به سیستم‌های خنک‌کننده پرهزینه را کاهش می‌دهند.
- ایمنی و پایداری: سایت انتخابی باید در برابر حوادث طبیعی (سیل، زلزله) و سرقت امن باشد.
- زیرساخت‌های فیزیکی: نزدیکی به ایستگاه‌های برق و دسترسی آسان برای تعمیر و نگهداری مهم است.
محاسبه سودآوری و هزینه‌ها؛ میزان بازگشت سرمایه مزارع ماینینگ چقدر است؟
قبل از هر سرمایه‌گذاری، باید بدانید که فعالیت شما چقدر بازده دارد. محاسبه سودآوری یک مزرعه استخراج بر پایه عواملی چون قیمت بیت کوین، سختی شبکه، هزینه برق، نرخ هش دستگاه‌ها، هزینه‌های جاری و روش ماینینگ (اتصال به استخر یا سولو ماینینگ) انجام می‌شود. ماینرها معمولاً با ابزارهایی مانند WhatToMine یا ASIC Miner Value، سناریوهای مختلف را بررسی می‌کنند تا تصمیم منطقی بگیرند.
۱. محاسبه هزینه‌ها
بازگشت سرمایه شما در استخراج یک ارز دیجیتال تحت تأثیر چهار عامل حیاتی قرار دارد:
- هزینه اولیه و ثابت: ابتدا باید میزان هزینه اولیه برای خرید دستگاه‌ها و تجهیزات خنک‌کننده لازم و سوله مناسب (درصورت خرید مکان) را محاسبه کنید.
- هزینه‌های جاری: مهمترین عامل در مدیریت یک Mining Farm، هزینه برق مصرفی آن است. سایر هزینه‌های عملیاتی شامل نگهداری و تعمیرات، اجاره سوله (درصورت عدم سرمایه‌گذاری ثابت اولیه)، اینترنت و دستمزد نیروی انسانی برای مراقبت از سوله نیز باید محاسبه شوند.
۲. انتخاب روش فعالیت؛ اتصال به استخر یا سولو ماینینگ
دو روش فعالیت برای کسب درآمد از استخراج ارزهای دیجیتال، سولو ماینینگ و اتصال به یک استخر هستند.
استخراج سولو (Solo Mining)
در سولو ماینینگ یا استخراج انفرادی، خودتان به‌تنهایی فعالیت کرده و درصورت استخراج موفق یک بلاک، کل پاداش آن را دریافت می‌کند. این روش نیازمند حجم بسیار عظیمی از هش ریت است تا شانس موفقیتی هرچند اندک وجود داشته باشد.
اگر در مزرعه خود تعداد بالایی دستگاه‌ها دارید که سهم خوبی از هش ریت کل شبکه بلاک چین ارز دیجیتال موردنظر را تشکیل می‌دهد، درآمدزایی بیشتری با سولو ماینینگ خواهید داشت.
استخر استخراج (Pool Mining)
استخر استخراج یا ماینینگ پول که رایج‌ترین روش درآمدزایی است، به ماینرهای کوچک و بزرگ این امکان را می‌دهد که قدرت پردازشی (هش ریت) خود را با یکدیگر ترکیب کنند تا شانس یافتن یک بلاک جدید در شبکه بلاک چین، به‌طرز چشمگیری افزایش یابد.
در این روش، هنگامی که استخر موفق به استخراج یک بلاک و دریافت پاداش می‌شود، آن پاداش بر اساس سهم هش ریت هر فرد، به‌صورت عادلانه بین تمام اعضا تقسیم می‌شود.
اگر از این روش برای فعالیت استفاده کنید، باید میزان درآمد خود براساس سهم‌تان در استخر را درنظر بگیرید.
۳. محاسبه درآمد
درآمد واقعی شما از تفاضل سود ناخالص (که تابع مستقیم هش ریت دستگاه و قیمت ارز استخراجی است) و هزینه‌های جاری و عملیاتی و روش ماینینگ انتخابی به‌دست می‌آید.
۴. بررسی ریسک و نوسان
علاوه‌براین، باید در نظر داشته باشید که سودآوری شما در برابر تغییرات سه‌گانه قیمت رمزارز، افزایش سختی شبکه ماینینگ و افزایش تعرفه برق، آسیب‌پذیر است. میزان ریسک را نیز باید بسنجید.
قوانین ماینینگ؛ مالیات و گزارش‌دهی مالی چگونه است؟
قوانین مالیاتی و گزارش‌دهی برای ماینینگ ارزهای دیجیتال در سطح جهان بسیار متنوع است. گزارش‌دهی دقیق و نگهداری سوابق تمام تراکنش‌ها، ارزش بازار در زمان دریافت و هزینه‌های قابل‌کسر، برای رعایت قوانین منطقه‌ای الزامی است.
بنابراین، لازم است بسته به مکان استقرار تجهیزات خود، به قوانین مالیاتی و نحوه گزارش‌دهی درآمدی آگاه باشید.
قوانین مالیات ماینینگ ارزهای دیجیتال در ایران
براساس قوانین مالیات ارز دیجیتال در ایران، راه‌اندازی مزرعه استخراج به شرط اخذ مجوز از وزارت صمت امکان‌پذیر است و ماینرها درصورتی‌که درآمد ارزی خود را به چرخه اقتصادی کشور برگردانند، مشمول مالیات با نرخ صفر می‌شوند.
بر اساس قانون جدید مالیات بر سوداگری نیز عایدی حاصل از انتقال رمز ارزها (به‌جز رمزریال)، مشمول مالیات پلکانی بر سود خواهد بود. همچنین، استفاده از ارزهای دیجیتال به‌عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور ممنوع است.
ریسک‌ها و چالش‌های راه‌اندازی یک مزرعه استخراج چیست؟
فعالیت در صنعت ماینینگ همواره با ریسک همراه است: نوسان قیمت ارز دیجیتال، قطعی برق، سخت‌تر شدن شبکه، قوانین متغیر، سرقت سخت‌افزار و مشکلات تأمین قطعه، از جمله موارد آن هستند. چنین مشکلاتی در مزارع ماینینگ می‌تواند مشکلات جدی‌تری را ایجاد کند.
نوسان قیمت ارز دیجیتال
سودآوری ماینرها به‌صورت مستقیم به قیمت ارز دیجیتال استخراج‌شده بستگی دارد و مهمترین ریسک مالی را ایجاد می‌کند. درصورت افت شدید قیمت‌ها، درآمد حاصل از ماینینگ نیز ممکن است حتی برای پوشش هزینه‌های عملیاتی مانند برق کافی نباشد و منجر به تعطیلی عملیات شود.
قطع برق
ماینرها برای استخراج مداوم و سودآور، به تأمین برق پایدار و بدون وقفه نیاز دارند. قطعی برق منجر به توقف استخراج، از دست رفتن فرصت‌های کسب درآمد و در موارد شدید، آسیب دیدن سخت‌افزارها بر اثر خاموشی‌های ناگهانی یا نوسانات ولتاژ می‌شود.
افزایش سختی شبکه
با افزایش تعداد ماینرهای فعال در شبکه (افزایش هش ریت کلی)، پروتکل بلاک چین به‌طور خودکار سختی استخراج را افزایش می‌دهد تا زمان تولید بلاک ثابت بماند. این بدان معناست که یک ماینر با توان محاسباتی ثابت، سهم کمتری از پاداش کل شبکه را دریافت خواهد کرد و سودآوری هر دستگاه کاهش می‌یابد.
تغییر قوانین
عدم وجود یک چارچوب قانونی ثابت و یکپارچه برای ماینینگ، به ویژه در سطح بین‌المللی، یک ریسک مهم محسوب می‌شود. تغییر ناگهانی قوانین (مانند ممنوعیت ماینینگ یا وضع تعرفه‌های برق بسیار بالا)، می‌تواند کل عملیات را غیرقانونی یا زیان‌ده کند.
سرقت
به‌دلیل ارزش بالای دستگاه‌های ماینر، مزارع ماینینگ به‌ویژه در مکان‌های دورافتاده، هدف سرقت فیزیکی قرار می‌گیرند. ضعف در امنیت فیزیکی و سیستم‌های نظارتی، ریسک از دست دادن سرمایه‌گذاری سنگین در تجهیزات را افزایش می‌دهد.
مشکلات نگهداری و تعمیرات
کمبود یا تأخیر در تأمین قطعات یدکی مانند تراشه‌ها و هش‌بردها، تعمیر و نگهداری دستگاه‌های ماینر را دشوار می‌کند.
در دوران بحران‌های جهانی مانند جنگ، بلایای طبیعی و بیماری‌های همگانی، نگهدار یو تعمیرات سایت‌ها نیز ممکن است با مشکل مواجه شود. برای مثال، در دوران همه‌گیری کرونا، صنعت ماینینگ جهانی با مشکلات جدی در تأمین تجهیزات مواجه شد.
برای نمونه، در سال ۲۰۲۰، شرکت رایت بلاک چین (Riot Blockchain) که یکی از بزرگترین ماینرهای بیت کوین در ایالات متحده آمریکاست، اعلام کرد که به‌دلیل تعطیلی کارخانه‌ها و محدودیت‌های مرزی، تأمین تجهیزات جدید با مشکل روبه‌رو شده است.
نمونه‌های موفق و بزرگ مزرعه استخراج در ایران و جهان
در سطح جهانی، مزارعی مانند بیت‌مین (Bitmain) در چین و جنسیس ماینینگ (Genesis Mining) در ایسلند، از بزرگترین فارم‌ها هستند. این نمونه‌ها معمولاً در مناطق سردسیر و با انرژی تجدیدپذیر فعالیت می‌کنند تا هزینه برق و خنک‌سازی را کاهش دهند.
در جدول زیر، نمونه‌هایی از بزرگترین ماینینگ فارم‌های بیت کوین در جهان را مشاهده می‌کنید:
| بزرگترین مزارع و شرکت‌های استخراج بیت‌کوین در جهان (۲۰۲۵) | |||
| نام شرکت | موقعیت جغرافیایی | هش‌ریت عملیاتی / اعلام‌شده | توضیحات |
| Riot Platforms –Whinstone | راک‌دیل، تگزاس، ایالات متحده | حدود ۱۵ EH/s (ظرفیت اعلام‌شده تا اوایل ۲۰۲۵) | بزرگترین مرکز ماینینگ آمریکای شمالی از نظر ظرفیت توسعه. مساحت حدود ۱۰۰ هکتار و مصرف برق تا ۱ گیگاوات. |
| Marathon Digital Holdings | ایالات متحده (نوادا، تگزاس و سایر ایالت‌ها) | حدود ۵۰–۵۳ EH/s (گزارش دسامبر ۲۰۲۴) | یکی از بزرگترین ماینرهای عمومی جهان که مستقیما در امنیت شبکه بیت کوین مشارکت دارد. هدف شرکت رسیدن به بیش از ۵۰ EH/s در ۲۰۲۵ است. |
| CleanSpark Inc | ایالات متحده (نوادا، جورجیا و یوتا) | حدود ۵۰ EH/s (ژوئن تا اوت ۲۰۲۵) | تمرکز این شرکت بر انرژی تجدیدپذیر و بهره‌وری بالاست. |
| Bitdeer Technologies Group | ایالات متحده و جنوب‌شرقی آسیا (از جمله سنگاپور و لائوس) | ۳۵ EH/s با هدف افزایش به ۴۰ EH/s تا پایان ۲۰۲۵ | بعلاوه‌بر ماینینگ، درحال گسترش مراکز داده برای پروژه‌های هوش مصنوعی است. |
| Bitfarms Ltd | کانادا، ایالات متحده و پاراگوئه | حدود ۱۷.۷ EH/s (سه‌ماهه دوم ۲۰۲۵) | از انرژی برق‌آبی در عملیات خود استفاده می‌کند و حضور گسترده‌ای در آمریکای شمالی و جنوبی دارد. |
| Bitmain | پکن، چین (مقر اصلی) و مراکز استخراج در مغولستان داخلی و استان سیچوآن | نامشخص |
بزرگترین تولیدکننده دستگاه‌های ماینینگ در جهان است و همزمان در چندین مرکز استخراج مستقیم فعالیت دارد. اخیراً برنامه‌های توسعه در آمریکا (تگزاس) را نیز شروع کرده است. |
| Genesis Mining | ریکیاویک، ایسلند | بیش از 2 EH/s (۲۰۰۰ پتاهش بر ثانیه)
این ظرفیت هش‌ریت در سال ۲۰۲۱ گزارش شده است و نشان‌دهنده مقیاس بزرگ عملیات استخراج این شرکت در ایسلند است. |
از انرژی‌های تجدیدپذیر ایسلند برای تأمین برق فارم‌های خود استفاده می‌کند و به‌عنوان یکی از پیشگامان در استفاده از انرژی‌های پاک در صنعت استخراج شناخته می‌شود. |
مزرعه استخراج در ایران
در ایران، گفته می‌شود که مزارعی در مناطق دارای برق صنعتی مانند یزد و کرمان فعالیت دارند. البته هر از چندی نیز اخبار لو رفتن مزارع استخراج غیرمجاز منتشر می‌شود. به‌عنوان مثال، اخیراً در گزارشی که در ۱۴ مهر ۱۴۰۴ توسط خبرگزاری تسنیم منتشر شد، یک مزرعه استخراج غیرمجاز رمز ارز در شهرک صنعتی 2 اردبیل شناسایی شده است. بهاین‌حال، آمار موثقی از تعداد مزارع بیت کوین در ایران وجود ندارد.
نکات مهم امنیتی در رابطه با مزرعه استخراج چیست؟
فارم‌های استخراج هدف جذابی برای سرقت فیزیکی و هک هستند. حفاظت از سرمایه‌گذاری در دو بعد ضروری است:
امنیت فیزیکی
نصب دوربین‌های مداربسته، فنس‌کشی امن، کنترل دسترسی به سایت و نگهداری تجهیزات در محیط‌های ضدحریق و ضدآب، مهمترین موارد امنیتی مزارع فیزیکی هستند.
در ۱۴ آوریل ۲۰۲۱ گزارش شد که یک مرکز استخراج ارز دیجیتال در قزاقستان دچار آتش‌سوزی شده است؛ مساحت این مزرعه حدود ۱۵۰ متر مربع و علت اولیه آتش‌سوزی، «کار جوشکاری» اعلام شده بود.
امنیت سایبری
حفاظت از شبکه داخلی، استفاده از فایروال قوی، به‌روزرسانی منظم فریم‌ورها و مهم‌تر از همه، محافظت از کلیدهای خصوصی و دسترسی‌های حساب استخر استخراج (درصورت اتصال به آن) می‌تواند ماینینگ فارم را از این حوادث مصون بدارد.
به‌عنوان مثال، یکی از بزرگترین استخرهای استخراج بیت کوین در ژاپن به‌نام SBI Crypto، در اکتبر ۲۰۲۵ مورد حمله قرار گرفت و حدود ۲۱ میلیون دلار دارایی آن از طریق هک به سرقت رفت.
تاثیر زیست‌محیطی و راهکارهای کاهش اثر مزارع ماینینگ چیست؟
گزارش‌های متعددی در سال ۲۰۲۵ درباره تأثیرات زیست‌محیطی استخراج ارز دیجیتال منتشر شده است که نشان‌دهنده نگرانی‌های فزاینده در این حوزه هستند.
استخراج ارز دیجیتال سالانه حدود ۱۷۳ ترابایت‌برساعت انرژی مصرف می‌کند که معادل مصرف انرژی سالانه کشوری مانند لهستان است. از این میزان، ۵۲.۴٪ از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی آبی، بادی و هسته‌ای تأمین می‌شود. بااین‌حال، ۴۷.۶٪ از انرژی مصرفی صنعت ماینینگ از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود که منجر به انتشار ۹۸ میلیون تن دی‌اکسیدکربن معادل (CO₂-e) می‌گردد.
علاوه‌براین، استخراج بیت کوین می‌تواند سطح آلاینده‌های هوا مانند ذرات معلق ریز (PM2.5) را افزایش دهد که با خطراتی برای سلامت انسان، از جمله بیماری‌های قلبی و سرطان مرتبط است.
سؤالات متداول
Mining Farm چیست؟
مزرعه استخراج یک تأسیسات متمرکز و پیشرفته است که صدها یا هزاران دستگاه تخصصی را برای استخراج ارزهای دیجیتال در خود جای داده است.
چرا هزینه برق مهمترین عامل در سودآوری مزارع است؟
دستگاه‌های ماینر به‌صورت شبانه‌روزی روشن هستند و مصرف برق نجومی (مثلا یک ماینر ۳,۰۰۰ وات در ساعت) دارند. در نتیجه، هزینه برق بیشترین سهم را در هزینه‌های عملیاتی دارد و ارزان بودن برق، تعیین‌کننده اصلی سودآوری است.
پرکاربردترین سیستم‌های خنک‌کننده در مزارع استخراج کدامند؟
سه روش اصلی شامل: ۱. خنک‌کاری با هوا (فن‌های قوی و تهویه صنعتی)؛ ۲. سرمایش تبخیری/آبی (استفاده از پدهای سلولزی مرطوب برای خنک کردن طبیعی هوا)؛ و ۳. سرمایش مایع/غوطه‌وری (قرار دادن ماینر در مایعات دی‌الکتریک نارسانا) هستند.
چرا رک‌ها و چیدمان دستگاه‌ها در مزرعه مهم هستند؟
رک‌ها یا قفسه‌های فلزی، چیدمان منظم صدها دستگاه را فراهم می‌کنند تا جریان هوا به‌طور دقیق مدیریت شود. طراحی رک باید به گونه‌ای باشد که هوای سرد از جلو وارد و هوای داغ از پشت به‌طور مؤثر خارج شود تا دما ثابت بماند و راندمان کاهش نیابد.
مالیات بر استخراج ارز دیجیتال در ایران چگونه محاسبه می‌شود؟
ماینرهایی که با مجوز فعالیت کرده و درآمد ارزی خود را به چرخه اقتصادی کشور برگردانند، مشمول مالیات با نرخ صفر می‌شوند. اما سود حاصل از فروش رمزارزها غیر از رمزریال طبق قانون جدید مالیات بر سوداگری، مشمول مالیات پلکانی بر سود خواهد بود.
جمع‌بندی
مزرعه استخراج یا ماینینگ فارم (Mining Farm)، مجموعه‌ای از صدها یا هزاران دستگاه تخصصی هستند که با مصرف برق بسیار بالا، توان محاسباتی عظیمی برای حل معادلات رمزنگاری و دریافت پاداش بلاک فراهم می‌کنند. راه‌اندازی چنین مجموعه‌ای نیازمند سرمایه‌گذاری کلان، زیرساخت برق صنعتی، سیستم‌های خنک‌کننده و رعایت قوانین سخت‌گیرانه است.
افزایش هش ریت شبکه بیت کوین و بالا رفتن سختی استخراج باعث شده استخراج با رایانه‌های معمولی غیرممکن شود و تنها فارم‌های مجهز به دستگاه‌های ایسیک بتوانند در رقابت باقی بمانند. با وجود چالش‌هایی مانند هزینه انرژی، نوسانات قیمت رمزارزها، و ریسک‌های قانونی و فنی، مزارع استخراج همچنان نقشی حیاتی در پایداری و امنیت شبکه بیت کوین دارند و آینده این صنعت را رقم می‌زنند.
