بیت کوین از لحاظ ارزش بازاری، گستره کاربران، و محبوبیت همچنان پیشتاز ارزهای دیجیتال است. با این وجود، ارزهای مجازی نظیر اتریوم و ریپل که بیشتر به عنوان راهکارهای حوزه کسب‌وکار مورد استفاده قرار می‌گیرند روز به روز محبوب‌تر می‌شوند و برخی از ارزهای جایگزین نیز به خاطر ویژگی‌های برتر یا پیشرفته خود در مقایسه با بیت کوین مورد تائید قرار می‌گیرند. با توجه به روند کنونی، ارزهای دیجیتال آمده‌اند که بمانند، اما باید منتظر ماند و دید چه تعداد از آنها در بحبوحه رقابت فزاینده در این حوزه پیشتاز خواهند شد.
ارزجو : بیت کوین به عنوان یک ارز دیجیتال که پایه‌گذار موجی از ارزهای دیجیتال مبتنی بر یک شبکه غیرمتمرکز هم‌نوع با هم‌نوع بوده تنها یک پدیده بدعت‌گذار به شمار نمی‌رود، بلکه عملاً به یک استاندارد برای ارزهای کریپتو تبدیل شده و الهام‌بخش بسیاری از طرفداران و محصولات فرعی بوده است.
ارز دیجیتال و ارز جایگزین چیست؟
قبل از آنکه به سراغ ارزهای جایگزین بیت کوین برویم بگذارید خیلی موجز و کوتاه توضیح دهیم که منظور از ارز دیجیتال و ارز جایگزین چیست. ارز دیجیتال عبارت است از یک پول مجازی یا دیجیتال که شکل توکن یا «سکه» را به خود می‌گیرد. با اینکه بعضی از ارزهای دیجیتال در قالب کارت‌های دیجیتال یا پروژه‌های دیگر پای به دنیای واقعی گذاشته‌اند، اما اکثر آنها همچنین از یک ماهیت کاملاً غیرملموس برخوردارند.
عبارت «کریپتو» به رمزنگاری پیچیده‌ای اطلاق دارد که ایجاد، ذخیره‌سازی، و معامله امن و عموماً ناشناس توکن‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد. این ارزها علاوه بر ویژگی «رمزنگاری» همچنین نسبت به غیرمتمرکزسازی متعهد هست؛ ارزهای دیجیتال معمولاً در قالب کد توسط یک تیم طراحی می‌شوند. تیم مذکور مکانیسم‌های صدور (در اغلب موارد در قالب فرآیند «استخراج») و دیگر تدابیر کنترلی را ایجاد می‌کند. ارزهای دیجیتال تقریباً همیشه به گونه‌ای طراحی می‌شوند که از دستکاری و کنترل دولت در امان باشند، هرچند با افزایش محبوبیت ارزهای دیجیتال، این ویژگی بنیادین به باد انتقاد گرفته شده است.
ارزهایی که با الگوگیری از بیت کوین شکل گرفته‌اند مجموعاً ارزهای جایگزین (آلت کوین (altcoin)) نامیده می‌شوند. این ارزها تلاش کرده‌اند تا خودشان را به عنوان نسخه‌های تعدیل شده یا بهبود یافته بیت کوین مطرح کنند. با اینکه استخراج برخی از این ارزها از استخراج بیت کوین آسان‌تر است، اما آنها در عوض نقیصه‌هایی نیز دارند که از جمله می‌توان به ریسک بیشتر ناشی از احتمال کمتر نقدشوندگی، پذیرش، و حفظ ارزش اشاره کرد.
ما در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین ارزهای دیجیتال به جز بیت کوین می‌پردازیم. یک نکته مهم اینکه: ارائه یک فهرست کاملاً جامع از این نوع امکان‌پذیر نیست. یک دلیل این است که در زمان نگارش این مطلب بیش از ۱۶۰۰ ارز دیجیتال موجود هستند و بسیاری از آنها از محبوبیت فراوانی در میان حامیان و سرمایه‌گذاران برخوردارند (اگرچه تعداد این حامیان و سرمایه‌گذاران در برخی موارد ناچیز است). گذشته از این، دنیای ارزهای دیجیتال در حال بسط و گسترش است و توکن دیجیتال بعدی شاید همین فردا عرضه شود.
با اینکه بیت کوین به باور همگان پیشتاز دنیای ارزهای دیجیتال قلمداد می‌شود، اما تحلیلگران در راستای ارزیابی توکن‌های دیگر از بسیاری معیارهای دیگر جز بیت کوین بهره می‌گیرند. برای مثال، تحلیلگران معمولاً به رتبه‌بندی ارزها در مقایسه با ارزهای دیگر از لحاظ ارزش بازاری بسیار اهمیت می‌دهند. ما این موضوع را در ارزیابی خود مدنظر قرار داده‌ایم، اما گنجانیدن یک ارز دیجیتال در فهرست می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.
۱- لایت کوین (LTC)
لایت کوین (Litecoin) که در سال ۲۰۱۱ راه‌اندازی شد از جمله اولین ارزهای دیجیتالی است که از بیت کوین الگوبرداری شده و همواره به مثابه «نقره در برابر طلای بیت کوین» مورد اشاره قرار گرفته است. این ارز دیجیتال توسط چارلی لی (Charlie Lee) فارغ‌التحصیل دانشگاه ام‌آی‌تی (MIT) و مهندس سابق گوگل راه‌اندازی شد. لایت کوین بر مبنای یک شبکه جهانی پرداخت منبع باز یا اوپن سورس استوار است که تحت کنترل هیچ‌گونه نهاد مرکزی قرار ندارد و از «اسکریپت» جهت اثبات کار بهره می‌گیرد.
اسکریپت‌ها را می‌توان با استفاده از سی‌پی‌یو (CPU) مصرفی رمزگشایی نمود. اگرچه لایت کوین از بسیاری جهات شبیه بیت کوین است، اما این ارز دیجیتال از نرخ ایجاد بلوک سریع‌تری برخوردار است و در نتیجه تائید تراکنش‌ها سربع‌تر انجام می‌پذیرد. به جز برنامه‌نویسان، شمار فزاینده‌ای از کسب‌وکارها نیز لایت کوین قبول می‌کنند. ارزش بازاری لایت کوین در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۴۰/۳ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۰۹/۵۸ دلار معامله می‌شد.
۲- اتریوم (ETH)
اتریوم (Ethereum) که در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد یک پلتفرم نرم‌افزاری غیرمتمرکز است که ایجاد و راه‌اندازی قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های توزیع شده (DApps) را امکان‌پذیر می‌سازد بدون آنکه خطر از کار افتادن شبکه، کلاهبرداری، یا مداخله شخص ثالث مطرح باشد. اپلیکیشن‌های مبتنی بر اتریوم بر مبنای توکن پلتفرم محور رمزنگاری شده آن موسوم به اتر (ether) اجرا می‌شوند. اتر همانند وسیله‌ای جهت گشت‌وگذار در درون پلتفرم اتریوم عمل می‌کند و اکثراً برنامه‌نویسانی به سراغ آن می‌روند که می‌خواهند اپلیکیشن‌هایی بر روی اتریوم طراحی و راه‌اندازی کنند. سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند با استفاده از اتر اقدام به خرید دیگر ارزهای دیجیتال کنند نیز اکنون به سراغ این توکن می‌روند.
در سال ۲۰۱۴، اتریوم اقدام به پیش‌فروش اتر کرد و با استقبال گسترده‌ای مواجه شد؛ این امر به پیدایش دوران عرضه اولیه سکه (ICO) کمک کرد. بنا بر گفته اتریوم، از این پلتفرم می‌توان جهت «کدگذاری، غیرمتمرکزسازی، ایمن‌سازی، و معامله تقریباً هر چیزی» استفاده نمود. به دنبال حمله به پروژه DAO (سازمان خودمختار غیرمتمرکز) در سال ۲۰۱۶، اتریوم به دو بخش اتریوم (ETH) و اتریوم کلاسیک (ETC) تقسیم شد. ارزش بازاری اتریوم در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۹۷/۲۲ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۴۲/۲۲۴ معامله می‌شد.
۳- زی‌کش (ZEC)
زی‌کش (Zcash) یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز و منبع باز یا اوپن سورس است که در اواخر سال ۲۰۱۶ راه‌اندازی شد و آتیه‌دار به نظر می‌رسد. یک قیاس که زی‌کش جهت تعریف خود استفاده می‌کند این است: «اگر بیت کوین را پیشوند http برای پول در نظر بگیرید، در آن صورت زی‌کش به مثابه پیشوند https پول است.» زی‌کش تراکنش‌ها را از حریم خصوصی و شفافیت گزینشی بهره‌مند می‌سازد. بنابراین، زی‌کش همانند پیشوند https مدعی است که سطحی از امنیت یا حریم خصوصی فراهم می‌آورد که در قالب آن همه تراکنش‌ها بر روی بلاک چین ثبت و منتشر می‌شوند، اما جزئیاتی نظیر فرستنده، گیرنده، و مبلغ مربوطه افشا نمی‌شود. زی‌کش به کاربران امکان می‌دهد تا تراکنش‌های «محافظت شده» را انتخاب کنند. با انتخاب این گزینه می‌توان محتوا را با استفاده از تکنیک‌های رمزنگاری پیشرفته یا ساختار اثبات دانش صفر موسوم به زی‌کی ـ اسنارک (zk-SNARK) که توسط تیم تی‌کش طراحی شده رمزگذاری نمود. زی‌کش در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ از ارزش بازاری برابر با ۶۴/۶۳۳ میلیون دلار برخوردار بود و هر توکن آن نیز ۰۸/۱۲۸ دلار معامله می‌شد.
۴- دش (DASH)
دش (Dash) (که در ابتدا با عنوان دارک کوین (darkcoin) شناخته می‌شد) نسخه محرمانه‌تر بیت کوین است. دش قابلیت بیشتری در زمینه ناشناس ماندن ارائه می‌دهد، زیرا بر روی یک شبکه مستر کد غیرمتمرکز کار می‌کند و در نتیجه تراکنش‌ها را تقریباً غیرقابل ردگیری می‌سازد. این ارز دیجیتال که در ماه ژانویه ۲۰۱۴ راه‌اندازی شد طی یک مدت زمان کوتاه شمار فزاینده‌ای از طرفداران را جذب نمود. دش توسط ایوان دافیلد (Evan Duffield) طراحی و خلق شد و می‌توان آن را با استفاده از سی‌پی‌یو یا جی‌پی‌یو (GPU) (واحد پردازش گرافیکی) استخراج نمود.
در ماه مارس ۲۰۱۵، نام «دارک کوین» به دش تغییر کرد و مشخصه آن در بازار نیز عبارت DASH است. این تغییر نام موجب تغییر کارکردپذیری هیچیک از ویژگی‌های فناورانه آن از جمله دارک سند (DarkSend) و اینستنت ایکس (InstantX) نشد. ارزش بازاری دش در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۵۱/۱ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۴۲/۱۸۱ دلار معامله می‌شد.
۵- ریپل (XRP)
ریپل (Ripple) یک شبکه جهانی تسویه لحظه‌ای است که خدمات پرداخت بین‌المللی فوری، مطمئن، و کم‌هزینه ارائه می‌دهد. این ارز دیجیتال که در سال ۲۰۱۲ راه‌اندازی شد «بانک‌ها را قادر می‌سازد تا پرداخت‌های فرا کشوری را به صورت لحظه‌ای و با هزینه کم و شفافیت کامل تسویه کنند.» دفتر کل اجماعی ریپل (شیوه تائید آن) منحصربه‌فرد است از آن جهت که نیازمند استخراج نیست. بدین ترتیب، ریپل خودش را از بیت کوین و بسیاری از ارزهای جایگزین دیگر متمایز می‌سازد. از آنجا که ساختار ریپل نیازمند استخراج نیست، در نتیجه مصرف توان محاسباتی کاهش می‌یابد و مدت زمان تأخیر شبکه به حداقل می‌رسد.
ریپل معتقد است که «توزیع ارزش یک شیوه قدرتمندانه جهت تشویق برخی رفتارهاست» و به همین خاطر در حال حاضر قصد دارد ایکس‌آرپی یا همان ریپل (XRP) را «از طریق قراردادهای توسعه کسب‌وکار و فروش ایکس‌آرپی به خریداران سازمانی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری بر روی این توکن» توزیع کند. مدل ریپل تا به اینجای کار موفق بوده است. این ارز دیجیتال جزو جذاب‌ترین ارزهای دیجیتال در میان مؤسسات مالی سنتی است که می‌خواهند پرداخت‌های فرا کشوری را متحول سازند. ارزش بازاری ریپل در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۰۷/۲۰ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۵۱۸/۰ دلار معامله می‌شد.
۶- مونرو (XMR)
مونرو (Monero) یک ارز دیجیتال امن، خصوصی، و غیرقابل ردگیری است. این ارز دیجیتال منبع باز یا اوپن سورس در ماه آوریل ۲۰۱۴ راه‌اندازی شد و خیلی زود در میان فعالان حوزه رمزنگاری و طرفداران محبوبیت پیدا کرد. طراحی این ارز دیجیتال کاملاً اجتماع‌محور و مبتنی بر اعطای کمک است. مونرو با تمرکز کامل بر روی غیرمتمرکزسازی و مقیاس‌پذیری کار خود را آغاز کرد و با استفاده از یک تکنیک خاص موسوم به «امضاهای حلقه‌ای» (ring signatures) برخورداری از حریم خصوصی کامل را امکان‌پذیر می‌سازد.
در قالب این تکنیک گروهی از امضاهای رمزنگاری شده پدیدار می‌شوند که از جمله یک امضای واقعی را در بر می‌گیرند، اما از آنجا که همگی معتبر به نظر می‌رسند، در نتیجه امضای واقعی را نمی‌تواند تشخیص داد. به واسطه مکانیسم‌های امنیتی استثنایی نظیر این، مونرو تا حدودی بدنام شده و نامش با اقدامات مجرمانه در سرتاسر دنیا گره خورده است. با این وجود، صرف‌نظر از اینکه ارز مذکور در راستای اهداف خوب استفاده می‌شود یا اهداف بد، نمی‌توان انکار کرد که مونرو پیشرفت‌های فناورانه مهمی در دنیای ارزهای دیجیتال عرضه نموده است. ارزش بازاری مونرو در تاریخ ۱۹ جولای ۲۰۱۸ برابر با ۳۱/۲ میلیارد لار بود و هر توکن آن ۲۱/۱۴۲ دلار معامله می‌شد.
۷- بیت کوین کش (BCH)
بیت کوین کش (Bitcoin Cash) در تاریخچه ارزهای دیجیتال جایگزین از جایگاه مهمی برخوردار است، زیرا یکی از اولین و موفق‌ترین موارد هارد فورک [تغییر پروتکل] بیت کوین به شمار می‌رود. در دنیای ارزهای دیجیتال، تغییر پروتکل در قالب هارد فورک در نتیجه بحث و گفتگوها میان طراحان و استخراج‌گران انجام می‌گیرد. به واسطه ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال، اعمال تغییرات کلی در کد توکن یا سکه مربوطه باید در قالب اجماع عمومی صورت پذیرد؛ هنگامی که طرفین مختلف نمی‌توانند به توافق برسند، گاهی اوقات ارز دیجیتال دچار انشعاب می‌شود.
به واسطه این امر، ارز اصلی همچنان از کد اصلی تبعیت می‌کند و ارز کپی نیز به عنوان نسخه جدیدی از سکه اصلی فعالیت می‌کند و تغییرات را در کد مربوطه اعمال می‌کند. بیت کوین کش در ماه آگوست ۲۰۱۷ در پی یکی از همین موارد انشعاب پای به عرصه حیات گذاشت. بحث و جدل‌هایی که به خلق بیت کوین کش انجامیدند به مسئله مقیاس‌پذیری مربوط می‌شدند؛ سایز بلوک‌های بیت کوین محدود است و هر بلوک ۱ مگابایت است. بیت کوین کش اندازه بلوک را از ۱ مگابایت به ۸ مگابایت افزایش داده است. ایده ورای چنین چیزی آن است که بلوک‌های بزرگ‌تر پردازش سریع‌تر تراکنش‌ها را امکان‌پذیر می‌سازند. این ارز تغییرات دیگری را نیز اعمال نموده است، از جمله حذف پروتکل شاهد جداگانه (Segregated Witness) که فضای بلوک را از خود متأثر می‌سازد. ارزش بازاری بیت کوین کش در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۸۸/۱ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۳۰/۱۱۴ دلار معامله می‌شد.
۸- نئو (NEO)
نئو در سال ۲۰۱۴ خلق شد. این ارز دیجیتال در بدو امر آنت‌شیرز (AntShares) نامیده می‌شد، اما نام آن بعداً توسط دا هانگفی (Da Hongfei) عوض شد. نئو تا به این تاریخ بزرگ‌ترین ارز دیجیتال چینی به شمار می‌رود و گاهی اوقات «اتریوم چینی» نیز نامیده می‌شود، زیرا این ارز نیز از قراردادهای دیجیتال بهره می‌گیرد. در سال ۲۰۱۷، نئو موفق‌ترین سال خود را پشت سر گذاشت. قیمت این ارز از ۱۶/۰ دلار در ماه ژانویه ۲۰۱۷ به ۱۶۲ دلار یک سال بعد افزایش پیدا کرد.
چنین ارقامی نمایانگر یک بازده ۱۱۱۰۰۰ درصدی هستند. یکی از مؤلفه‌های کلیدی موفقیت نئو پشتیبانی آن از فرآیند برنامه‌نویسی در قالب بسیاری از زبان‌های موجود از جمله گو (Go)، جاوا (Java)، سی‌پلاس‌پلاس (C++) و غیره است. بعلاوه، نئو به واسطه روابط مثبتی که با دولت چین دارد از مزایایی برخوردار شده است. دولت چین عموماً به اتخاذ مواضع تند در قبال ارزهای دیجیتال معروف است. ارزش بازاری نئو در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۱۷/۱ میلیارد دلار بود و هر توکن آن نیز ۰۳/۱۸ دلار معامله می‌شد.
۹- کاردانو (ADA)
کاردانو (Cardano) توسط چارلز هاسکینسون (Charles Hoskinson) از بنیان‌گذاران اتریوم در ماه سپتامبر ۲۰۱۷ عرضه شد. از دید حامیان این ارز دیجیتال، کاردانو علاوه بر مزایای دیگر از همه مزایای اتریوم نیز برخوردار است. این ارز دیجیتال همانند اتریوم یک پلتفرم برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند عرضه می‌کند. جدای از این، کاردانو به دنبال آن است تا برخی از مبرم‌ترین مشکلاتی که ارزهای دیجیتال همه جا گرفتارش هستند، از جمله تعامل‌پذیری و مقیاس‌پذیری، را حل‌وفصل کند.
کاردانو همچنین امیدوار است مشکلات مربوط به پرداخت‌های بین‌المللی که عموماً وقت‌گیر و پرهزینه هستند را برطرف سازد. کاردانو به واسطه تمرکز بر این حوزه قادر بود مدت زمان پردازش پرداخت‌های بین‌المللی را از چند روز به فقط چند ثانیه کاهش دهد. ارزش بازاری کاردانو در تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۱۲/۲ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۰۸۱/۰ دلار معامله می‌شد.
۱۰- ئی‌اواس (EOS)
ئی‌اواس یکی از جدیدترین ارزهای دیجیتال موجود در فهرست ماست. این ارز دیجیتال توسط دان لاریمر (Dan Larimer) از پیشگامان ارزهای دیجیتال خلق و در ماه ژوئیه ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد. لاریمر قبل از کار بر روی ئی‌اواس صرافی ارزهای دیجیتال موسوم به بیت‌شیرز (Bitshares) و همچنین پلتفرم رسانه اجتماعی مبتنی بر بلاک چین موسوم به استیمیت (Steemit) را راه‌اندازی کرد.
ئی‌اواس همانند دیگر ارزهای دیجیتال موجود در این فهرست با الگوگیری از اتریوم طراحی شده و بنابراین پلتفرمی را ارائه می‌دهد که برنامه‌نویسان می‌توانند بر روی آن اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجاد کنند. ئی‌اواس به بسیاری دلایل دیگر نیز از جایگاه برجسته‌ای برخوردار است. اولاً اینکه، عرضه اولیه سکه آن یکی از طولانی‌ترین‌ها و پرسودترین‌ها در طول تاریخ بود.
این ارز دیجیتال طی یک سال رقم بی‌سابقه ۴ میلیارد دلار در قالب سرمایه‌گذای جمعی جذب نمود. ئی‌اواس از یک مکانیسم تفویضی اثبات سهام (proof-of-stake) برخوردار است و امیدوار است بتواند فراتر از رقبایش قابلیت مقیاس‌پذیری را عرضه کند. ئی‌اواس متشکل از ئی‌اواس.۱۰ (EOS.IO) است که شبیه سیستم عامل یک رایانه عمل می‌کند و در واقع شبکه بلاک چین این ارز دیجیتال و همچنین سکه‌های ئی‌اواس به شمار می‌رود. ئی‌اواس همچنین یک ارز دیجیتال انقلابی قلمداد می‌شود، زیرا فاقد مکانیسم استخراج جهت خلق سکه است.
در عوض، تولیدکنندگان بلوک اقدام به ایجاد بلوک می‌کنند و بر اساس میزان کاری که انجام داده‌اند توکن‌های ئی‌اواس پاداش دریافت می‌کنند. ئی‌اواس شامل یک سیستم پیچیده از قواعد است که بر این فرآیند نظارت دارد. ایده ورای چنین چیزی آن است که شبکه ئی‌اواس در نهایت دموکراتیک‌تر و غیرمتمرکزتر از دیگر ارزهای دیجیتال خواهد بود. ارزش بازاری ئی‌اواس تا تاریخ ۵ اکتبر ۲۰۱۸ برابر با ۲۱/۵ میلیارد دلار بود و هر توکن آن ۷۸/۵ دلار معامله می‌شد.
جمع‌بندی
بیت کوین از لحاظ ارزش بازاری، گستره کاربران، و محبوبیت همچنان پیشتاز ارزهای دیجیتال است. با این وجود، ارزهای مجازی نظیر اتریوم و ریپل که بیشتر به عنوان راهکارهای حوزه کسب‌وکار مورد استفاده قرار می‌گیرند روز به روز محبوب‌تر می‌شوند و برخی از ارزهای جایگزین نیز به خاطر ویژگی‌های برتر یا پیشرفته خود در مقایسه با بیت کوین مورد تائید قرار می‌گیرند. با توجه به روند کنونی، ارزهای دیجیتال آمده‌اند که بمانند، اما باید منتظر ماند و دید چه تعداد از آنها در بحبوحه رقابت فزاینده در این حوزه پیشتاز خواهند شد.
